XIX. Yüzyıl Şâirlerinden İsmâil Sâdık Kemâl’in Âsâr-ı Kemâl’de Yer Alan Manzum Hilyesi

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 1, 569 - 595, 30.06.2018

Yasin Karakuş

https://doi.org/10.30627/cuilah.440726

Cited By: 1

Öz

İslamiyet, Türklerin hayatlarının her alanında
olduğu gibi edebî hayatlarının şekillenmesinde de kendini göstermiş ve dinî
konuların ele alındığı çok çeşitli edebî türün ortaya çıkmasında etkili
olmuştur. Bu edebî türlerden biri de Hz. Muhammed’in sûret ve sîretini konu
edinen hilye türüdür. Klâsik edebiyatımızda, Hz. Muhammed’in fizîkî ve ruhî
portresini ele alan hilye türünün manzum şekilleri on altıncı yüzyılda görülmeye
başlanmış ve bu alanda pek çok örnek ortaya konmuştur. Türk kültüründe hilyeye
büyük önem verilmiş, hilyeyi ezberleyenin hem dünyada hem ahirette büyük
mükâfatlara nâil olacağı ve huzura erişeceği ifade edilmiştir. Hilye, evde veya
işyerinde bulundurulursa o mekânın çeşitli kötülüklerden korunacağına, yanında
taşıyanların kaza ve musibetlere uğramayacağına inanılmıştır. Bu çalışmada,
XIX. asırda yaşamış, dinî-tasavvufî eserler vermiş bir şâir olan İsmâil Sâdık
Kemâl b. Muhammed Vecîhî Paşa’ya ait olan Âsâr-ı Kemâl’deki manzum hilye
incelenmiştir. Müellifin hayatı, edebî kişiliği ve eserlerine kısaca
değinilmiş, özellikle çalışmamızın konusu olan hilyenin yer aldığı Âsâr-ı Kemâl
hakkında da bilgi verilmiştir. Hilye türü ve bu türün edebiyatımızdaki yeri hakkında
kısaca bilgi verildikten sonra eserin, şekil ve muhteva yönünden incelenmesi
yapılmış ve eserin transkribe edilmiş metni çalışmanın sonunda verilmiştir.
Ayrıca bu çalışma ile önceki çalışmalarda sehven mensur eserler listesinde adı
geçen eserin manzum olduğu bilim dünyasına duyurulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İsmâil Sâdık Kemâl b. Muhammed Vecîhi Paşa, Âsâr-ı Kemâl, hilye, manzum

Kaynakça

• ABDÜLKADİROĞLU, Abdülkerim, “İlk Hilye Hattatı Ahmet Karahisarî mi?”, Milli Kültür, Ankara 1991, Sayı 82, ss. 48-52.
• AKYÜZ, Kenan, Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, İnkılap Kitabevi, İs-tanbul ts. 5. Baskı.
• Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l Ârifîn, Esmâü’l-Müellifîn, ve Âsârü’l-Musannifîn, MEB Yayınları, C. I, İstanbul 1951.
• BAYDEMİR, Hüseyin, “Özbekistan’da İskender, Zülkarneyn, Lokman Hekim ve Hatem Tay ile İlgili Halk Anlatıları”, AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum 2009, ss. 109-130.
• Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, Yay. Haz. A. Fikri Yavuz-İsmâil Özen, Meral Yayınları, İstanbul 1972.
• ÇELEBİOĞLU, Amil, Türk Edebiyatında Manzūm Dinî Eserler, Şükrü Elçin Armağanı, Ankara 1983.
• DERMAN, Uğur, “Hilye-Hat”, DİA, XVIII, 1998, 47-51.
• DİKMEN, Melek, Son Dönem Osmanlı Şuarâsından İsmail Sâdık Kemâl Paşa ve Âsâr-ı Kemâl'i, Fakülte Kitabevi Yayınları, I. Baskı, Isparta 2016.
• ERDOĞAN, Mehtap "Hâkim Mehmed Efendi'nin Manzum Hilyesi," CÜİFD, Sivas 2007, XI-1, ss.317-358.
• ERGİN, Muharrem, Türk Dilbilgisi, Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım, İstanbul 1993.
• ERKAL, Abdülkadir, “Türk Edebiyatında Hilye ve Cevrî'nin Hilye-i Çâr Yâr-ı Güzîn’i”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 12, Erzurum 1999, ss.111-131.
• ERŞAHİN, Seyfettin, “Osmanlı Toplumunun Hz. Muhammed Hakkındaki Bilgi Kaynakları Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi”, İslami Araştırmalar Dergisi, c. 18, sayı 3, Ankara 2005, ss. 335-338.
• IŞIL, Fatih, Edebiyatımızda Hadîs-i Şerifler ve Âsâr-ı Kemâl’deki Bin Ehâdis Şerhi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, ÇÜSBE, Adana 2015.
• İNAL, İbnülemin Mahmut Kemal, Son Asır Türk Şâirleri, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1988.
• İsmâil Sâdık Kemâl, Âsâr-ı Kemâl, Süleymaniye Kütüphanesi, Düğümlü Baba Koleksiyonu, Nu:66, İstanbul 1867.
• KANDEMİR, M. Yaşar, “Muhammed”, DİA, XXX, İstanbul 2005, 423-428.
• KARAKUŞ, Yasin, Âsâr-ı Kemâl’deki Şerh-i Esmâ’-i Hüsnâ, Esmâ’-i Nebî ve Na‛t-ı Enbiyâ (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin), Basılmamış Yüksek Li-sans Tezi, ÇÜSBE, Adana 2015.
• KORKMAZ, Zeynep, “Türkiye Türkçesi”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, C. I, Ankara 2005.
• KUNERALP, Sinan, Son Dönem Erkan ve Ricâli (1839 – 1922) Prosopografik Rehber, İsis Press, İstanbul 1999.
• LEVEND, Agâh Sırrı, “Dinî Edebiyatımızın Başlıca Ürünleri”, Türk Dili Araştırma-ları Yıllığı (TDAY) Belleten, Ankara 1973, ss. 35-80.
• LEVEND, Agâh Sırrı, “İslami Edebiyatın Esasları ve Kaynakları”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı (TDAY) Belleten, Ankara 1971, ss. 159-194.
• MENGİ, Mine, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara 1994.
• Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî, Yay. Haz. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatçı, Bizim Büro Yayınları, Ankara 2001.
• ÖZDEMİR, Mehmet, “Türk Edebiyatında Manzum Hilye Türü ve Neccarzâde Rızâ’nın Hilye-i Hâce Bahâüddîn Şâh-ı Nakşibend’i”, Turkish Studies In-ternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 2012 Volume 7/3.
• ÖZKAN, Mustafa, Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul 2009.
• PAKALIN, M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1983.
• PALA, İskender, Hakânî Mehmet Bey, Hilye-i Saadet, Kapı Yay., İstanbul 2016.
• PEKOLCAY, Necla, Selçuk Eraydın, Mustafa Tahralı, Mustafa Uzun, Hüsrev Subaşı, İslamî Türk Edebiyatında Şekil ve Nev‘ilere Giriş, Dergah Yayınları, İstanbul 1981.
• SUBAŞI, Hüsrev, “Ayaşlı Esad Muhlis, Sadullah ve Kemâl Paşaların Hattatlığı ve Sanat Değeri”, Ayaş ve Bünyamin Ayaşî, Kariyer Matbaacılık, Ankara1993.
• ŞENER, Halil İbrahim - YILDIZ, Alim, Türk İslâm Edebiyatı, Rağbet Yayınları, İstanbul 2008.
• ŞENER, Halil İbrahim, “Âsâr-ı Kemâl’de Yer Alan Manzum Esmâ’-i Hüsnâ”, DEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, İzmir 1987.
• TATLI, Bekir, “İsmail Sâdık Kemâl’in Âsâr-ı Kemâl’deki Hadisçiliği”, Dini Araş-tırmalar, Cilt : 18, Sayı : 46, ss. 45- 65, Ocak-Haziran 2015.
• TİMURTAŞ, Faruk Kadri, Eski Türkiye Türkçesi XV. Yüzyıl Gramer-Metin-Sözlük, Enderun Kitabevi, İstanbul 1994.
• TOPALOĞLU, Bekir, "Esmâ’-i Hüsnâ", DİA, XI, İstanbul 1995, 404-418.
• SÜREYYA, Mehmed, Sicill-i Osmānî veya Tekire-i Meşāhir-i Osmaniye, Yay. Haz. Nuri Akbayar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul1996.
• UZUN, Mustafa, “Hâkânî Mehmed Bey”, DİA, XV, İstanbul 1997, 166-168.
• UZUN, Mustafa, “Hilye”, DİA, XVIII, İstanbul 1998, 44.
• Tâhirüʿl-Mevlevî, Edebiyat Lügati, Enderun Kitabevi, İstanbul 1973.
• YARDIM, Ali, “Hz. Peygamber’i Anlatan İlim Dalları ve Şemail Nevi”, Diyanet Dergisi, 1989 c. 25, Sayı 4, s.213-220.
• YARDIM, Ali, "Hilye-i Saadet, Peygamber Efendimizin Yaratılış Güzellikleri", Kub-bealtı Akademi Mecmuası, İzmir 1978, Yıl 7, Sayı 4, s. 15.
• YAZAR, Sadık, “Seyyid Şerîfî Mehmed Efendi ve Hilyesi” Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Tur-kish or Turkic, 2007 Volume 2/4.
• YILMAZ, Ali, Türk-İslâm Edebiyatı El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara 2012.