Osmanlı Devleti’nin Muhallefat Politikasına Dair Tespitler (Bayezid Sancağı Örneği)

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 1, 365 - 380, 16.03.2019

İbrahim Özgül

Öz

Bayezid Sancağı, İran hududunun
uç noktasında olması ve Rus sınırına da yakın bulunması hasebiyle sefer
organizasyonları ve lojistik destek hususlarında önemli görevler ifa etmiştir.
Bu çalışmada sancağın hayvancılık potansiyelinin yanı sıra seferler sırasında
et iaşesinin sağlanmasındaki yeri incelenecektir. Osmanlı ordusunun iaşesi
hususundaki kavramsal çerçeve çizilecektir. Elde edilen resmi kayıtlar ışığında
muhallefat bedellerinin ya ordunun iaşesinin temini ve bilhassa et ihtiyacının
karşılanmasında kullanıldığı ya hazineye aktarılmaya çalışıldığı veya merkezi
hükümetçe uygun görülen yerlerin giderleri için kullanıldığı tespit edilmiştir.
Muhallefat bedellerinin tahsili konusunda merkezden gönderilen emirler ve
süregelen takipler sonucu ortaya çıkan devlet hassasiyetine de bu çalışmada yer
verilmiştir. Muhallefat bedellerinin zamanında tahsil edilmesi konusunda
bölgesel farklılıklardan kaynaklanan zorluklar yaşanmaktaydı. Bayezid gibi
serhatte yer alan bir sancakta, merkezin denetim ve kontrolünün tartışmalı
olduğu dönemlerde muhallefat bedelleri ile ilgili sıkıntılar derinleşmekteydi.
İran’la yaşanan sınır sorunları da bu uç bölgelerin idaresini
zorlaştırmaktaydı. Osmanlı Devleti’nin bu zorlukları aşmak için hangi
tedbirleri almaya çalıştığı dönemin ana ve birinci elden kaynakları incelenerek
izah edilmeye çalışılacaktır. Bu konuda Başkanlık Osmanlı Arşivi’nden temin
edilen kayıtlardan ve bu alanda yapılan diğer çalışmalardan da istifade
edilerek devletin sınır politikası, ordunun iaşesi ve Bayezid Sancağı
bağlamında muhallefat uygulamaları konu edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Bayezid Sancağı, Muhallefat, Et İaşesi

Kaynakça

• Darkot, B. (1979), ”Bayezid” İ.A. C.2, MEB. Yayınları, Ankara
• Eyice, S. (2000), “İshak Paşa Sarayı”, DİA, C 22, İstanbul, s.542-543
• Gencer, F. (2011) “Merkezileşme Politikaları Sürecinde Yurtluk-Ocaklık Sistemin Değişmesi”, Degiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/1627/17446.pdf..
• Halaçoğlu, Y. (1988), “Ağrı”, DİA, C 1, İstanbul, s. 479-481
• İnalcık, H. (1996), Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, İstanbul: Eren Yayınları.
• İnalcık, H. (2000), Osmanlı İmp. Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C. 1, İstanbul: Eren Yayınları.
• İnalcık, H, Quataert, D. (2004), Osmanlı İmp. Ekonomik ve Sosyal Tarihi; Faroqhi, Suraiya, Mali Durum, C. 2, İstanbul: Eren Yayınları.
• İnbaşı, M. (2004), Ukranya’da Osmanlılar Kamaniçe Seferi ve Organizasyonu (1672), İstanbul, Yeditepe Yayınları.
• İnbaşı, M. (2007), “XVIII. Yüzyılın İkinci Yarsında Çıldır Eyaleti ve İdarecileri”, I. Uluslararası Ağrı dağı ve Nuhun Gemisi Sempozyumu, İstanbul, s.360-371
• Karataş, Y. (2014), Bayezid Sancağı ve İdarecileri (1700-1914), İstanbul. Kitabevi Yayınları
• Kaya, H (2016). “Bayezid Sancağı Örneğinde Osmanlı İdari Yapısında Yurtluk-Ocaklık Sistemi”, Current Research in Social Sciences, 2/1, ss. 17-26.
• Kaya, H. (2017). “19. Yüzyılın Birinci Yarısında Aşiretler ve Demografik Yapı: Bayezid Sancağı”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi (İtobiad), 6 (5), ss. 2594-2612.
• Kaya, H. (2018). Osmanlı-İran Sınırında Bir Serhad Sancağı: Bayezid (1578-1848), (Basılmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ankara.
• Kılıç, O. (1999) “Yurtluk-Ocaklık ve Hükümet Sancaklar Üzerine Bazı Tespitler”, Ankara Üniversitesi, OTAM, Sayı 10
• Özcan, Tahsin(2005) ,”Muhallefat”, DİA, C. 30, İstanbul, s.406-407
• Telci, C. (2007). “Osmanlı Devletinde 18. Yüzyılda Muhallefat ve Müsadere Süreci”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XXII, Sayı 2, Aralık 2007, s.145-166
• Tuncel, Metin (1994), “Doğubayazıt” DİA, C 9, İstanbul, s.492-493