ŞEHİT AİLELERİNDE, GAZİLERDE VE GAZİ AİLELERİNDE SABIR VE DİNÎ BAŞA ÇIKMA İLİŞKİSİ

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 1, 225 - 236, 26.06.2019

Nesibe Esen Ateş Hasan Kayıklık

https://doi.org/10.30627/cuilah.540347

Cited By: 8

Öz

Sabır, bir sıkıntı karşısında ilk anda gösterilen
tahammülün gelişip uzun süreli hale gelmesi ile ortaya çıkmaktadır. Sabır
dirayet, metanet, sükûnet, sağduyu ve çözüm arayışından oluşmaktadır. Günümüz
anlayışında sabır dayanıklılıktan öteye geçmeyen bir görüntü çizmektedir. Ancak
temelde o bir aksiyona dayanmaktadır. Kişinin yaşadığı sorunu aşması için bir
takım çözüm yolları denemesi sabrın en çok gözden kaçan noktalarından
birisidir. Bireyin kendisini zorlayan durumlardan kurtulabilmesini temel
almaktadır. Bunun için aslında her ne kadar bugün pasif bir süreç gibi
algılansa da sabır aktif bir süreçtir. Bu kişinin kendini tanımasını,
potansiyellerini ve yeteneklerini kullanmasını sağlamaktadır. Böylelikle sabır
kişiyi geliştirici bir hal almaktadır. İslam yaşanan zorluklar karşısında sabrı
tavsiye etmektedir. Kur’an’da sıklıkla inanan bireye sakin, teslim olmuş bir
kalp ile ve içten gelerek Tanrı’dan yardım istenmesi öğütlenmektedir. Kur’an
bazı örnek durumlar üzerinden giderek kişilere sabretmeyi öğütlemektedir. Bu
örnekler ile kişilerin yaşadıkları sorunlar karşısında nasıl bir tutum
sergilemeleri gerektiği onlara anlatılmaktadır. Ayrıca Kur’an sabrın sıklıkla
tavsiye edilen bir değer olması gerektiğini vurgulamaktadır. Bu bağlamda inanan
birey sıkıntı içindeki diğer kişiye sabretmesini öğütlemeli ve ona yardım
etmeye çalışmalıdır. İslam’da sabır, yaşanılan sıkıntı karşısında çaresiz
hisseden kişi için bir anlam kaynağı olarak işlev görmektedir. Yaşanan zorluğun
kaynağının Allah olduğunu bilmek, o zorlukla yüzleşmeyi ve onu kabullenmeyi
kolaylaştırmaktadır. Zira zorluğun kaynağı olan Allah kolaylığı da verecek
olandır.

Bu çalışmada sabrın yakın kaybı, ölüme yaklaşma
tecrübesi, organ kaybı ve travma yaşamış kişilerin yaşamış oldukları
zorluklarla başa çıkma esnasında nasıl bir rol oynadığı üzerinde durulmuştur.
Uygulama grubu Adana il merkezinde ikamet eden şehit aileleri, gaziler ve gazi
ailelerinden seçilmiştir. Görüşmecilerin büyük çoğunluğunda sabır, kaynağını
dinden almaktadır ve başa çıkmaya olumlu yansımaktadır. Buna göre şehit
ailelerinde metanet ve dirayet yönü ortaya çıkarken, gazilerde yaşama uyum
sağlamayı kolaylaştıran ve uyumu güçlendiren bir işlev göstermiştir. Gazi
yakınlarında ise sabır, kendilerinden daha kötü olan kişilerin duruma bakıp teselli
bulma şeklinde ortaya çıkmıştır. Yaşanılanın sabır mı tahammül mü olduğu da
sorgulanmış ve yine tüm gruplarda çoğunlukla sabır davranışı ile
karşılaşılmıştır. Sabır ölüm ve organ kaybı gibi telafisi mümkün olmayan
durumlarda olayı kabullenme açısından önemli rol oynamaktadır. Ayrıca aile içi
ilişkilerin ve aile birliğinin devam etmesi konusunda da sabır kavramı oldukça
fazla atıf almıştır. 

Anahtar Kelimeler: Sabır,
Tahammül, Dinî Başa Çıkma, Şehit, Gazi.

Anahtar Kelimeler

Sabır, Tahammül, Dinî Başa Çıkma, Şehit

Kaynakça

• Buhârî, Muhammed b. İsmâ‘îl (1993). Sahîhu’l-Buhârî I-VII (thk. Mustafâ Dîb el-Buğâ). Yemâme, Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• Çağrıcı, M. (2008). Sabır. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde. (C. 35, ss. 337-339). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Dağcı, Ş. (2002). Kısas. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde. (C. 25, ss. 488-495). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Demirci, M. (2002). Kur'an-ı Kerim ışığında sabır kavramı. Erciyes Üniversitesi . Dergisi,24, 263-285.
• Doğan, M. (2016). Sabır psikolojisi- Pozitif psikoloji bağlamında bir araştırma. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Doğan, M. (2017). Karakter gücü olarak sabır ve psikolojik iyi oluş ilişkisi. The Journal of Happiness & Well-Being, 5(1), 134-153.
• Doğan, M. ve Gülmez, Ç. (2014). Sabır ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 42, 263-279.
• Dönmez, İ. K. (1997). İslam'da inanç, ibadet ve günlük yaşayış ansiklopedisi 3. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Ege, R. (2013). Anlam alanı içinde sabrı bir tutum olarak yeniden düşünmek. Dinî Araştırmalar, 16(43), 67-86.
• El-Kardavi, Y. (2017). Kur'an'da sabır. İstanbul: Nida Yayıncılık.
• Esed, M. (2002). Kuran mesajı: Meal-tefsir. (C. Koytak, A. Ertürk, Çev.). İstanbul: İşaret Yayınları.
• Gazalî, E. H. M. b. M. (2016). İhya'u ulumi'd-din (A. Serdaroğlu, Çev.). İstanbul: Bedir Yayınları.
• Izutsu, T. (2013). Kur'an'da dinî ve ahlaki kavramlar. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Karagöz, İ., Canbulat, M., Karaman, F., Paçacı, İ., (2006). Dinî kavramlar sözlüğü, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Karaman, H., Dönmez, İ. K., Çağrıcı, M., Gümüş, S., (2016). Kur'an yolu Türkçe meâl ve tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Kayıklık, H. (2011). Tasavvuf psikolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kuloğlu, M. E. (2018). Sabır tahammül değil terakkidir. İstanbul: Mavi Çatı Yayınları.
• Kuşeyrî, A. (1999). Tasavvuf ilmine dair Kuşeyri risalesi. Haz. S. Uludağ, İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kutub, S. (2017). Bela ve imtihan. İstanbul: Rayza Yayınları.
• Mevdudi, E. A. (2017). Sabır bilinci. İstanbul: Ehil Yayıncılık.
• Müncebi, A. (2017). Sabır ve rıza. İstanbul: İlk Harf Yayınevi.
• Müslim, Ebü’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî (1991). Sahîhu Müslim I-V (Muhammed Fuâd Abdülbâkî, nşr.). Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye.
• Oral, O. (2015). Mâturîdî‘de sabır, şükür ve hikmet ilişkisi. Mütefekkir Aksaray Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 2(4), 343-362.
• Önal, R. (2008). Kur’an’da imanî ve ahlâkî bir tavır olarak sabır. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(2), 439-466. Öztürk, M. (2011). Kur'an-ı Kerim ve meali: Anlam ve yorum merkezli çeviri. İstanbul: Düşün Yayıncılık.
• Sarıkaya, B. ve Şeren, Z. (2017). İnsan sorumluluğu ve fiillerine etkisi bağlamında sabır ve tevekkül kavramları. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(12), 68-88.
• Sayın, E. (2012). Tasavvuf kültüründeki “sabır” kavramının psikolojik etkileri. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 413-422.
• Stevens, J. R. ve Stephens, D. W. (2008). Patience. Current Biology, 18(1), 11-12.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed. (1962-1977). Sünenü’t-Tirmizî I-V. Ahmed Muhammed Şâkir (thk). Mısır: Şirketü Mektebeti ve Matba‘ati Mustafâ el-Bâbî.
• Türk Dil Kurumu. (2009). Büyük Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yapıcı, A. (2007). Ruh sağlığı ve din: psiko-sosyal uyum ve dindarlik. Adana: Karahan Kitabevi.