Astımlı Çocuk Ve Bakım Veren Anneleri Olmak: Biyopsikososyal Bağlamda Bir Sosyal Hizmet Değerlendirmesi

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 57 - 64, 29.03.2019

Buğra Yıldırım

Öz

Astım, çocukların günlük yaşamları üzerine
belirgin etki yapabilen çocukluk çağı hastalıklarından biridir. Yüksek görülme
sıklığına sahip astım hastalık grubu doğaldır ki, çocuğun, ailesinin ve
toplumsal anlamda yaşam kalitesinin de bozulmasına neden olacaktır. Astım sürecinin hasta ve ailesine sunduğu
eşitsizliklerin altında çok fazla neden vardır. Kronik hastalığı bulunan
çocukla birlikte yaşamaya her ailenin vereceği tepki ve bu tepkinin şiddeti
farklılık gösterir. Aile çocuğun hastalığına karşı yapılandığı zaman hastalığın
şiddetinin ortaya koyduğu zorluklar, karmaşık tıbbi ve sosyal rutinler ile daha
kolay yüzleşebilir. Diğer taraftan astımlı çocuklarına bakım vermeye
başladıkları ilk andan itibaren anneler bir takım sorunlar yaşarlar. Kronik bir
hastanın bakım vereni olmak ya da hem bakım vereni hem akrabası hem annesi
olmak oldukça zor ve karmaşık bir durumdur ancak astımın kişisel bir trajedi
meselesi olmadığı da anlaşılmalıdır. Bu nedenle biyopsikososyal bileşenlere
sahip nitelikli bir disiplinlerarası astım yönetim modeli oluşturmaya ihtiyaç
vardır. Bilindiği üzere önceden kronik hastalıklar konusunda tek gerçek “hastanın
nasıl tedavi edileceği” iken, günümüzde yaşam süresinin uzaması, tekrarlanan
hastane ve acil servis ziyaretleri nedeniyle tedavide ilgi psikososyal konulara
yönelmiştir. Dolayısıyla astımlı çocuk olma deneyimini biyolojik, psikolojik ve
sosyal açılardan betimleyerek astımlı çocuklara bakım veren annelerin
psikososyal özellikleri ile karşılaştıkları güçlükleri biyopsikososyal bağlam
bütünlüğü ile sosyal hizmet perspektifinden gözden geçirmek bu çalışmanın ana
amacıdır.

Anahtar Kelimeler

Astım, astımlı çocuk, bakım veren anneler, psikososyal özellikler, biyopsikososyal bağlam, sosyal hizmet

Kaynakça

• 1. Cowles LAF. Social Work In The Health Field: A Care Perspective, 2nd Edition. New York: Routledge, 2010.
• 2. Price L, Walker, L. Chronic Illness, Vulnerability And Social Work: Autoimmunity And The Contemporary Disease Experience, 1st Edition. London: Routledge, 2015.
• 3. Bandura A. Health promotion by social cognitive means. Health Education & Behavior 2004;31(2):143-64.
• 4. Coffey J, Cloutier M, Meadows-Oliver, et al. Puerto Rican families’ experiences of asthma and use of the emergency department for asthma care. J Pediatr Health Care 2012;26(5):356-63.
• 5. The Global Asthma Network. The Global Asthma Report 2014. http://www.globalasthmareport.org/resources/Global_Asthma_Report_2014.pdf (Erişim Tarihi: 24.09.2015).
• 6. Bahadori K, Doyle-Waters MM, Marra C, et al. Economic burden of asthma: A systematic review. BMC Pulmonary Medicine 2009;9(1):9-24.
• 7. Braman SS. The global burden of asthma. CHEST Journal 2006;130(1 Suppl.):S4-S12.
• 8. Accordini S, Corsico AG, Braggion M, et al. The cost of persistent asthma in Europe: An international population-based study in adults. Int Arch Allergy Immunol 2013;160(1):93-01.
• 9. AA. Astımın Türkiye'ye maliyeti 9 milyar lirayı aştı. http://www.aa.com.tr/tr/saglik/astimin-turkiyeye-maliyeti-9-milyar-lirayi-asti/43786 (Erişim Tarihi: 26.10.2015).
• 10. AAFA. Cost of asthma. https://www.aafa.org/display.cfm?id=6&sub=63 (Erişim Tarihi: 26.10.2015).
• 11. Ismaila SA, Sayani PA, Marin M, et al. (2013). Clinical, economic, and humanistic burden of asthma in canada: A systematic review. BMC Pulmonary Medicine 2013;13(70):1-23.
• 12. Beasley R. The burden of asthma with specific reference to the United States. Journal of J Allergy Clin Immunol 2002;109(5 Suppl.):S482-S89.
• 13. Van Dongen-Melman JEWM, Van Zuuren FJ, Verhulst FC. Experiences of parents of childhood cancer survivors: A qualitative analysis. Patient Education and Counseling 1998;34(3):185-00.
• 14. James K, Keegan-Wells D, Hinds, PS, et al. The care of my child with cancer: Parents' perceptions of caregiving demands. Journal of Pediatric Oncology Nursing 2002;19(6):218-28.
• 15. Alkan S, Yılmaz Ö, Yüksel H. Çocukluk çağı alt solunum yolu enfeksiyonlarında yeni etkenler. Turkish J Pediatr Dis 2010;4(3):187-92.
• 16. Uyan AP, Özyürek H, Kocabay K. Çocukluk çağı astımı ile solunum yolu viral enfeksiyonlarının ilişkisi. Turkiye Klinikleri J Allergy-Asthma 2001;3(2):94-8.
• 17. Talay F, Kurt B, Tuğ T. Allerjik ve allerjik olmayan astımlı hastaların klinik özellikleri ve solunum fonksiyonlarının karşılaştırılması. Düzce Tıp Dergisi 2008;3:15-0.
• 18. Patel MM, Miller RL. Hava kirliliği ve çocukluk çağı astımı: Son gelişmeler ve geleceğe yönelik talimatlar. Current Opinion in Pediatrics 2009;3(2):74-3.
• 19. Çapan N. Astım ve sigara içimi. Solunum Hastalıkları Dergisi 2011;22(2): 73-5.
• 20. Yavuz ST, Şekerel BE. Çocukluk çağı astımında tanı: Her hışıltılı çocuk astım mıdır?. Turkiye Klinikleri J Allergy-Special Topics 2010;3(2):1-7.
• 21. Öner N, Yolsal GE, Şimşek A. Çocuklarda kronik öksürüğe yaklaşım. STED 2003;12(7):258-60.
• 22. İnal A, Karakoç GB. Çocukluk çağı astımı gelişimindeki risk faktörleri. Turkiye Klinikleri J Pediatr Sci 2009;5(3):22-2.
• 23. Özbek ÖY. Astım ve obezite. J Pediatr Sci 2009;5(3):50-4.
• 24. Alpaslan AH. Ergen ruh sağlığı ve spor. Kocatepe Tıp Dergisi 2012;13(3):181-85.
• 25. Yüksel H, Yılmaz Ö. Çocukluk çağı astımı ve yaşam kalitesi. J Pediatr Sci 2009;5(3): 85-0.
• 26. Ölçer S, Fiş NP, Berkem M, et al. Astımlı çocukların benlik saygıları ve annelerinin duygu dışavurum düzeylerinin değerlendirilmesi. Turk Arch Ped 2010;45(2):144-49.
• 27. Gillaspy SR, Hoff AL, Mullins, LL, et al. Psychological distress in high-risk youth with asthma. Journal of Pediatric Psychology 2002;27(4):363-71.
• 28. Andrew N, Booth T. (1991). The social impact of asthma. Family Practice 1991;8(1):37-1.
• 29. Mailick MD, Holden G, Walther VN. Coping with childhood asthma: Caretakers' views. Health & Social Work 1994;19(2):103-11.
• 30. Akinbami LJ, Schoendorf KC. (2002). Trends in childhood asthma: Prevalence, health care utilization, and mortality. Pediatrics 2002;110(2): 315-22.
• 31. Williams DR, Sternthal M, Wright RJ. Social determinants: Taking the social context of asthma seriously. Pediatrics 2009;123(3 Suppl.):S174-S84.
• 32. Vickers MH. Working And Caring For A Child With Chronic Illness: Disconnected And Doing It All, 1st Edition. New York: Palgrave Macmillan, 2006.
• 33. Swartz MK, Banasiak NC, Meadows-Oliver M. (2005). Barriers to effective pediatric asthma care. J Pediatr Health Care 2005;19(2):71-9.
• 34. Doğan O, Doğan S, Tel H, et al. Şizofrenide psikososyal yaklaşımlar: Aileler. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2002;3:133-39.
• 35. Tüzer V, Zincir S, Başterzi AD, et al. Şizofreni hastalarında aile ortamı ve duygu dışavurumunun değerlendirilmesi. J Clin Psy 2003;6:198-03.
• 36. Chapman DG, Toseland RW. (2007). Effectiveness of advanced illness care teams for nursing home residents with dementia. Social Work 2007;52(4):321-29.
• 37. Atagün İM, Balaban, DÖ, Atagün Z, et al. (2011). Kronik hastalıklarda bakım veren yükü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2011;3(3):513-52.
• 38. Küçükgüçlü Ö, Esen A, Yener G. Bakımverenlerin yükü envanterinin Türk toplumu için geçerlik ve güvenirliğinin incelenmesi. J.Neurol.Sci 2009;26(1):60-3.
• 39. Özer S. Kalp yetersizliğinde aile/bakım verici yükü. Turk Soc Cardiol Turkish Journal of Cardiovascular Nursing 2010;1(1):3-7.
• 40. Öhlen J, Andershed B, Berg C, et al. Relatives in end‐of‐life care–part 2: A theory for enabling safety. JCN 2007;16(2):382-90.
• 41. Cain CJ, Wicks MN. Caregiver attributes as correlates of burden in family caregivers coping with chronic obstructive pulmonary disease. J Fam Nurs 2000;6(1):46-8.
• 42. Nabors N, Seacat J, Rosenthal M. (2002). Predictors of caregiver burden following traumatic brain injury. Brain Inj 2002;16(12):1039-50.
• 43. Saunders MM. Factors associated with caregiver burden in heart failure family caregivers. WJNR 2008;30(8):943-59.
• 44. Gülseren L, Çam B, Karakoç B, et al. Şizofrenide ailenin yükünü etkileyen etmenler. Türk Psikiyatri Dergisi 2010;21(3):203-12.
• 45. Karancı AN, İnandılar H. Predictors of components of expressed emotion in major caregivers of Turkish patients with schizophrenia. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 2002;37(2):80-8.
• 46. Tuncay T, Işıkhan V. (2010). Psychological symptoms, illness-related concerns and characteristics of relatives of Turkish patients with cancer. Asian Pacific J Cancer Prev 2010;11(6):1659-67.
• 47. Zarit SH. Family care and burden at the end of life. CAMJ 2004;170(12):1811-12.
• 48. Rhee H, Belyea MJ, Brasch J. Family support and asthma outcomes in adolescents: Barriers to adherence as a mediator. J Adolesc Health 2010;47(5):472-78.
• 49. Fiese B, Winter M, Anbar R, et al. Family climate of routine asthma care: Associating perceived burden and mother‐child interaction patterns to child well‐being. Fam Proc 2008;47(1):63-9.
• 50. Downey DB. Number of siblings and intellectual development: The resource dilution explanation. American Psychologist 2001;(6-7):497-04.
• 51. Wood BL, Lim J, Miller BD, et al. Family emotional climate, depression, emotional triggering of asthma, and disease severity in pediatric asthma: Examination of pathways of effect. Journal of Pediatric Psychology 2007;32(5):542-51.
• 52. Gustafsson D, Olofsson N, Andersson F, et al. Effect of asthma in childhood on psycho-social problems in the family. Journal of Psychosomatic Research 2002;53(6):1071-75.
• 53. Chen, AY, Escarce J. Family structure and the treatment of childhood asthma. Med Care 2008;46(2):174-84.
• 54. Kaugars AS, Klinnert MD, Bender BG. Family influences on pediatric asthma. Journal of Pediatric Psychology 2004;29(7):475-91.
• 55. Blechman EA, Delamater AM. Family communication and Type1 Diabetes: A window on the social environment of chronically III children. In: Cole RE, Reiss D, Eds. How do families cope with chronic illness. 1st ed. New York: Routledge, 1993; 1-24.
• 56. Er, M. Çocuk, hastalık, anne-babalar ve kardeşler. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2006;49(2):155-68.
• 57. Pickett-Schenk SA, Lippincott RC, Bennett C, et al. Improving knowledge about mental illness through family-led education: The journey of hope. Psychiatr Serv 2008;59(1):49-6.
• 58. Karaman Ö, Babayiğit A, Ölmez D. (2006). Çocukluk çağında astım. J Curr Pediatr 2006;3:56-2.
• 59. Duman ZÇ, Bademli K. (2013). Kronik psikiyatri hastalarının aileleri: Sistematik bir inceleme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2013;5(1):78-4.
• 60. Reiss D, Steinglass P, Howe, G. The family’s organization around the illness. In: Cole RE, Reiss D, Eds. How do families cope with chronic illness. 1st ed. New York: Routledge, 1993; 173-13.
• 61. Carranza CMG. Social Work In The Hospital Setting Interventions, 1st Edition. USA: Trafford Publishing, 2013.
• 62. Rolland JS. Families, health and illness. In: Gehlert S, Browne T, Eds.. Handbook of health and social work. 2nd ed. New Jersey: John Wiley & Sons, 2012; 318-42.
• 63. Doğan T. Psikolojik belirtilerin yordayıcısı olarak sosyal destek ve iyilik hali. Türk PDR Dergisi 2008;3(30):30-4.
• 64. Myers JE, Sweeney TJ, Witmer JM. The wheel of wellness counseling for wellness: A holistic model for treatment planning. Journal of Counseling & Development 2000;78(3):251-66.
• 65. Pahl, R. Some sceptical comments on the relationship between social support and well‐being. Leisure Studies 2003;22(4):357-68.
• 66. Sin MK, Kang DH, Weaver M. (2005). Relationships of asthma knowledge, self-management, and social support in African American adolescents with asthma. International Journal of Nursing Studies 2005;42(3):307-13.
• 67. Eker D, Arkar H, Yaldız H. (2001). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği’nin gözden geçirilmiş formu’nun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi 2001;12(1):17-5.
• 68. Park HS. Effects of Social Support, Coping Strategies, Self-Esteem, Mastery, And Religiosity On The Relationship Between Stress And Depression Among Korean Immigrants In The United States: Structural Equation Modeling, Unpublished Doctoral Dissertation. USA State of Texas: The University of Texas at Austin, 2007.
• 69. Çicek Z. Parkinson Hastalığı Olan Bireye Bakım Verenlerin Algıladıkları Sosyal Destek İle Bakım Yükü Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, 2012.
• 70. Coşkun Y, Akkaş G. Engelli çocuğu olan annelerin sürekli kaygı düzeyleri ile sosyal destek algıları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi KEFAD 2009;10(1):213-27.
• 71. Feldman JM, Ortega AN, Koinis-Mitchell D, et al. Child and family psychiatric and psychological factors associated with child physical health problems: Results from the Boricua youth study. J Nerv Ment Dis 2010;198(4):272-79.
• 72. Orak OS, Sezgin S. Kanser hastasına bakım veren aile bireylerinin bakım verme yüklerinin belirlenmesi. Journal of Psychiatric Nursing 2015;6(1):33-9.
• 73. Morano CL, King D. (2005). Religiosity as a mediator of caregiver weil-being: Does ethnicity make a difference?. Journal of Gerontological Social Work 2005;45(1-2):69-4.
• 74. Minuchin S, Baker L, Rosman BL, et al. (1975). A conceptual model of psychosomatic illness in children. Arch Gen Psychiatry 1975;32(8):1031-38.
• 75. Egan M. Evidence-based Interventions For Social Work In Health Care, 1st Ed. New York: Routledge, 2010.
• 76. Dhooper SS. Social Work In Health Care: Its Past And Future, 2nd Ed. USA: SAGE Publication, 2012.
• 77. Taylor H, Beckett C, McKeigue B. Judgements of Solomon: Anxieties and defences of social workers involved in care proceedings. Child & Family Social Work 2008;13(1):23-1.