Öz
Osmanlı Devleti, 19. Yüzyılın başından itibaren Fransız İhtilali’nin
doğurduğu ulusçuluk akımının etkisinde kalmış bunun sonucunda bağımsız
devletlerin kuruluşuna sahne olmuştur. “Ulus Çağının” ruhuna uymayan
imparatorluk yapısı bir taraftan büyük sarsıntı geçirirken diğer taraftan da bu
sarsıntıyla başa çıkabilecek çözüm yollarını aramış ve bu kapsamda da “millet”,
“milliyet”, “milliyetçilik” ve “anâsır” gibi kavramlar etrafında dönen
tartışmalar başlamıştır. Bu tartışmalar I. Dünya Savaşı sonrasında Mondros
Müterakesi günlerinde yoğunluk kazandığı görülmektedir. Savaş sonrasında
imparatorluklar dağılmış ve Wilson Prensipleri doğrultusunda ulusların kendi
kaderini kendi tayin hakkı anlamına gelen self-determinasyon ilkesi ön plana
çıkmıştır. Bu ilke, zaten 19. yüzyıl boyunca kan kaybeden ve 20. yüzyılın
başında Balkan Savaşları ile bu kaybı hat safhaya ulaşmış olan Osmanlı
Devleti’nin Anadolu ve Arap toprakları üzerinde yaşayan Türk olmayan
unsurlarına imparatorluktan ayrılmak için büyük bir fırsat vermiştir. Ayrıca
prensiplerin 12. Maddesi Osmanlı hâkimiyeti altında kalan unsurlara kendi
kaderlerini tayin hakkını da tanımıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Arşiv Kaynakları ve Belgesel Kaynaklar Başbakanlık Osmanlı Arşivi
- Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi
- Akşam
- Alemdar
- Hadisat
- İslam
- Sabah
- Takvim-i Vakayi
- Tanin
- Vakit
- Yeni Gün
- Yeni Mecmua
- Kitap ve Makaleler Ahmet Refik, İki Komite, İki Kıtal, İstanbul, Matbaa-yı Orhaniye, 1919.
- Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, (Mutlakiyete Dönüş 1918-1919)-I, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2004
- Anderson, Matthew Smith, Doğu Sorunu 1774-1923, Uluslararası İlişkiler Üzerine Bir Deneme, Çev. İdil Eser, 1. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001
- Arai, Masami, Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği, 4. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008
- Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, 6. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2004
- Bozarslan, Hamit, “Türkiye’de Kürt Milliyetçiliği: Zımnî Sözleşmeden Ayaklanmaya (1919-1925)”, İmparatorluktan Cumhuriyete Türkiye’de Etnik Çatışma, Der. Erik Jan Zürcher, 6. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2011
- Davison, Roderic, Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform 1856-1876, 2. Baskı, Agora Kitaplığı, İstanbul, 2005
- Heyd, Uriel, Türk Ulusçuluğunun Temelleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1979
- Kushner, David, Türk Milliyetçiliği’nin Doğuşu 1876-1908, 2. Baskı, Kesit Yayınları, İstanbul, 2009
- Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, 8. Baskı, TTK. Yayınları, Ankara, 2000
- Özkan, Kenan, Türkiye – ABD İlişkileri 1918-1923, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2016
- Sarınay, Yusuf, “İmparatorluktan Cumhuriyete Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu ve Gelişimi”, Türkler Ansiklopedisi, C. 14, Yeni Türkiye Yayınları, 2002, s. 1484.
- Somel, Selçuk Akşin, “Osmanlı Reform Çağında Osmanlıcılık Düşüncesi (1839-1913)”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, C.1 Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası, Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi, 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2001
- Şeker, Nesim, “Türklük ve Osmanlılık Arasında: Birinci Dünya Savaşı Sonrası Türkiye’de “Milliyet” Arayışları ya da “Anâsır Meselesi”, İmparatorluktan Cumhuriyete Türkiye’de Etnik Çatışma, Der. Erik Jan Zürcher, 6. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2011
- Tevetoğlu, Fethi, Millî Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1998
- Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Gelişmeler (1873-1938), 1. Kitap, Kanun-i Esasi ve Meşrutiyet Dönemi (1876-1918), 1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2001
- Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler 1859-1952, 2. Baskı, Arba Yayınları, İstanbul, 1995
- Ülken, Hilmi Ziya, Millet ve Tarih Şuuru, Seçme Eserler – II, Gözden Geçirilmiş 1. Baskı, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2008
- Üstel, Füsun, İmparatorluktan Ulus- Devlete Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları (1912-1931), 1. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 1997
- Yetim, Fahri, “II. Meşrutiyet Döneminde Türkçülüğe Geçişte Kapsayıcı Formül: “Millet-i Hakime” Düşüncesi ve Etkileri”, Süleyman
- Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 18, Aralık, 2008
- II. Meşrutiyeti Yeniden Düşünmek, Der. Ferdan Ergut, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2009
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Ocak 2018 |
| Gönderilme Tarihi | 17 Ekim 2017 |
| Kabul Tarihi | 4 Aralık 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Cilt: 2 Sayı: 15 |
