Lider Üye Etkileşimi Lensinden Paternalist Liderlik ve İş Tatmini İlişkisi

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 28 - 49, 20.03.2019

Zeki Uçar

Öz

Bu çalışmada paternalist liderlik ve iş tatmini ilişkisi üzerinde lider
üye etkileşiminin/leader member exchange  (LÜE/LMX) düzenleyici etkisi araştırılmıştır.
Doğu toplumlarının kültürel bir özelliği olarak değerlendirilen paternalizm,
liderin otoritesi altındaki astlarını bir baba gibi koruduğu, karşılığında astlarından
saygı, itaat ve sadakat beklediği ilişkisel bir inanç sistemini yansıtmaktadır.
Bununla birlikte geleneksel liderlik bakış açılarından farklı olarak lider ve
astları arasındaki ilişkinin kalitesine vurgu yapan lider üye etkileşimi
teorisi, liderlik araştırmalarına yeni bir soluk getirmiştir. Dolayısıyla
paternalizm gibi karşılıklı ilişkinin güçlü olmasının beklendiği bir olgunun
lider ve astları arasındaki ilişkinin kalitesi üzerinden araştırılması daha
ayrıntılı ve güçlü sonuçlar vermesi bakımından önemli hale gelmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Paternalist Liderlik, Lider Üye Etkileşimi, iş tatmini

Kaynakça

• Anwar, H. (2013). Impact of paternalistic leadership on employees’ outcome – A study on the banking sector of Pakistan. IOSR Journal of Business and Management, Vol.7,No. 6, 109-115.
• Aycan, Z. (2006). “Paternalism: Towards Conceptual Refinement and Operationalization”, Yang, K.S., Hwang, K.K., & Kim, U. (Der.), Scientific Advances in Indigenous Psychologies: Empirical, Philosophical, and Cultural Contributions (pp.445-466), London: Cambridge University Press.
• Aycan, Z., Kanungo, R., Mendonca, M., Yu, K., Deller, J., Stahl, G., ve Kurshid, A. (2000) “Impact of Culture on Human Resource Management Practices: A 10‐Country Comparison”, Applied Psychology, 49, (1), ss.192-221.
• Aycan, Z., ve Kabasakal, H. 2006, “Social Contract and Perceived Justice of Workplace Practices to Cope with Financial Crisis”, Group & Organization Management, 31(4), ss. 469-502.
• Batıgün, A. D. ve Şahin, N. H. (2006). İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu. Türk Psikiyatri Dergisi, 17(1), 32-45.
• Boies, K. & Howell, J. M. (2006). Leader–member exchange in teams: An examination of the interaction between relationship differentiation and mean LMX in explaining team-level outcomes. The Leadership Quarterly, 17(3), 246-257.
• Bolat, O. İ. (2011). Lider-üye etkileşimi ve tükenmişlik ilişkisi. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 13(2), 63-80.
• Brown, G., Lawrence, T. B., ve Robinson, S. L. (2005). Territoriality in Organizations, Academy of Management Review, 30(3), 577-594.
• Bulgurcu Gürel, E. (2016). Lider-Üye Etkileşiminin Çalışanların Tutumları Üzerindeki Etkisi: Ampirik Bir Araştırma. Journal of International Social Research, 9(43), 1736-1743.
• Cerit, Y. (2012). Paternalistik liderlik ile yöneticiden ve işin doğasından doyum arasındaki ilişki. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt. 31,Sayı.2, 35-56.
• Cheng, B.S.& Chou, L.F.& Wu, T.Y.& Huang, M.P.& Farh, J.F. (2004). “Paternalistic Leadership And Subordinate Responses: Establishing A Leadership Model In Chinese Organizations”, Asian Journal of Social Psychology, 7 (1), 89–117.
• Çalışkan, S. C. (2009). Turizm İşletmelerinde Liderlik Tarzları ve Lider-Üye Etkileşimi Kalitesi (LÜE) Üzerine Bir Çalışma, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2 ), 219-241.
• Çalışkan, S. C., (2009). Turizm İşletmelerinde Liderlik Tarzları ve Ledir Üye Etkileşimi Kalitesi Üzerine Bir Çalışma. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 11, Sayı : 2 pp, 219-241.
• Dansereau Jr, F., Graen, G., & Haga, W. J. (1975). A vertical dyad linkage approach to leadership within formal organizations: A Longitudinal investigation of the role making process. Organizational Behavior and Human Performance, 13(1), 46-
• Deluga, R. J. & Perry, J. T. (1994). The role of subordinate performance and ingratiation in leader-member exchanges. Group & Organization Management, 19(1), 67-86.
• Dienesch, R. M. & Liden, R. C. (1986). Leader-member exchange model of leadership: a critique and further development. Academy of Management Review, 11(3), 618-634.
• Erben, G. S. & Ötken, A. B. 2014, “Paternalist Liderlik ve İşe İlişkin İyilik İlişkisinde İş-Yaşam Dengesinin Rolü”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, vol: 22, pp.103-121.
• Farh, J. L., & Cheng, B. S. 2000, “A Cultural Analysis of Paternalistic Leadership in Chinese Organizations”, Tsui, A. S. ve Weldon, E. (Der.), Management and Organizations in the Chinese Context, pp.84-127, Great Britain: Macmillian Press LTD.
• Gelfand, M. J., Erez, M., & Aycan, Z. 2007, “Cross-Cultural Organizational Behavior”, Annu. Rev. Psychol., vol. 58, pp.479-514.
• Graen, G.B., Uhl-Bien, M., (1995). Relationship-based approach to leadership: development of leader-member exchange (LMX) theory of leadership over 25 years: Applying a multi-level multi-domain perspective, Published in Leadership Quarterly, 6(2), 219-247.
• Green, S. G., & Liden, R. C. (1980). Contextual and attributional influences on control decisions. Journal of Applied Psychology, 65(4), 453. Hagedorn, L. S. (1996). Wage Equity and Female Faculty Job Satisfaction: The Role of Wage Differentials in A Job Satisfaction Causal Model. Research in Higher Education, 37(5), 569-598.
• İşcan, Ö. F. ve Timuroğlu, M. K. (2007). Örgüt kültürünün iş tatmini üzerindeki etkisi ve bir uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1),119-135.
• Kim, J. & Jin, Y. 2013, “The Effect of Paternalistic Leadership on Employees’ Organizational Identification and Organization-based Self-esteem in Hotel Restaurant”, Tourism Research, vol. 6, pp.103-122.
• Köksal, O. (2011a), “Paternalizm ile Algılanan Örgütsel Adalet Arasındaki İlişkinin Tespitine Yönelik Bir Araştırma”, Cumhuriyet Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, vol. 12, no. 2, pp.159-170.
• Köksal, O. (2011b), “Bir Kültürel Liderlik Paradoksu: Paternalizm”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol: 8, no: 15, pp.101-122.
• Lambert, E. G., Minor, K. I., Wells, J. B., & Hogan, N. L. (2016). Social support’s relationship to correctional staff job stress, job involvement, job satisfaction, and organizational commitment. The Social Science Journal, 53(1), 22-32.
• Liden, R. C. & Maslyn, J. M. (1998). Multidimensionafity of leader-member exchange: An empirical assessment through scale development. Journal of Management, 24(1), 43-72.
• Locke, E. A., (1976). The Nature and Causes of Job Satisfaction, in MarvinDunnette, Handbook of Industrial and Organizational Psychology, Chicago: Rand McNally.
• Lu, H., While, A. E., & Barriball, K. L. (2005). Job satisfaction among nurses: a literature review. International Journal of Nursing Studies, 42(2), 211-227.
• Niu, C. P., Wang, A. C., & Cheng, B. S. 2009, “Effectiveness of A Moral and Benevolent Leader: Probing The Interactions of The Dimensions of Paternalistic Leadership”, Asian Journal of Social Psychology, vol. 12, no. 1, pp.32-39.
• Özkan-Canbolat, E., Beraha, A., Çeliksoy, E., & Türker, Y. Türk Liderlik Profili: Türk Siyasi Liderleri Üzerine Niteliksel Bir Çalışma.
• Pagán, R. (2013). Job satisfaction and domains of job satisfaction for older workers with disabilities in Europe. Journal of Happiness Studies, 14(3), 861-891.
• Paşa, F.S., Kabasakal, H., & Bodur, M. 2001, “Society, Organisations, and Leadership in Turkey”, Applied Psychology, vol. 50 no.4, pp.559-589.
• Pellegrini, E. K. & Scandura, T. A. 2008, “Paternalistic Leadership: A Review and Agenda for Future Research”, Journal of Management, vol. 34, no. 3, pp.566–593.
• Pellegrini, E. K., Scandura, T. A., & Jayaraman, V. 2010, “Cross-Cultural Generalizability of Paternalistic Leadership: An Expansion of Leader-Member Exchange Theory”, Group & Organization Management, vol. 35, no. 4, pp.391-420.
• Silin, R. H. (1976). Leadership and values: The organization of large-scale Taiwanese enterprises (No. 62). Harvard Univ Asia Center.
• Soylu, S. (2011). Creating a family or loyalty-based framework: the effects of paternalistic leadership on workplace bullying. Journal of business ethics,99(2), 217-231.
• Spector, P. (1996). Industrial and organizational psychology: Research and practice. New York: John Wiley.
• Sunal, A. B., Sunal, O., & Yasin, F. (2011). A comparison of workers employed in hazardous jobs in terms of job satisfaction, perceived job risk and stress: Turkish jean sandblasting workers, dock workers, factory workers and miners. Social Indicators Research, 102(2), 265-273.
• Sunal, A. B., Sunal, O., & Yasin, F. (2011). A comparison of workers employed in hazardous jobs in terms of job satisfaction, perceived job risk and stress: Turkish jean sandblasting workers, dock workers, factory workers andminers. Social Indicators Research, 102(2), 265-273.
• Uhl-Bien, M., Tierney, P. S., Graen, G. B., & Wakabayashi, M. (1990). Company Paternalism and the Hidden-Investment Process Identification of the" Right Type" for Line Managers in Leading Japanese Organizations. Group & Organization Management, 15(4), 414-430.
• Westwood, R. (1997). Harmony and patriarchy: The cultural basis for'paternalistic headship'among the overseas Chinese. Organization studies, 18(3), 445-480.
• Yeh, H. R., Chi, H. K., & Chiou, C. Y. (2008). The influences of paternalistic leadership, job stress, and organizational commitment on organizational performance: an empirical study of policemen in Taiwan. The Journal of International Management Studies, 3(2), 85-91. Kabasakal, H., & Bodur, M. (2002). Arabic cluster: a bridge between East and West. Journal of World Business, 37(1), 40-54.
• Paşa, F, Kabasakal, S. ve Bodur, H, Kabasakal, M. (2001). Society, organisations, and leadership in Turkey. Applied Psychology, 50(4), 559-589. Ciraklar, N. H., Ucar, Z., & Sezgin, O. B. (2016). Effects of paternalistic leadership on organizational identification: mediating role of trust in leader. Research Journal of Business and Management, 3(1), 73-87. Yeh, H. R., Chi, H. K., & Chiou, C. Y. 2008, “The Influences of Paternalistic Leadership, Job Stress, and Organizational Commitment on Organizational Performance: An Empirical Study of Policemen in Taiwan”, The Journal of International Management Studies, vol. 3, no.2, pp.85-91.
• Yuen, K. F., Loh, H. S., Zhou, Q., & Wong, Y. D. (2018). Determinants of job satisfaction and performance of seafarers. Transportation Research Part A: Policy And Practice, 110, 1-12.