MİLLİ MÜCADELE VE CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA MİLLİ VE MODERN BİR EĞİTİM SİSTEMİ OLUŞTURMA ÇABALARI

Yıl 2005, Cilt: 5 Sayı: 1, 199 - 217, 17.02.2010

Mehmet Okur

Öz

Eğitim, bir ülkenin gelişmişlik düzeyini gösteren unsurlardan bir olarak
kabul edilmektedir. Osmanlı İmparatorluğu’nun mirası üzerine kurulan Türkiye
Cumhuriyeti de modern, güçlü bir devlet olabilmenin şartlarından biri olan iyi bir
eğitim sistemi kurmak amacıyla çalışmalara başlamış ve bu hususta kendisinden
bir önceki dönemin eğitim hamlelerinden etkilenmiş veyahut kendi payına bir
takım dersler çıkarmıştır.
Osmanlı Devleti’nde eğitim ve öğretim alanında ilk yenileşmeler, batı örneğine
benzetilmeye çalışılan askeri okulların açılmasıdır. Bunun sebebi, Osmanlı
Devleti’nin savaşlarda yenilgileri çoğaldıkça, bunu öncelikle Avrupalı subay ve
askerlerinin iyi yetişmiş olmalarına, kendilerinin de bu alanda geri kalmalarına
bağlamalarıdır.
Batı örneğinde açılan askeri okulların yanında medreselerin de mevcudiyetini
koruması eğitim alanında bir ikilik meydana getirmiş ve bu ikilik batı örneğinde
sivil okulların kurulmasıyla daha da belirginleşti. Zira bir taraftan hukuk okulları
batı yasalarına göre hakimler mezun ediyor, bir taraftan da Mekteb-i Kuzâd ve
medreseler fıkıha göre hükümler verecek kadılar yetiştiriyordu.
İşte özet olarak belirttiğimiz Osmanlı eğitim sistemindeki bu noktalar, yeni bir
eğitim politikasını gerekli kılıyordu. Bu nedenle Türk milleti Mustafa Kemal
Paşa’nın önderliğinde bağımsızlık mücadelesine girişirken ve cumhuriyeti
kurarken, gençliğin bundan sonra hangi ilkelere, amaçlara, hangi eğitim felsefesi
ve dünya görüşüne göre yetiştirilmesi gerektiğinin ivedilikle belirlenmesi oldukça
önemli idi.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Cumhuriyet, Eğitim, Modern, Ulusal

Kaynakça

• A- Resmi Yayınlar ve Tutanaklar Düstur, Birinci Tertip II, İstanbul, 1289. Düstur, Üçüncü Tertip, VII, Ankara, 1944. TBMM Zabıt Ceridesi, Devre I, Cilt I, Ankara, 1959. TBMM Zabıt Ceridesi, Devre I, Cilt VIII, Ankara, 1959. TBMM Zabıt Ceridesi, Devre I, Cilt XI, Ankara, 1959. TBMM Zabıt Ceridesi, Devre II, Cilt 7, Ankara, 1976.
• B- Kitap ve Makaleler Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, İstanbul, 1999. Arı, Asım, “Tevhid-i Tedrisat ve Laik Eğitim”, Gazi Üniversitesi Gazi
• Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 22, Sayı: 2002-2.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I, Ankara, 1997.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri II, Ankara, 1997.
• Ayaş, Nevzat, Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitimi (Kuruluşlar, Tarihçeler), Ankara, 1948.
• Aytaç, Kemal, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Eğitim Politikası Üzerine Konuşmaları, Ankara, 1984.
• Başgöz, İlhan, Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk, Ankara, 1995.
• Binbaşıoğlu, Cavit, Türkiye’de Eğitim Bilimleri Tarihi, İstanbul, 1995.
• Buyse, Omer, Teknik Öğretim Hakkında Rapor, Maarif Vekaleti Yay, İstanbul, 1939.
• Dewey, John, Türkiye Maarifi Hakkında Rapor, Maarif Vekâleti Yay, Ankara, 1939.
• Dinç, Sait, Cumhuriyet Döneminde Yapılan Milli Eğitim Şuraları ve Alınan Kararların Uygulanması (1927-1960), Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1999.
• Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi V, İstanbul, 1977.
• Ergün, Mustafa, Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ankara, 1997.
• Eski, Mustafa, Cumhuriyet Döneminde Bir Devlet Adamı Mustafa Eski, Ankara, 1999.
• Gedikoğlu, Şevket, Kemalist Eğitim İlkeleri ve Uygulamalar, İstanbul, 1978
• Gülcan, Yılmaz, Cumhuriyet Halk Partisi (1923 – 1946), (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul, 1999.
• Irmak, Irmak, Atatürk ve Çağdaşlaşma Atılımları, İstanbul, 1981.
• M. Rauf İnan, “1920’lerde Türk Milli Eğitimi”, Cumhuriyet Döneminde Eğitim, İstanbul, 1983, s.53-67
• İzgi, Özkan, “Atatürk’ün Eğitim Politikası ve Yabancı Okullar Sorunu”, Üçüncü Uluslarası Atatürk Sempozyumu I, Ankara, 1998.
• Kantarcıoğlu, Selçuk, Türkiye Cumhuriyeti Hükümet Programlarında Kültür, Ankara, 1997.
• Karagözoğlu, Galip, “Atatürk’ün Eğitim Savaşı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, II/4, (Kasım 1985).
• Karal, Enver Ziya, Atatürk’ten Düşünceler, İstanbul, 1986.
• Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi V, Ankara, 1995.
• Kili, Suna, Gözübüyük, A.Ş, Türk Anayasa Metinleri, Ankara, 1982.
• Koçer, Hasan Ali, Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773- 1923), İstanbul, 1970.
• Kodaman, Bayram, Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, Ankara, 1988.
• Künhe, Alfred, Mesleki Terbiyenin İnkişafına Dair Rapor, Maarif Vekaleti Yay, İstanbul, 1939.
• Ortak, Şaban, Atatürk Dönemi Eğitim Politikalarında Yabancı Uzman Raporlarının Etkileri (Basılmamış Doktora Tezi), Erzurum, 2004, s. 155.
• Shaw, Stanford J. – Shaw E. Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye II, İstanbul, 1983.
• Tuncor, Ferit Ragıp, “Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları Bibliyografyası (1923 – 1993), İstanbul, 1996.
• Yücel, Hasan Ali, Türkiye’de Ortaöğretim, Ankara, 1994.