İşletmelerde Sermaye Yapısı ile Kârlılık Arasındaki İlişkinin Analizi: 1992-2011 Yılları Arası Finansal Krizler Odaklı BIST’te Bir Uygulama

Yıl 2013, Cilt: 14 Sayı: 2, 97 - 121, 10.10.2013

Muhammed Kısakürek Yüksel Aydın

Öz

Sermaye yapısı işletmelerin üzerinde durdukları en önemli konulardan birisidir. Finansal serbestleşme eğilimiyle birlikte ülkeler krizlere açık hale gelmiştir. Yaşanan krizlerin işletmelerin sermaye yapılarını etkilediği görülmüştür. Bu çalışmada Borsa İstanbul’da faaliyet gösteren firmaların sermaye yapısı ile kârlılık arasındaki ilişki kriz yılları da dikkate alınarak incelenmiştir. Bu amaç doğrultusunda Borsa İstanbul’da 1992-2011 yılları arasında kesintisiz faaliyet gösteren 104 firmanın bilanço ve gelir tabloları incelenmiştir. Çalışmada Genelleştirilmiş En Küçük Kareler Yöntemi-GEKK (Generalized Least Square-GLS) kullanılmıştır. Sonuç olarak uygulama kapsamındaki firmaların incelenen dönemde kriz yılları da dâhil sermaye yapılarında öz kaynakları tercih ettiği görülmüştür.  Sermaye yapısı ile satış karlılığı, aktif karlılığı doğru orantılı ve öz kaynak karlılığı arasında da ters orantılı ilişki tespit edilmiştir. Yapılan analiz sonuçlarında finansal hiyerarşi teorisine uygun bulgular elde edilmiştir.

Anahtar Sözcükler: Sermaye Yapısı, Özkaynak Karlılığı, Aktif Karlılığı, Satış Karlılığı ve Finansal Kriz.

Anahtar Kelimeler

Sermaye Yapısı, Özkaynak Karlılığı, Aktif Karlılığı, Satış Karlılığı ve Finansal Kriz.

Kaynakça

• ACARAVCI, S. Ve DOĞUKANLI H. (2004), Türkiye’de Sermaye Yapısını Etkileyen Faktörlerin İmalat Sanayinde Sınanması, İktisat İşletme Ve Finans Dergisi,C.19.
• AKTAN, C. ve C.Ş.HÜSEYİN (2002/1), Ekonomik Kriz: Nedenler ve Çözüm Önerileri, Yeni Türkiye Dergisi, Ekonomik Kriz Özel Sayısı, Yıl 7, Sayı 4 ALLEN, D. E. (1991), The Determinants of Capital Structure of Listed Australian Companies: The Financial Manager’s Perspective, Australian Journal of Management, Volume: 16, Issue: 2, AYDOĞUŞ İsmail, Global Büyüme ve Kriz, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi, Cilt:2, Sayı:1, Temmuz 2000.
• BAHÇELİ, G. (2003), Türk Firmalarının Sermaye Yapılarını Belirleyen Unsurlar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• BARTON, S. ve GORDON, P. (1988), Corporate strategy and capital stucture, Strategic Management Journal, c.9. S.6. ss.623-632.
• BERK, Niyazi(2003), Finansal Yönetim. 7. bs. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• BÜYÜKTORTOP, M. (2007), Çokuluslu İşletmelerde Sermaye Yapısı ve İMKB’de Bir Uygulama, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• CELESUN, Merih(2001), Gelişen Ekonomilerin Dış Kaynak Kullanımı, Finansal Krizler ve Türkiye Örneği, Doğu-Batı, Yıl: 4, Sayı: 12, Kasım, Aralık, Ocak 2001-02, 161-181.
• CHEN, Jean;(2004), Determinants of Capital structure of Chinese –listed Companies, Journal of Business Reserch, Vol. 15.
• DELİCE ,Güven(2003), Finansal Krizler: Teorik ve Tarihsel Bir Perspektif, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı no 20: 57-81, s.58.
• DURUKAN, M. B. (1997), İşletmelerde Sermaye Yapısını Etkileyen Faktörlerin Ampirik Olarak Saptanması, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• EKONOMİK FORUM DERGİSİ, 19 Şubat Kara Çarşamba, TOBB Yayını, Yıl.8, Sayı:3, 15 Mart, 2001.
• EREN, Aslan ve SÜSLÜ, Bora (2001), Finansal Kriz Teorileri Işığında Türkiye'de Yaşanan Krizlerin Genel Bir Değerlendirmesi, Yeni Türkiye, Sayı: 41, Yıl: 7, Eylül-Ekim.
• EREZ, Yalım(1994), 5 Nisan İstikrar Programı Hakkında Görüşler, Ekonomik Forum Dergisi, TOBB Yayını.
• ERSUN, Cengiz, PALACIOGLU Tezer(1999),, Meksika Ülke Etüdü, İTO Yayınları, Yayın No: 1994-64, İstanbul.
• FIRATOĞLU, B. (2005), “Şirketlerin Sermaye Yapısını Etkileyen Faktörler ve Kriz Dönemlerinde Şirket Davranışlarında Meydana Gelen Değişiklikler”, SPK Araştırma Raporu, 18.11.2005 BF/1.
• HATİBOGLU, Zeyyat.,( 1993); Temel İşletme Finansı, Yeni İktisat ve İşletme Yönetimi Dizisi No: 10, İstanbul.
• HİÇ, Mükerrem, (2009) Küresel Ekonomik Kriz Ve Türkiye, 1. Baskı, Haziran Beykent Üniversitesi Yayınları, No.62
• IMF (1998), World Economic Outlook.
• KARADENİZ, KANDIR E. S. Y. ve ÖNAL B. Y. (2007), Seçilmiş Paydaşların Swot Yöntemiyle Türk Turizm Yatırımlarını Değerlendirmesine Yönelik Bir Pilot Çalışma,” Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 2, KAYA, Ö. (2004), İMKB Firmalarının Sermaye Yapısı ve Buna Etki Eden Faktörler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gebze İleri Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gebze.
• KORKMAZ, T. Başaran, Ü. GÖKBULUT, R.İ. (2009), İMKB’de İşlem Gören Otomotiv ve Otomotiv Yan Sanayi İşletmelerinin Sermaye Yapısı Kararlarını Etkileyen Faktörler: Panel Veri Analizi, İktisat İşletme Ve Finans Dergisi, Cilt: 24, Sayı: 277, KULA, V. (2001), İşletmelerin Sermaye Yapısını Açıklamada Finansal Hiyerarşi Teorisi, Active Dergisi, Mayıs- Haziran, Ss.41-49.
• MARSHALL, David (1998), Understanding the Asian Crises: Systemic Risk as CoordinationFailure, Economic Perspectives, Federal Reserve Bank of Chicago 3Rd Quarter, s. 13.
• MODİGLİANİ, Franco, MERTON H. Miller (1958), The Cost of Capital Corporation Finance, and The Theory of Investment," American Economic Review, c.48, ss.261-297.
• MODİGLİANİ, Franco, MERTON, Miller (1963); The Corporate İncome Taxes and the Cost of Capital: A Correction , The American Economic Review,53-3, June, Çeviren: Cengiz Erol; Finans Teorisinin Temel Makaleleri, SPK Yayınları, Yayın No:124, 1. Baskı, Ankara.
• OKTAR Suat, DALYANCI Levent(2010), Finansal Kriz Teorileri ve Türkiye Ekonomisinde 1990 Sonrası Krizler, Marmara Üniversitesi, İİBF dergisi, ciltXXIX sayı II, s1-22
• PARASIZ M. İlker(2001), Enflasyon-Kriz-Ayarlamalar, Ezgi Kitabevi Yayınları, Bursa.
• PARASIZ, M. İlker (1999), Modern Ansiklopedik Ekonomi Sözlüğü, Ezgi Kitabevi, Bursa.
• PERRY, G. ve SERVEN, L. (Haziran 2003). The Anatomy of a Multiple Crisis: Why Was Argentina Special and What Can We Learn from It? World Bank Policy Research Working Paper No. 3081.
• SACHS J., TORNELL A., VELASCO A.(1996), Financial Crises in Emerging Markets :The Lessons From 1995 , NBER Working Paper, No:5576.
• SACHS, Jeffrey (1998), Alternative Approaches to Financial Crises in Emerging Markets, Capital Flows and Financial Crises (Ed.), Miles Kahler, Cornell University Pres, Ithaca New York, ss. 243-262
• SEYİDOĞLU, Halil (1999), Uluslararası İktisat, Geliştirilmiş 13. Baskı, İstanbul
• SHAPIRO,C. Alan( 1998), Multinational Finansal Managemen, Univercity of Sourther California, , s.407.
• STIGLITZ, Joseph E. (1998), Dünya Bankası ile Söyleşi, İktisat İşletme ve Finans Dergisi, Yıl:13, Sayı:152, Kasım, TURGUT, Ahmet(2006), Türleri, Nedenleri ve Göstergeleriyle Finansal Krizler, TÜHİS iş Hukuku ve iktisat Dergisi Cilt: 20, Sayı: 4 - 5 Kasım 2006 / şubat
• UYGUR E.(2001) ,2000 Kasım ve 2001 Şubat Üzerine Değerlendirmeler ,Mülkiye, 25(227), s. 37-71
• UYGUR, Ercan(2001/1), Krizden Krize Türkiye: 2000 Kasım ve 2001 Şubat Krizleri, Türkiye Ekonomi Kurumu, Tartışma Metni, Ankara.
• YAY, Turan, YAY, Gülsüm Gürkan ve YILMAZ, Ensar (2001), Küreselleşme Sürecinde Finansal Krizler ve Finansal Düzenlemeler, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, No: 47, İstanbul.
• YENER, A. L. (2002), Türk Firmalarının Sermaye Yapısı Etkileyen Faktörler: Beşyüz Büyük Firmadan Hisse Senetleri İMKB’de İşlem Görenler İçin Bir Analiz, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. EK-1: Grafik 1: 1992-2011 Yılları Arası Kısa Vadeli Toplam Borçların, Uzun Vadeli Toplam Borçların ve Özsermaye’nin Toplam Kaynaklara Oranı -0,4 -0,3 -0,2 -0,1 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011