Nafaka Yükümlüsünün Nafakası ile Sorumlu Olduğu Kimselere Zekât Vermesinin Fıkhi Açıdan Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Sayı: 13, 311 - 331, 25.06.2019

Muhammed Çuçak

https://doi.org/10.34085/buifd.515502

Öz

Muhammed ÇUÇAK

Dr. Öğr. Üyesi., Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, İslam

Hukuku Anabilim Dalı.

Dr. Lecturer. Member, Osmaniye Korkut Ata University, Faculty of Theology,

Department of Islamic Law.

Osmaniye, Turkey

[e-mail]

ORCID: 0000-0003-3177-4837

Geliş Tarihi: 21.01.2019, Kabul Tarihi: 17.05.2019

DOI: 10.34085/ buifd.515502

Malî
ibadetlerin başında gelen zekât, İslâm’ın beş temel esaslarından biridir. Zekât
ile ilgili meseleler, geçmişte olduğu gibi günümüzde de âlimler ve araştırmacıların
ilgi odağı olmaya devam etmektedir. Zekât, klasik kaynaklarda kitabın içindeki
bir başlık altında ele alınırken, günümüzde kimi zaman müstakil kitapların,
kimi zaman makalelerin konusu olmaktadır. Zekât, içinde birden fazla mesele ve
konu barındırmaktadır. Bunların içinde üzerinde fakihlerin ittifak ettiği
meseleler olduğu gibi ihtilaf ettiği meseleler de vardır. Üzerinde ihtilafın
yaşandığı meselelerden biri de zekâtın kimlere verilip verilmeyeceğidir.

Fakihler, zekâtın
nelere verileceği konusunda birkaç sınıf üzerinde ittifak etmiştir. Ancak söz
konusu sınıfların kapsamı içine kimlerin dâhil edilip edilmeyeceği hakkında
ihtilafa düşmüşlerdir. Örneğin, anne baba gibi yakın akrabalara zekât verilmesi
ihtilaf edilen konulardandır. Fakihlerin ekseriyetine göre anne baba gibi
kendisine nafakası vacip olan kimselere zekât verilmesi caiz görülmezken, bir
kısım fakihe göre kimi durumlarda onlara zekât verilmesinde bir sakınca
bulunmamaktadır. İşte bu çalışmamızda anne-baba, çocuklar ve eş gibi nafaka
hakkı olan kimselere zekât verilip verilmeyeceği konusu ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Zekât, Zekâtın verileceği yerler, Nafaka, Anne-Baba

Evaluation Of The Intelligence Of Nafaka Obligation To The Persons That Are Responsible For The Participation

Öz

The zakat in the beginning of financial worship, is one of the
five basic principles of Islam. Issues related to intelligence continue to be
the center of attention of scholars and researchers as in the past. While Zakat
is discussed under classical titles in the book, it is sometimes the subject of
independent books and sometimes articles in our age. Zakat contains more than
one issue and subject. In these, there are some issues in which there are
disputes, as are the issues of the alliances. One of the issues on which the
dispute is experienced is the question of who will not be given and who will be
given.

The
Fakihs allied themselves with several classes on the place where the zakat was
to be given. However, they disagreed about who may be involved in the scope of
the class. The issue of giving zakat to close relatives like parents is
controversial. According to the majority of Fakih, while it is permissible to
give zakat to those who like him or her as a parent.   in some
cases there is no harm in giving them zakat according to some of them. In this study, whether parents, children
and spouses like alimony will be given will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Zakat, places where intelligence is given, Alimony, Parents, Children

Kaynakça

• Âlûsî, Şihâbüddin Seyyid Mahmud el-Bağdadî, Rûhu'l-Meânî fî tefsîri'l-Kur'âni'l-azîm, Beyrut, Dârü İhyai't-Türâsi'l-Arabî, t.y.
• Ba’lî, Abdurrahman b. Abdullah el-Hanbelî, Keşfü’l-muhadderat ve’r-riyazü’l-müzhirat li şerhi ahsari’l-muhtasarat, thk., Muhammed b. Nâsır el-‘Acmî, 1. Bs, Beyrut, Dârü'l-Beşâiri'l-İslâmiyye, 2002.
• Buhûtî, Şeyh Mansur b. Yunus b. İdris el-Hanbelî, Keşşâfü'l-kınâ' ani'l-iknâ', thk., Lecnetün Mütehassisetün fi Vizâretü’l-Adli, y.y., 2000.
• Bustânî, Butrus, Muhîtu’l-Muhît, Beyrut, Mektebetü Lübnan, 1987.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmet b. Ali er-Râzî, Ahkâmü'l-Kur'ân, thk., Muhammed es-Sadık Kamhavi, Beyrut, Dârü İhyai't-Türâsi'l-Arabî, 1992.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerif, Mu'cemü't-Ta'rîfât, thk., Muhammed Sıddık el-Minşâvî, el-Kahira, Dârü’l-Fadile, t.y.
• Dusûkî, Şemsüddin eş-Şeyh Muhammed Urfe, Hâşiyetü'd-Dusûkî ale'ş-şerhi'l-kebîr, Kahire, Dârü Ihyâ'i 'l-Kütübi 'l-'Arabiyya, t.y.
• Ebû Hayyan, Muhammed b. Yusuf, el-Endülüsî, el-Bahru’l-muhît, thk., Adil Ahmet AbdülMevcud ve Ali Muhammed Muavvez, Beyrut, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1993. Erbay, Celal, “Nafaka”, DİA, Ankara, 2006, XXXII.
• Gırnâtî, Ebû'l-Kasım Muhammed b. Ahmet b. Cüzey el-Kelbi el-Mâlikî, el-Kevâninü'l-fıkhiyye, thk., Muhammed b. Seydi Muhammed Mevlay, y.y., t.y.
• Heyet, “İslam”, el-Mevsûâtu'l-fıkhiyye, 2. Bs, Kuveyt, Vizâretü'l-Evkâf ve'ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1986.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülaziz ed- Dımaşki, Hâşiyetu İbn Âbidîn, reddü’l-muhtar alâ dürri’l-muhtar, thk., Adil Ahmet Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavviz, Riyad, Dârü Âlemi’l-Kütüb, 2003.
• İbnü'l-Hümâm, Kemâleddin Muhammed b. Abdülvahid b. Abdülhamid, Şerhü fethi'l-Kadîr, thk ve thrc., Abdurrezzak Galip el-Mehdi, Beyrut, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2003.
• İbn Kesir, Ebû'l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer, Tefsirü’l-Kur’ani’l-azîm, thk., Sami b. Muhammed es-Selâme, 2. Bs, Riyad, Dârü Tayyib li'n-Neşr ve't-Tevz, 1999.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddin Abdullah b. Ahmet, el-Mugnî, thk., Abdullah b. Abdülmuhsin Türkî ve Abdülfettah Muhammed el-Hulv, 3. Bs, Riyad, Dârü Âlemi’l-Kütüb, 1997.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddin Abdullah b. Ahmet, el-Kâfî, thk., Abdullah b. Abdülmuhsin Türkî, Cize, Hicr li't-Tıbâa ve'n-Neşr, 1997.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid el-Kazvinî, Sünenü İbn Mâce, thrc ve talik, Muhammed Nasırüddin Albeni, Riyad, Mektebetü’l-Meârif, t.y.
• İbn Menzûr, Ebû'l-Fazl Cemaluldin Muhammed b. Mükerrem el-İfrikî el-Mısrî, Lisanü'l-Arab, Beyrut, Dârü Sadır, t.y.
• İbn Müflih, Ebû İshâk Burhaneddin İbrâhim b. Muhammed, el-Mübdi' fî şerhi'l-mukni', thk., Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail eş-Şâfiî, Beyrut, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbn Teymiyye, Şeyhü’l-İslâm Takiyyüddin Ahmet el-Harrânî, Mecmûatü'l-fetâvâ, i'tina ve thrc., Amir Cezzar, Enver Baz, 3. Bs, Mansure, Dârü'l-Vefa, 2005.
• Karâfî, Şehabeddin Ahmet b. İdris, ez-Zahîre, thk., Muhammed Hacci, Beyrut, Dârü'l-Garbi'l-İslâmî, 1994.
• Kahtânî, Said b. Ali b. Vahpe, ez-Zekât fi’l-İslam, 3. Bs, el-Kasb, Merkezü’d-De’ve ve’l-İrşâd, 2010.
• Karaman, Hayreddin, İslâm hukuku tarihi, İstanbul, Nesil Yayınları, 1989.
• Karevî, Muhammed el-Arabî, el-Hulâsatu'l-fıkhiyye alâ mezhebi's-sâdeti'l-Mâlikiyye, Beyrut, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, t.y.
• Kâsânî, Alâeddin Ebû Bekr b. Mes'ud el-Hanefî, Bedaiü's-sanâi' fî tertibi'ş-şerâi', thk., Ali Muhammed Muavvez ve Adil Ahmet AbdülMevcud 2. Bs, Beyrut, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2003.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib, el-Hâvi’l-kebîr fi fıkhı mezhebi’ş-Şafiî, thk., Ali Muhammed Muavviz ve Adil Ahmet abdülmevcud, Beyrut, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1994.
• Mecme'u’l-Luğati'l-Arabiyye, el-Mu'cemü'l-Vesît, 2. Bs, İstanbul, el-Mektebetü'l-Islamiye, y.t.
• Merdâvî, Alâeddin Ebû'l-Hasan Ali b. Süleyman, el-İnsâf fî Ma'rifeti'r-râcih mine'l-hilaf alâ mezhebi'l-imami’l-mübeccel Ahmet b. Hanbel, tsh ve thk,, Muhammed Hamid Fıki, 2. Bs, Beyrut, Dârü İhyai't-Türasi'l-Arabî, 1986.
• Müslim, Ebü'l-Hüseyin b. Haccac el-Kuşeyri en-Nîsâbûrî, Sahîhü Müslim, i’tina, Ebû Kuteybe Nazer Muhammed el-Fariyabi, Riyad, Dârü Tayyibe li'n-Neşr ve't-Tevz, 2006.
• Nemri, Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah b. Muhammed b. Abdulber el-Kurtubî, el-Kâfî fi fıkhı ehli’li-Medineti'l-Mâlikî, 2. Bs, Beyrut, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1992.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman, Ahmet b. Şuayb, es-Sünenü’l-kübrâ, thk ve thr., Hasan Abdul Mun’im Şelbî, Beyrut, Müessesetü'r-Risâle, 2001.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref b. Nuri, el-Mecmû’ Şerhü'l-Mühezzeb li’ş-Şîrâzî, thk., Muhammed Necib Mutî, Cidde, Mektebetü'l-İrşad, t.y.
• Nizam, Burhanfurlu Şeyh ve Heyet, el-Fetâva'l-Hindiyye, zbt., Abdullatif Hasan Abdurrahman, Beyrut, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2000.
• Râzî, Muhammed Fahreddin b. Allame Ziya'u'd-Din Ömer el-Müştehir bi Hatîbi'r-Rey, et-Tefsîrü'l-kebîr, Beyrut, Dârü'l-Fikr, 1981.
• Reşid Rızâ, Muhammed, Tefsirü'l-menâr, 2. Bs, Kahira, Dârü'l-Menâr, 1947.
• Sâvî, Ahmet b. Muhammed el-Mâlikî, Bulgatü's-Sâlik li-Akrebi'l-Mesâlik ala Şerhi's-Sagâr, tsh., Muhammed Abdüsselam Şahin, Beyrut, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1995.
• Sehnûn, Abdüsselam b. Seîd Tenûhî, el-Müdevvenetü'l-kübra, Kahire, Matbaatü’s-Saâde, 1905.
• Serahsî, Şemsüleimme Ebû Bekr Muhammed b. Ebi Sehl, el-Mebsut, Beyrut, Dârü'l-Me’rife, 1989.
• Şâfiî, Muhammed b. İdris, el-Ümm, thk., Rıfat Fevzi Abdülmuttalib, Mensura, Dârü'l-Vefa, 2001.
• Useymîn, Muhammed b. Salih, Fetâva fi ez-zekât ve’s-siyam, toplayan ve düzenleyen; Fahd b. Nasir b. İbrahim es-Süleyman, 1. Bs, Riyad, Dârü's-Süreyya, 2008.
• Zebidi, es-Seyyid Murteza el-Hüseyn, Tâcu'l-Ârûs min Cevâhiri'l-Kâmûs, thk., Abdu’s-Sattar Ahmet Firac, Kuveyt, Matbaatü Hükümeti’l- Kuveyt, 1965.
• Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhu'l-İslâmî ve edilletuh, 3. Bs, Beyrut, Dârü'l-Fikr, 1989.
• Zuhaylî, Vehbe, et-Tefsirü`l-münir: fi`l-akideti ve`ş-şeria`ti ve`l-menhec, 10. Bs, Dımaşk, Dârü'l-Fikr, 2009.