Some New Reading Proposals in the Book of Dada Gorgud

Yıl 2019, Sayı: 64, 103 - 116, 31.01.2019

Vahid Adil Zahidoğlu

https://doi.org/10.14222/Turkiyat3804

Öz

The Book of Dada Gorgud is being investigated within the period of time of about two hundred years beginning from the date when it was introduced to the world of science by various directions. Within this period there were implemented the monument’s edition critique and there were carried out various considerable works pertaining to the revealing of the monument’s original text, the correct reading of words and determination of their meanings and other works  associated with repair of problematic parts of the text. However, despite this meticulous works fulfilled as a result of great efforts, we meet even today the words and text fragments creating some difficulties for understanding.

It is known that the comprehensive research of any written literary source, especially an important monument as the Book of Dada Gorgud depends on the conformity of the text with the original to a large extent and objectivity of the textual researches. I.e. this context requires the serious scientific researches reflecting the linguistic bpeculiarities of the period to which it is pertained, ethimological analysis of the words and their grammatical and logical relations one with other. Without any Etymological research, introducing of words, the meaning of which are not determined in duly manner and in many cases not conforming to narrative flow, may create a potential danger for readers using this text. The  discrepancies related to the reading of the words in editions of the Book of Dada Gorgud, the fragmentariness seen in the context of the text are caused namely by these factors. Considering all these inappropriate reading we have appeared with a few new proposals, i.e. we have made explanations on the words, such as: evek “immediately”, azday “lucky, blessed”,  kımçala-  “to run, run there and here”, koşuluk “contact, relevance, coming together”, yetri  “exactly, completely”.

Anahtar Kelimeler

Book of Dada Gorgud, reading mistakes, new proposals

Dede Korkut Kitabı’nda Birkaç Kelimelerin Okunuşu Üzerine

Öz

Bilim dünyasına tanıtıldığı tarihten geçen iki yüz yıla kadar zaman sürecinde Dede Korkut Kitabı değişik yönlerden araştırılmaktadır. Bu süreçte abidenin eleştirmeli yayınları (edition critique) gerçekleştirilmiş, orijinal metninin ortaya çıkarılması, kelimelerin doğru okunuşu ve anlamlarının belirlenmesi, sorunlu metin parçalarının onarımı ile ilgili birçok işler görülmüştür. Lakin büyük emek verilerek yapılmış bu titiz çalışmalara rağmen abidede anlaşılması güçlük yaratan kelimelere ve metin parçalarına bugün de rastlanmaktadır

Her hangi bir yazılı edebi kaynağın, özellikle de Dede Korkut Kitabı gibi önemli bir abidenin tetkiki büyük ölçüde metnin orijinale uygunluğuna, metinse araştırmanın objektifliğine bağlıdır. Düzgün tertip edilmiş metnin arkasında bu metnin ait olduğu devrin dil özelliklerini, kelimelerin etimolojik tahlilini,  bir biriyle gramer ve mantıksal bağlılığını aksettiren ciddi ilmi araştırmalar olmalıdır. Etimolojik araştırma yapılmadan, anlamları dakik şekilde belirlenmemiş ve birçok hallerde tahkiye akışına uymayan, tesadüfi sesteş kelimelerin metne dâhil edilmesi bu metinden yararlanan okuyucular için de potansiyel tehlike kaynağı oluşturabilir. Dede Korkut Kitabı’nın yayımlarında kelimelerin okunuşu ile bağlı uygunsuzluklar, metin bağlamlarında görülen kırıklıklar büyük ölçüde bu etkenlerle bağlıdır. Bütün bunlar dikkate alınarak makalede birkaç yeni okuma önerisi ileri sürülmüş, evek “derhal”, azday “uğurlu, mübarek”,  kımçala-  “ileri geri koşuşturmak, yüpürmek”, koşuluk “irtibat, alaka, bir araya gelme”, yetri “tıpatıp, tamamen” vb. kelimeler üzerine açıklamalar yapılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Kitabı, okuma yanlışlıkları, yeni öneriler

Kaynakça

• Bartol’d , V. V. (1962). Kniga Moego Deda Korkuta. Moskova - Leningrad : İzdatel’stvo Akademii Nauk SSSR. Borovkov, A. K. (1963). Leksika Sredneaziatskogo Tefsira XII - XIII vv. Moskova: İzdatel’stvo Vostoçnoy Literaturı. Clauson, Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth- Century Turkich. Oxford : Oxford Unıversıty Press. Drevnetyurkskiy Slovar’ (1969). Leningrad : Nauka. Eren, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara : Bizim Büro Basım Evi. Ergin, M. (1963). Dede Korkut Kitabı. II. İndeks - Gramer. Ankara :Türk Tarih Kurumu Basımevi. Etimologiçeskiy Slovar’ Tyurkskih Yazıkov (1974). I. Moskova : Nauka. Etimologiçeskiy Slovar’ Tyurkskih Yazıkov (1997). V. Moskova: Yazıki Russkoy Kulturı. Gökyay, O. Ş. (2000). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul : Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. Kaçalin1, M. S. (2006). Oğuzların Diliyle Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Kitabevi Yayınları. Kaçalin2, M. S. (2006). Dedem Korkut’un Kazan Bey Oğuz-nâmesi. İstanbul: Kitabevi Yayınları. Kaşgarlı, Mahmud (1998). Divanü Lugat-it- Türk. Ankara : Ankara Üniversitesi Basımevi. Kirgizsko-Russkiy Slovar’ (1985). Moskova : Sovetskaya Ensiklopediya. Krımskotatarsko- Russkiy Slovar’ (1988). Kiyev: Radyanska Şkola. Lessing F. D. (2003). Moğolca - Türkçe Sözlük. Çeviren: G. Karaağaç. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü (1995). Ankara :Türk Dil Kurumu Yayınları. Özçelik, S. (2005). Dede Korkut. Araştırmalar / Notlar / Dizin / Metin. Ankara: Gazi Kitabevi Özçelik, S. (2006). Dede Korkut Üzerine Yeni Notlar. Ankara : Gazi Kitabevi. Radlov, V. V. (1893). Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy. I. 1. S.- Peterburg. Radlov, V. V. (1905). Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy. III. 2. S.- Peterburg. Radlov, V. V. (1905). Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy. IV. 2. S.- Peterburg. Sertkaya, O. F.(2006). Dede Korkut Kitabının Dresden Nüshasının Giriş Bölümü (Metnin transkripsiyonu ve açıklama notları). Ankara : Ötüken Neşriyatı. Tezcan, S. - Boeschoten H. (2001). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul : Yapı Kredi Yayınları. Tezcan, S. (2001). Dede Korkut Oğuznameleri Üzerine Notlar. İstanbul :Yapı Kredi Yayınları. Tietze, Andreas (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Sözlüğü. I. İstanbul – Wien: Simurg Yayınları. Tuna , O.N. (1972). Osmanlıcada Mogolca Ödünç Kelimeler. Türkiyat Mecmuası, XVII cilt. İstanbul. Turkmensko-Russkiy Slovar’ (1968). Moskova : Sovetskaya Ensiklopediya. Türkiyede Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (1972). V. Ankara : Türk Tarih Kurumu Basımevi. Türkmen Diliniŋ Sözlügi (1962). Aşgabat : Türkmenistan Ilımlar Akademiyasınıŋ Neşiryatı. Zamahşari (1993). Mukaddimetü’l - Edeb (Şüşter Nüshası). Yayımlayan: Nuri Yüce. Ankara : Türk Dil Kurumu Yayınları. Zeynalov F. - Alizade S. (1988). Kitabi - Dede Korkut. Bakı: Gençlik. Zulfikar, H. (1995). Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler. Ankara : Türk Dil Kurumu Yayınları.