Okul Yöneticilerinin Toksik Liderlik Davranışları ile Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt:52 Sayı:1, 225 - 249, 01.04.2019

Gökhan Kahveci Elif Bahadır İlknur Karagül Kandemir

https://doi.org/10.30964/auebfd.420616

Cited By: 4

Öz

Bu araştırmada okul
yöneticilerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel
bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. İlişkisel
tarama yaklaşımlarından korelasyon araştırması kapsamında yapılan araştırmaya
Rize il merkezinde bulunan ilkokul ve ortaokullarda görev yapan 291 öğretmen
katılmıştır. Araştırmada verilerin toplanması amacıyla öğretmenlerin
demografik bilgilerini belirlemeye yönelik “Kişisel ve Mesleki Bilgi Formu”,
“Toksik Liderlik Ölçeği” ile “Örgütsel Bağlılık Ölçeği” kullanılmıştır.  Verilerin analizinde korelasyon analizi,
regresyon analizi, t- Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA), Mann Whitney U
testi ve Kruskal Wallis H testi yapılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin
toksik liderlik algılarının düşük, örgütsel bağlılık düzeylerinin orta düzeyde
olduğu sonucuna varılırken bu iki değişken arasında negatif yönde yüksek
düzeyde anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Öğretmenlerin toksik liderlik ve
örgütsel bağlılık algıları yaş değişkenine göre farklılaşırken; cinsiyet,
medeni durum, branş ve hizmet yılı değişkenlerine göre farklılaşmadığı
görülmüştür. Ayrıca toksik liderlik davranışının örgütsel bağlılığın önemli bir
yordayıcısı olduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

okul yöneticisi, öğretmen, toksik, toksik liderlik, bağlılık

Kaynakça

• Ağıroğlu - Bakır, A. (2013). Öğretmenlerin paylaşılan liderlik ve örgütsel bağlılık algıları arasındaki ilişkinin analizi (Doktora Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Ashforth, B. E. (1994). Petty tyranny in organizations. Human Relations, 47, 755-779.
• Aslan, M. ve Ağıroğlu- Bakır, A. (2014). Öğretmenlerin okullarındaki örgütsel bağlılığa ilişkin görüşleri. International Journal of Social Science, 25, 189-206.
• Atik, S. (2012). İlköğretim okullarının örgüt tipi ile öğretmenlerin örgütsel bağlılığı arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Aubrey, D.W. (2012). The effect of toxic leadership. Pennsylvania: U.S. Army War College.
• Balcı, A. (2003). Örgütsel sosyalleşme kuram strateji ve taktikler. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Balay, R. (2000). Yönetici ve öğretmenlerde örgütsel bağlılık. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Bozkuş, K. ve Gündüz, Y. (2016). Ruhsal liderlik ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin modellenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 405-420.
• Buluç, B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(57), 5-34.
• Chua, S. M. Y. and Murray, D. W. (2015). How toxic leaders are perceived: Gender and information-processing. Leadership & Organization Development Journal, 36(3), 292-307.
• Çağlar, Ç. (2013). Okulların akademik iyimserlik düzeyinin öğretmenlerin örgütsel bağlılığı üzerindeki etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 260-273. Çakınberk, A. ve Demirel, E. T. (2010). Örgütsel bağlılığın belirleyicisi olarak liderlik: Sağlık çalışanları örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 103-119.
• Çelebi, N., Güner, H. ve Yıldız, V. (2015). Toksik liderlik ölçeğinin geliştirilmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 249-268.
• Çetinkaya, H. (2017). Okul yöneticilerinin toksik (zehirli) liderlik davranışları ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Demirel, N. (2015). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki (Gaziantep Şehitkâmil ilçesi örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Demirtaş, E. ve Şama, E. (2016). Okullarda dönüşümcü liderlik ve örgütsel bağlılık ilişkisi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 275-298.
• Dobbs, J. M. (2013). The relationship between perceived toxic leadership styles, leader effectiveness, and organizational cynicism (Thesis). University of San Diego, ABD.
• Doğan, S. ve Kılıç, S. (2007). Örgütsel bağlılığın sağlanmasında personel güçlendirmenin yeri ve önemi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29, 37-61.
• Durna, U. ve Eren, V. (2005). Üç bağlılık unsuru ekseninde örgütsel bağlılık. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6(2), 210-219.
• Frost, P. J. (2004). Handling toxic emotions: New challenges for leaders and their organization. Organizational Dynamics, 33(2), 111-127.
• Gardner, H. E. and Laskin, E. (2011). Leading minds: An anatomy of leadership. New York: Basic Books.
• Goldman, A. (2006). High toxicity leadership: Borderline personality disorder and the dysfunctional organization. Journal of Managerial Psychology, 21, 733-746.Green, J. E. (2014). Toxic Leadership in Educational Organizations. Education Leadership Review, 15(1), 18-33.
• Gül, H. (2002). Örgütsel bağlılık yaklaşımlarının mukayesesi ve değerlendirmesi, Ege Academic Review, 2(1), 37-55.
• Güllüoğlu, Ö. (2012). Örgütsel iletişim, iş doyumu ve kurumsal bağlılık. Konya: Eğitim Akademi.
• Heppell, T. (2011). Toxic leadership: Applying the Lipman-Blumen model to political leadership. Representation, 47(3), 241-249.
• Hu, L. and Bentler, M. (1999). Cutoff Criteria For Fit İndexes İn Covariance Structure Analysis: Conventional Criteria Versus New Alternatives, Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55.
• Karacaoğlu, K. ve Güney, Y. S. (2010). Öğretmenlerin örgütsel bağlılıklarının, örgütsel vatandaşlık davranışları üzerindeki etkisi: Nevşehir ili örneği, 9(34), 137-153.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri (19. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaya, A., Balay, R. ve Tınaz, S. (2014). Yönetici ve öğretmenlerin yönetsel etkililik ve örgütsel bağlılık algıları arasındaki ilişki. Ahi Evren Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 79-97.
• Kellerman, B. (2004). Bad leadership: what it is, how it happens, why it matters. Boston, MA: Harvard Business School Press.
• Kırbaç, M. (2013). Eğitim örgütlerinde toksik liderlik (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Kline, R. B. (2011). Principles and Practice of Structural Equation Modeling (3. Edition). New York and London: The Guilford Press.
• Kusy, M. and Holloway, E. (2009). Toxic workplace: Managing toxic personalities and their systems of power. ABD: John Wiley & Sons.
• Lipman-Blumen, J. (2005a). The allure of toxic leaders: Why we follow destructive bosses and corrupt politicians-and how we can survive them. Oxford University Press, USA.
• Lipman-Blumen, J. (2005b). The allure of toxic leaders: Why followers rarely escape their clutches. Ivey Business Journal, 69(3), 1-40.
• Mehta, S. and Maheshwari, G. C. (2013). Consequence of toxic leadership on employee job satisfaction and organizational commitment. The Journal Contemporary Management Research, 2, 1-23.
• Meyer, J. P. and Allen, N. J. (1997). Commitment in theworkplace. https://books.google.com.tr/books?id=WPQoCgAAQBAJ&printsec=frontcover&hl=tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false 25.02.2018 tarihinde edinildi.
• Mutlu, N. (2013). Öğretmenlere göre psikolojik yıldırmanın örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Noraazıan and Khalıp, (2016). A three component conceptualization of organizational commitment. International Journal of Academic Research in Business and Social Science, 6(12), 16-23. doi: 10.6007/IJARBSS/v6-i12/2464.
• Nothouse, P. G. (2010). Leadership: Theory and practic fifth edition. SAGE Publications. Inc.
• Özdevecioğlu, M. (2003). Algılanan örgütsel destek ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 18(2), 113-130.
• Padilla, A., Hogan, R. and Kaiser, R. B. (2007). The toxic triangle: Destructive leaders, susceptible followers and conducive environments. The Leadership Quarterly, 18(2007), 176-194. doi.org/10.1016/j.leaqua.2007.03.001.
• Reed, G. E. (2004). Toxic leadership. Military Review, 67-71.
• Reyhanoğlu, M. ve Akın, Ö. (2016). Toksik liderlik örgütsel sağlığı olumsuz yönde tetikler mi? İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(3), 442-459.
• Schmidt, A. A. (2008). Development and validation of the toxic leadership scale (Master's thesis). Maryland Üniversitesi, ABD.
• Selvitopu, A. ve Şahin, H. (2013). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 171-189.
• Sünkür-Çakmak, M. ve Bakır-Arabacı, İ. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algılarının iş doyumları ve örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 890-909.
• Şahin, R. ve Kavas, E. (2016). Örgütsel adalet ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin belirlenmesinde öğretmenlere yönelik bir araştırma: Bayat örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 7(14), 119-140.
• Taş, A. (2017). Örgütsel davranış ve yönetimi. S. Özdemir ve N. Cemaloğlu, (Ed.), İş Doyumu ve Örgütsel Bağlılık içinde (s. 421- 446). Ankara: Pegem Akademi.
• Tavanti, M. (2011). Managing toxic leaders: Dysfunctional patterns in organizational leadership and how to deal with them. Human Resource Management, 127-136.
• TDK (2005). Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük. Ankara.
• Tepper, B. J. (2000). Consequences of abusive supervision. Academy of Management Journal, 43, 178-190.
• Unur, K. and Pekerşen, Y. (2017). İş stresi ile toksik davranışlar arasındaki ilişki: Aşçılar üzerinde bir araştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 14(1), 108-129.
• Uygur, A. (2009). Örgütsel bağlılık ve işe bağlılık. Ankara: Barış Platin Kitabevi.
• Üstüner, M. (2009). Öğretmenler için örgütsel bağlılık ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 1-17. Whicker, M. L. (1996). Toxic leaders: When organizations go bad. Westport, CT. Quorum Books.
• Williams, D. F. (2005). Toxic leadership in the u.s. army (Master's thesis). U.S. Army War College, ABD.
• Wilson-Starks, K. Y. (2003). Toxic leadership. Transleadership, Inc. http://www.transleadership.com/ToxicLeadership.pdf adresinden elde edildi.
• Zagross, H. ve Jamileh, Z. (2016). Relationship between toxic leadership and job stress of knowledge workers. Studies in Business and Economics, 11(3), 84-89.