KİMLİK KORUMA MÜCADELESİ EKSENİNDE RUSYA MÜSLÜMANLARININ SİYASİ FAALİYETLERİ (1905-1917)

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 16, 1075 - 1096, 24.03.2019

Serap Toprak Ahmet Öztürk

https://doi.org/10.33692/avrasyad.543654

Cited By: 1

Öz

Türk soylu halkların Rus hâkimiyetine girmesi, 16. yüzyıla kadar gitmektedir. Rus
hâkimiyetinde yaşayan bu halklara Rusya Müslümanları da denilmektedir. Türkistan‟ın 1884
yılında Rus egemenliğine tamamen girmesiyle birlikte, Rusların Müslümanlar üzerindeki
baskıları da artmıĢtır. Ruslaştırma ve Ortodokslaştırma politikası çerçevesinde Ruslar,
egemenlikleri altındaki Müslümanların siyasi haklarını sınırlandırmıştır. Fakat Çarlık Rusya‟daki
1905 Ġhtilali ile yoğunluk kazanan Müslümanlar arasındaki siyasi faaliyetler, 1917 Bolşevik ihtilali ile zirveye ulaşmıştır.
Rusya Müslümanları arasında dini bir hareket olarak başlayan yenileşme hareketi, 19.
yüzyılın son çeyreğinden itibaren liberalleşerek dünyevi bir hareket haline dönüşmüştür.
Hareket, yenilikçi bir eğilim göstermesine karşın, içinde dini ıslahat hareketinden de unsurlar
taşımaktaydı.
1905-1917 yılları arasında Rusya Müslümanları arasında Ruslaştırma politikasına karşı
pek çok parti ve yayın organı kurulmuştur. Özellikle 1905 Rus-Japon Savaşı‟ndan sonraki siyasi
ortamda Rusya Müslümanları da siyasi faaliyetlerini arttırdı. Osmanlı Devleti de bu süreçte
Rusya Müslümanlarını siyasi ve kültürel haklarını almaları konusunda destekledi. Rusya
Müslümanları, 20. yüzyıl başında düzenledikleri kongrelerde sorunlara çözümler aramışlardır.
Ancak düzenlenen kongreler ve alınan kararlar çok fazla uygulama alanı bulamamıştır. 1917
Bolşevik Devrimi, Rusya Müslümanları için bir umut ışığı olsa da, Rusya‟daki yeni rejim
Müslümanlara istedikleri siyasi zemine imkân vermemiştir.
Bu çalışmada özellikle 1905-1917 yılları arasındaki siyasi birlik çabaları, Rusya
Müslümanları Kongreleri ve Birinci Dünya Savaşı sırasında Rusya Müslümanlarının siyasi
faaliyetleri Türkçe tetkik eserler, Osmanlıca belgeler ve Rusça kaynaklar ışığında ele alınmıştır

Anahtar Kelimeler

Rusya Müslümanları, Çarlık Rusya, RuslaĢtırma, Müslüman Kongreleri, Osmanlı Devleti

Kaynakça

• .