Sınıf Öğretmenlerinin Okul Zorbalığına İlişkin Tutumları İle Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2014, Cilt: 3 Sayı: 2, 435 - 448, 04.06.2014

Erkan Yaman Nermin Ceylan Çuha

Öz

Bu çalışmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin okul zorbalığına ilişkin tutumları ile örgütsel
bağlılık arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Ayrıca öğretmenlerin okul zorbalığına ilişkin tutumları cinsiyet,
mesleki kıdem, kurumda görev yapma süresine göre karşılaştırılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu,
İstanbul ili Maltepe ilçesinde görev yapan 310 sınıf öğretmeni oluşturmuştur. Araştırmaya katılan
öğretmenlerin 120’si (% 39) erkek, 190’ı (% 61) kadındır. Veri toplama aracı olarak ‘Okul Zorbalığına
İlişkin Öğretmen Tutumları Ölçeği’ ve ‘Örgütsel Bağlılık Ölçeği’ kullanılmıştır. İstatistikî işlemler bağımsız
örneklemler için t testi, Kruskal-Wallis, Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Analizi ile
hesaplanmıştır. Araştırma bulgularına göre okul zorbalığına ilişkin öğretmen tutumu ile örgütsel bağlılık
arasında bir ilişki yoktur. Ayrıca okul zorbalığına ilişkin öğretmen tutumları cinsiyet, kıdem yılı ve görev
süresine göre farklılık göstermektedir. Araştırma bulguları ilgili literatür ışığında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zorbalık, okul zorbalığı, örgütsel bağlılık

Kaynakça

• Akpınar, B. & Dilci, T. (2007). Eğitim programları bağlamında okulda şiddet olgusuna yönelik öğretmen görüşleri, Eğitim Araştırmaları, 29, 1-11.
• Alper, S.Ġ. (2008). İlköğretimde zorbalık, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Bursa.
• Atlas, R. S. &Pepler, D. J. (1998). Observationsof bullyingin theclassroom, Journal of Educational Research, 92(2), 86-98.
• Balanuye, I.D. (2007). Okul zorbalığına ilişkin öğretmen tutumlarını incelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara.
• Balay, R. (2012). Öğrenen örgüt algısının örgütsel bağlılığa etkisi: Özel ve devlet üniversitesi arasında bir karşılaştırma, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri,12(4), 2461-2486.
• Balay, R. (2000). Özel ve resmi liselerde yönetici ve öğretmenlerin örgütsel bağlılığı, Yayınlanmış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Bauman, S. &Hurley, C. (2005). Teachers' attitude sand beliefs about bullying: two exploratory studies, Journal of School Violence, 4(3), 49-61.
• Bauman, S. & Del Rio, A. (2005). Knowledge and beliefs about bullying in schools: comparing pre-service teachers in the united states and the united kingdom, School Psychology International, 26(4), 428-442.
• Barker, S.,Bendelow, G. Mayall, B., Storey, P. &Veltman, M. (1996).Children's health in primary schools, London: Falmer Press.
• Baysal, A.C. & Paksoy, M. (1999). Mesleğe ve örgüte bağlılığın çok yönlü incelenmesinde Meyer-Allen modeli, İşletme Fakültesi Dergisi, 28(1), 7-15.
• Blau, G. J.,& Boal, K. B.(1987). Conceptualizinghaujobinvolvementandorganizationalcommitmentaffectturnoverandabsenteeizm, Academy of Management Reviev, 12(2), 288-300.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı, Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Celep, C. (1996). Eğitim örgütlerinde öğretmenlerin örgütsel adanmışlığı, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Craig, M. W., Henderson, K. & Murphy, J. G. (2000). Prospective teachers’ attitudes toward bullying and victimization, School Psychology International, 21(1), 5-21.
• Çayırdağ, N. (2006). İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin okul kültürünü algılayışları ile zorbalık eğilimleri ve zorbalıkla baş etme düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi: İstanbul.
• Çınkır, S. (2006). Okullarda kaba güç: türleri, etkileri ve önleme stratejileri, 1. Şiddet ve Okul: Okul ve Çevresinde Çocuğa Yönelik Şiddet ve Alınabilecek Tedbirler Uluslararası Katılımlı Sempozyumu, İstanbul.
• Çınkır, S.& Kepenekçi, Y. (2003). Öğrenciler arası zorbalık, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 34,236-253.
• Dake, J. A., Price, J. H., Telljohann, S. K. &Funk, J. B. (2003b). Teacherperceptionsandpracticesregardingschoolbullyingprevention, Journal of School Health, 73(9),347-355.
• Erdem, M. (2008). Öğretmenlere göre kamu ve özel liselerde iş yaşamı kalitesi ve örgütsel bağlılıkla ilişkisi, Yayınlanmış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara.
• Eslea, M., Menesini, E., Morita, Y., O’Moore, M., Mora-Mercha´ n, A. J., Pereira, B. & Smith, P.K. (2003). Friendship and loneliness among bullies and victims: data from seven countries, Aggressive Behavior, 30, 71–83.
• Glover, D., Gough, G., Johnson, M. & Cartwright N. (2000). Bullying 25secondaryschools: incidence, impact and intervention, Educational Research, 42(2),141-157.
• Gültekin, Z. (2003). Akran zorbalığını belirleme ölçeği geliştirme çalışması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Harris, S. & Petrie, F. G. (2003). Bullying. TheBullies, TheVictims, The By Standers. USA: Scare scrow Education.
• Horne, A. M. & Newman-Carlson, D. (2004). Bully busters: a psycho education a interventions for reducing bullying behaviour in middle school students, Journal of Counseling and Development, 82(3), 259-143
• Houbre, B., Tarquinio, C. & Thuillier, I. (2006). Bullying among student sand its consequences on health, European Journal of Psychology of Education, 21(2),183-208.
• Karahan, A. (2008). Hastanelerde liderlik ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin incelenmesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1),145-162.
• Karakaş, S. & Güleş, H. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş tatmini ile örgütsel bağlılığı arasındaki ilişki, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 74-89.
• Kartal, H. & Bilgin, A. (2008). Öğrenci, veli ve öğretmen gözüyle ilköğretim okullarında yaşanan zorbalık, İlköğretim Online,7(2), 485-495.
• Korkmaz, M (2011). İlköğretim okullarında örgütsel iklim ve örgüt sağlığınınörgütsel bağlılık üzerindeki etkisi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(1), 117-139.
• Kurşunoğlu, A., Bakay, E.& Tanrıören, A. (2011).İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeyleri, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,28, 101-115.
• Menesini, E., Smith, P.K., Genta, M.L., Giannetti, E., Fonzi, A. &Costabile,A. (1997). Cross-national comparison of children’s attitude toward bully/victim problems in school, Aggressive Behaviour, 23,245-257.
• Nicolaides S.,Toda, Y. & Smith, P.K. (2002). Knowledge and attitudes about school bullying in trainee teachers. British Journal of Educational Psychology, 72, 105–118.
• Olweus, D. (1993). Bullying at school, what we know and what we can do. UK: Blackwell Publishing.
• Olweus, D. (2003) A profile of bullying at school, EducationalLeadership,60(6), 12-18.
• Pehlivan, İ. (2000). İş yaşamında stres. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Pişkin, M. (2005). Bullying among high school students in Ankara, Turkey. Paper presented at the27th International School Psychology Association (ISPA), Athens.
• Pişkin, M. (2006). Akran zorbalığı olgusunun ilköğretim öğrencileri arasında yaygınlığının incelenmesi, I. Şiddet ve Okul: Okul ve Çevresinde Çocuğa Yönelik Şiddet ve Alınabilecek Tedbirler Sempozyumu, İstanbul.
• Pişkin, M. (2006). Zorbalığa ilişkin yanlış algı, inanç ve düşünceler, Öğretmen Dünyası, Mayıs,13-14.
• Randal, D. M. (1987). Commitment and organization: The organization man revisited, Academy of management reviev, 12(1), 460-471.
• Saracaloglu, A.S., Evin& Varol, S. R. (2004). İzmir ilinde çeşitli kurumlarda görev yapan öğretmenler ile öğretmen adaylarının demokratik tutumları üzerine karşılaştırmalı bir araştırma, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 4(2), 335-364.
• Sayın, S. (2005). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine karşı tutumları ve mesleki benli saygılarının incelenmesi, EğitimAraştırmaları,19,272-281.
• Sezgin, F. & Koşar, S. (2010). İlköğretim okulu müdürlerinin güç sitilleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılığı, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 273-296.
• Smith, P. K., Cowie, H. &Sharp, S. (1994). Working directly with pupil sin volved in bullying situations. In P. K. Smith and S. Sharp (Eds.), School bullying: Insights and perspectives (193-213). Newyork: Routledge.
• Tekin, M. (2006). Sınıf öğretmenlerinin ilköğretim okullarında öğrenim gören öğrencilerin zorbalığa maruz kalmaları ile ilgili tutum ve görüşleri, 1. Şiddet ve Okul: Okul ve Çevresinde Çocuğa Yönelik Şiddet ve Alınabilecek Tedbirler Uluslararası Katılımlı Sempozyumu, İstanbul.
• Unnever, J.D. &Cornell, D.G. (2004). Middle school victims of bullying: Whore ports being bullied? AggressiveBehavior,30,373-388.
• Varoğlu, D. (1993). Kamu sektörü çalışanlarının işlerine ve kuruluşlarına karşı tutumları, bağlılıkları ve değerleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Yaman, E., Eroğlu, Y., Bayraktar, B., Çolak, T.S. (2010). Öğrencilerin güdülenme düzeyinde etkili bir faktör: Okul zorbalığı, Uluslararası Akademik Bakış, 20, 1-17.
• Yaman, E., Eroğlu, Y.& Peker, A. (2010). Okullarda zorbalık ve siber zorbalık, İstanbul: Kaknüs.
• Yaman, E., Vidinlioğlu, Ö. & Çitemel, N. (2010). İşyerinde psikoşiddet, motivasyon ve huzur: Öğretmenler çok şey mi bekliyor? Psikoşiddet mağduru öğretmenler üzerine, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi,7(1), 1136- 1151.
• Yaman, E.& Kocabaşoğlu, N. (2011). Zorbalığa farklı bir bakış: Öğrencilerin öğretmenlere zorbalık yaptığı bir dikey zorbalık araştırması, İlköğretim Online, 10(2), 653-666.
• Yaman, E., Mermer, E.Ç.& Mutlugil, S. (2009). İlköğretim okulu öğrencilerinin etik davranışlara ilişkin görüşleri: Nitel bir araştırma, Değerler Eğitimi, 7(17), 93-108.
• Yaman, E.& Peker, A. (2012). Ergenlerin siber zorbalık ve siber mağduriyete ilişkin algıları, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 819 -833.
• Yeşilyaprak, B. & Balanuye, I.D. (2012). Okul zorbalığına ilişkin öğretmen tutumları ölçeği, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(37), 38-48.
• Yıldırım, M. M. (2002). Öğretmenlerin mesleklerine yönelik tutumlarının ölçülmesi ve değerlendirilmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara.
• Yüceler, A. (2009). Örgütsel bağlılık ve örgüt iklimi ilişkisi: teorik ve uygulamalı bir çalışma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22,445-458.
• Wiener, Y. (1982). Comminent in orgazinations: A normativeview, Academy of Management Review, 7(3), 418-428.