The Turkish Press in II. Constitutional Period as a Source of Turkish-Hungarian Relationships

Yıl 2019, Sayı: 64, 369 - 384, 31.01.2019

Sevda Özkaya Sofu

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4052

Öz

Press, as an important source for Contemporary Age, was able to have visible effects on Turkish history at XIX and XX. Centuries. In Europe, press activities started much more earlier and had effects over important social and politic events. That effect was also usual for XIX. Century, in which ideologies were argued often. Because, after the French Revolution, almost all the world was under effect of ideologies. Intellectuals focused on press in order to tell their ideologies, ın this period, many journals and newspapers were known. At that point, a partial freedom environment of Second Constitutionalism Period should be remembered. In this study, Turkish-Hungarian – two nations that have deep histories – relationships, seen in Turkish Press, were treated with examples. In that period, Austro-Hungarian Empire was the official interlocutor about politic and diplomatic relationships. Although in this study, especially how the relations between Turks and Hungarians found place in the press on the Second Constitutional Period is focused. In this study, social, politic, cultural and economic relations between Hungarians and Turks and the Turkish intelligentsia about Hungarians were treated with examples from the Period’s journals. 

Anahtar Kelimeler

Press, Hungarian-Turks, History, Ideology.

II. Meşrutiyet Döneminde Türk-Macar İlişkilerinin Kaynağı Olarak Türk Basını

Öz

Yakınçağın önemli kaynaklarından kabul edilen basının Türk tarihinde gözle görülür bir etki bırakması ancak XIX. ve XX. yüzyılda mümkün olmuştur. Avrupa’da ise basın faaliyetleri çok daha erken tarihlerde başlamış hatta büyük toplumsal ve siyasi olaylar içerisinde rol oynamıştır. Bu rol, aynı zamanda ideolojilerin çok ve sıkça tartışıldığı XIX. Yüzyılın doğası gereğidir. Çünkü Fransız Devrimi’nden sonra neredeyse tüm dünyayı etkisi altına alan fikir hareketlerinin çevresinde toplanan aydınlar, ideolojilerini anlatacak, yayacak saha olarak basın faaliyetlerine yönelmişler ve çok sayıda dergi, gazete bu dönemde Osmanlı topraklarında da adından söz ettirmeye başlamıştır. Bunda II. Meşrutiyet döneminin yarattığı kısmi özgürlük havasının etkisini de unutmamak gerekir. Meşrutiyet döneminden kasıt II. Meşrutiyet dönemidir. Zira I. Meşrutiyet dönemi kısa zaman içerisinde kapanmıştır, basın faaliyetlerinin genişlemesi ve bir etkinlik kazanması ancak II. Meşrutiyet dönemiyle mümkün olmuştur. Türk-Macar ilişkilerinin Türk basınına yansıyan tarafını örneklerle ortaya koymayı amaçlayan bu çalışma, iki milletin ilişkilerinin derin bir tarihe sahip olduğu bilgisinden hareket etmektedir. Söz konusu dönemde siyasi, diplomatik ilişkilerden bahsederken Avusturya-Macaristan Devleti muhatap kabul edilse de çalışmada Macarlar ile Türklerin ilişkilerinin Meşrutiyet basınında nasıl yer bulduğu üzerinde durulmaktadır. Macarlar ile Türklerin akrabalık ilişkilerini ortaya koymaya yönelik çalışmalar öteden beri yapılagelmiş ve dönemin ideolojik, siyasi gelişmeleri ışığında bu konuya ilgi artmıştır. Yakınçağın önemli bir kaynağı olan basından bunu takip etmek mümkündür. Çalışmada Macarlar ile Türklerin sosyal, siyasi, kültürel, iktisadi ilişkileri ve bu dönem Türk aydınının Macarlara bakışı, Meşrutiyet dönemi gazete ve dergilerinden örneklerle ortaya konulmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Basın, Macar-Türk, tarih, ideoloji

Kaynakça

• Ebüzziya Tevfik, “Macaristan Matbuatı”, Mecmua-i Ebüzziya, IV (38). Kostantiniye, 15 Muharrem 1302, 1213-1214. Türkler ve Macarlar, İkdam, 19 Ocak 1911, 6 Kanun-ı Sani 1326, Teârüf-i Müslimin, 2 (30), 277. Budapeşte Mektupları, Servet-i Fünûn, 50 (1285), 3 Şubat 1916 Tükya Macaristan (Macaristan’a Giden Osmanlı Talebe Hakkında), Servet-i Fünûn, 51 (1304), 15 Haziran 1916. Harb Esnasında Avusturya-Macaristan’ın Ticaret-i Hâriciyesi, İktisâdiyyat, 1 (3), 13 Mart 1916 Düvel-i Muazzama Bahriyeleri, Avusturya-Macaristan Donanması, Donanma, 9 (121), 20 Haziran 1918. Hamid Zübeyr, Lisaniyyat-Macaristan’daki Türkoloji Terakkıyâtına Tarihçi Bir Atf-ı Nazar, Milli Mecmua, 1 (5), 27 Aralık 1923. Parçalanmış Macaristan ve Orta Avrupa Sulhü, Ayın Tarihi, 2 (6), 31 Ocak 1924. Tahirülmevlevi, “Bir Macarlının Din Hakkındaki Sözleri”, Mahfil, V (58), İstanbul, 1343, 182-183. Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı’dan Günümüze Türk-Macar İlişkileri, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın numarası 146, İstanbul 2016. Baştav, Şerif, Osmanlı Türk Macar Tarihi Münasebetlerinde İlk Devir 1456’ya Kadar, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1991. Bilge, Sadık Müfit; Macaristan’da Osmanlı Hâkimiyetinin ve İdari Teşkilatının Kuruluşu ve Gelişmesi. Eckhart, F., Macaristan Tarihi, Çev. İ. Kafesoğlu. TTK, Ankara, 2010. Ercan, Recep, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Fikir Dergiciliği ve Sosyolojiye Etkileri, Ankara, 2011. Gökbilgin, Tayyip, “Kanuni Sultan Süleyman’ın Macaristan ve Avrupa Siyasetinin Sebep ve Amilleri, Geçirdiği Safhalar”, Kanuni Armağanı, TTK, Ankara 1970. İnalcık, Halil; “Türkler ve Balkanlar”, Balkanlar, Eren Yayınları. İstanbul, 1993. Kahraman, Alim, “Mahfil”, TDV. İslam Ansiklopedisi, 2003, 7, 333-334. Kurat, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Kültür Bakanlığı Yay. Ankara, 1990, s. 413-430. Macar-Türk İlişkileri Üzerine Makaleler Macar Kardeşler, ed. Yeliz Okay, Doğu Kitabevi, İstanbul 2012. Özbek, Nadir, “Abdürreşid İbrahim”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi-1, YKY, İstanbul, 2008, 74-75. Özbek, Nadir, “Abdürreşid İbrahim ve II. Meşrutiyet Yılları: Teârüf-i Müslimin ve İslam Dünyası Dergileri, Toplumsal Tarih, 4 (20), 1995, 18-23. Toprak, Zafer, “Fikir Dergiciliğinin Yüz Yılı,” Türkiye’de Dergiler Ansiklopediler (1849-1983), İstanbul, Gelişim Yayınları, 1984, 13-54.