Şeyh Gâlib Divanı’nda Manzum Hikâyeler

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 2, 485 - 504, 15.06.2019

Bülent Şığva

Öz

Günümüzdeki hikâye ve romanın aslı Klasik edebiyattaki
mesnevilere dayanmaktadır. Çünkü hikâye ve romanlarda yer alan üç hâl kanunu
yani zaman, mekân ve
şahıs kadrosu mesnevilerde de aynen manzum olarak yer alır. Divan edebiyatında
çok eski gelenekten kaynaklanan bir husus nazmın nesirden daha ön planda
olduğudur. Bundan dolayı bütün edebi türler, fıkıh, tıp, tefsir gibi eserlerde
bile nesirle değil, nazımla anlatım yolu genellikle tercih edilmiştir.
Dolayısıyla dönemin hikâye ihtiyacı da çoğu zaman nesirle değil, nazımla
karşılanmıştır. Bunun için kafiye bulma kolaylığından dolayı ve konuyu ihata
etmede en uygun nazım şekli mesnevi olmuştur. Şiir dışına çıkmak istemeyen ama
hikâye anlatmak isteyen kişiler çözüm yolu olarak mesneviye başvurmuşlardır. Hüsn
ü Aşk isimli tasavvufi ve alegorik bir eser yazan Şeyh Gâlib de divanında
mesnevi nazım şekliyle manzum hikâyeler kaleme almıştır. Hikâyelerinde nasihat
verme tavrını da sergileyen Şeyh Gâlib sekiz tane manzum hikâye kaleme almıştır. Hikâye-hikâyet
başlıklarıyla da manzum hikâye yazdığını haber vermiştir. Bu tebliğde manzum
hikâye geleneği hakkında kısaca bilgi verildikten sonra Şeyh Gâlib Divanı’nda
yer alan sekiz manzum hikâye, şekil ve muhteva bakımından değerlendirilecektir.
Hikâyelerde geçen beyitlerin bazıları günümüz Türkçesi’ne aktarılarak verilmek
istenen nasihat ya da ana fikir ifade edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şeyh Gâlib, Divan

Kaynakça

• Ahmed Eflâkî, Ariflerin Menkıbeleri, Farsçadan Çeviren Tahsin Yazıcı, Kabalcı Yayıncılık, İstanbul 2011.
• Akün, Ömer Faruk, Divan Edebiyatı, İSAM Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2014.
• Feridüddin Attar, Tezkiretü’l-Evliyâ, Tercüme: Süleyman Uludağ, Semerkand Yayınları, İstanbul 2013.
• Gürer, Dilaver, “Şiblî, Ebû Bekir”, DİA, TDV Yayınları, C. 39, s. 125, 126.
• Karaköse, Saadet, “Divan Şiiri Gazellerinde Tasvir ve Tahkiye” İlmî Araştırmalar, S. 18, 2004, s. 45-59.
• Kavruk, Hasan, Pala, İskender, “Hikâye”, DİA, C. 17, s. 491-493.
• KESİK, Muharrem, “Mu’inü’d-dîn Süleymân Pervâne”, DİA, TDV Yayınları, C. 31, s. 91-93.
• Kortantamer, Tunca, “Nedim’in Küçük Manzum Hikâyeleri” Eski Türk Edebiyatı Makaleler, Akçağ Yayınları, Ankara 1993, s. 391-412.
• Kortantamer, Tunca, “Nedim’in Şiirlerinde İstanbul Hayatından Sahneler,” Eski Türk Edebiyatı Makaleler, Akçağ Yayınları, Ankara 1993, s. 337-390.
• Küçükyıldırım, Derviş, Mevlâna’nın Pervâne Mu’inü’d-dîn Süleyman İle İlişkileri, Selçuk Üniversitesi, Mevlânâ Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2015. s. XII+127.
• Özgül, M. Kayahan, Kandille İskandil, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2013.
• Şeyh Gâlib, Divan, Hz.: Muhsin Kalkışım, Akçağ Yayınları, 2. Baskı, Ankara 2013.
• Tosun, Necip, Doğu’nun Hikâye Kuramı, Büyüyen Ay Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2017.
• Uludağ, Süleyman, “Bâyezîd-i Bistâmî”, DİA, TDV Yayınları, C. 5, s. 238-241.
• Ünlü, Osman, “Nâbî Divânı’ndaki Manzum Hikâyeler”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 25, S. 2, 2016, s. 167-184.
• Yazıcı, Tahsin “Ebû Hafs el-Haddâd” DİA, TDV Yayınları, C. 10, s. 127,128.
• Zavotçu, Gencay, Klasik Türk Edebiyatı Sözlüğü, Kesit Yayınları, İstanbul 2013.