A Sample of the Inclusive Public Education Policy of Abdulhamid II: Nusayris of Latakia and Hamidian Schools

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 1, 9 - 27, 31.05.2019

Sacit Uğuz

https://doi.org/10.30613/curesosc.482614

Öz

In the Ottoman Empire, It can be said that the
investments of Education which started during the
reign of Mahmud II in this field and which had
continued during the reign of Abdülaziz reached a
peak in the reign of Abdulhamid II. In this period,
while conducting activities to build a central
system for the educational activities which were
developed irregularly until that time, the people
even in pathless villages reached to the teachers
and the schools which were opened throughout the
country. From the second half of the 19th century,
there weren't just Armenians and Greeks linked to
the Eastern churches, among the targets of the
missionaries spreading like wildfire in the
Ottoman lands. Religious minority groups, such as
Nusayris and Druze people, who lived in certain
regions of the Ottoman territories and have long
been a subject of debate whether they belong to
the Muslim community or not, and were generally
non-submissive to the state authority, have also
been among the target groups of the missionaries.
In this period, it is seen that the missionaries
started a fast schooling activity especially in the
regions where Nusayris lived extensively. The
Ottoman State had also opened schools and started
an educational campaign in almost every place
where Nusayris lived. In this study, the
educational activities in Latakia which was
thought center of the Nusayris, during the reign of
Abdulhamid II, was emphasized. Also, the
activities of the missionaries in Latakia and the
effects of these activities on the Muslim
population was mentioned. Especially in the light
of the documents from the Ottoman archive, the
information about the schools opened in Latakia
and named Hamidiye, their number of students
and their teachers were detailed. In short, Sultan
Abdulhamid II's policy to demonstrate their
commitment to the state through the education of
religious minority groups of Ottoman subjects
against the activities of the missionaries were tried
to be presented through the example of Latakia.

II. Abdülhamid’in Kapsayıcı Eğitim Politikasına Bir Örnek: Lazkiye Nusayrileri ve Hamidiye Mektepleri

Öz

Osmanlı Devleti’nde, II. Mahmud döneminde başlayan ve Sultan Abdülaziz döneminde artarak
devam eden modernist/batılı eğitim reformlarının, II. Abdülhamid döneminde zirveye ulaştığı
söylenebilir. Bu dönemde, bir taraftan o zamana kadar düzensiz bir gelişim gösteren eğitim
işlerini, merkezi bir sistem oluşturarak düzene sokma faaliyetleri yürütülmüş, diğer taraftan da
ülkenin her tarafında okullar açılarak ücra köylere kadar toplumun kamusal eğitime ulaşmasına
gayret edilmiştir. XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı topraklarında hızla yayılan
misyonerlerin hedef kitleleri arasında sadece doğu kiliselerine bağlı Ermeniler ve Rumlar yoktu.
Osmanlı topraklarında belirli bölgelerde yaşayan ve Müslüman toplum içerisinde sayılıp
sayılmamaları eskiden beri tartışma konusu olmuş, devlet otoritesine karşı genellikle itaatkâr
olmayan Nusayriler ve Dürziler gibi dini azınlık gruplar da misyonerlerin hedef kitleleri
arasında yer almıştır. Misyonerlerin bu dönemde özellikle Nusayrilerin yoğun olarak yaşadığı
bölgelerde hızlı bir okullaşma faaliyeti içerisine girdikleri görülmektedir. Osmanlı Devleti de
buna karşı Nusayrilerin yaşadığı hemen her yere okullar açmış ve bir eğitim seferberliği
başlatmıştır. Bu çalışmada, Nusayrilerin merkezi olarak kabul edilen Lazkiye’de, II.
Abdülhamid döneminde gerçekleştirilen eğitim faaliyetleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca
misyonerlerin Lazkiye’deki faaliyetleri ve bu faaliyetlerin Müslüman ahali üzerindeki etkisine
de değinilmiştir. Osmanlı Arşivinden elde edilen belgeler ışığında, Lazkiye’de açılan ve
Hamidiye ismi verilen okullar, öğrenci sayıları ve muallimleri ile ilgili bilgilere yer verilmiştir.
Kısaca, Sultan II. Abdülhamid’in, misyonerlerin faaliyetlerine karşı, Osmanlı tebaası dini
azınlık grupların, eğitim yoluyla devlete bağlılıklarını temin etme politikası, Lazkiye örneği
üzerinden ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

II. Abdülhamid, Lazkiye, Nusayriler, Kamusal Eğitim, Misyoner

Kaynakça

• BOA. A.AMD. 37/66. BOA. A.MKT.MHM. 450/53.BOA. A.MKT.MHM. 475/44.BOA. A.MKT.MVL. 58/73. BOA. A.MKT.UM. 178/24. BOA. A.MKT.UM. 395/90. BOA. BEO. 1558/116791.BOA. BEO. 69/5175. BOA. DH.MKT. 1670/20.BOA. DH.MKT. 1823/38.BOA. DH.MKT. 1999/43. BOA. DH.TMIK.M. 168/7.BOA. HAT. 499/24468D. BOA. HR.SYS. 1525/55. BOA. İ.DH. 1182/92449.BOA. İ.DH. 1182/92451. BOA. İ.MMS. 113/4821.BOA. İ.MMS. 114/4867.BOA. MF.MKT. 496/33.BOA. MF.MKT.146/56.BOA. MV. 48/32.BOA. MV. 54/37. BOA. MVL. 1063-30.BOA. MVL. 247/32.BOA. MVL. 284/69. BOA. MVL. 310/98. BOA. MVL. 567/25.BOA. MVL. 754/87. BOA. Y.A.HUS. 266/97.BOA. Y.PRK.AZN. 4/57. BOA. Y.PRK.UM. 19/70.BOA. Y.PRK.UM. 2/43.BOA. Y.YRK.UM. 19/58.Suriye Vilayet Salnamesi, 1286, 1297, 1302.Anderson, R. (1872). History of the missions of the American Board of Commissioners for Foreign Missions to the oriental churches. London: Congregational Publishing Society.Bar-Asher, M ve Kofsky, A. (2002). The Nusayri-Alawi religion, Lieden: Brill. Bar-Asher, M ve Kofsky, A. (2005). Dogma and ritual in kitab al-maarif by the Nusayri theologian Abu Said Maymun b. Al-Kasım al-Tabarani (D.426/1034-1035)”. Arabica, T. 52(Fasc. 1), 43-65. Batur, M. R. (2013). Nusayrîliğin teşekkülü ve inanç esasları. İnsan ve Toplum, 3(5), 55-84. Beadle, Mr. (1841). Syria and the holy land; journal of Mr. Beadle in Northern Syria. Missionary Herald, XXXVII(5), 204-209.Bilgili, A. S. (2010). Osmanlı arşiv belgelerinde Adana, Tarsus ve Mersin bölgesi Nusayrîleri (19-20. Yüzyıl). Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş-ı Veli Araştırma Dergisi, 54, 49-78. Bilgili, A. S., Tozlu, S., Akbulut, U., Ürkmez, N., Osmanlı arşiv belgelerinde Nusayrîler ve Nusayrîlik (1745-1920. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş-ı Veli Araştırma Merkezi Yayınları.Bulut, H. İ. (2011). Tarih, inanç, kültür ve dini ritüelleriyle Nusayrilik. Ortadoğu Yıllığı, 579-614. Buzpınar, Ş. T. Lazkiye, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (cilt 27, s. 117, 118). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. Davis, E. J. (1879). Life in Asiatic Turkey; a journal of travel in Cilicia (Pedias And Trachoea), Isauira, and parts of Lycaonia and Cappadocia. London.Deringil, S. (2014). İktidarın sembolleri ve ideoloji, (Gül Çağalı Güven, çev.). İstanbul: Doğan Kitap. Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî. (2000). İbn Battûta seyahatnamesi, (A. Sait Aykut, çev.). 1, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Farouk-Alli, A. (2014). Sectarianism in Alawi Syria: Exploring the paradoxes of politics and religion, Journal of Muslim Minority Affairs, 34(3), 207-226.Frıedman, Y. (2001). al-Huseyin ibn Hamdân al-Khasîbî; A historical biography of the founder of the Nusayrî-Alawite sect. Studia Islamica, 93, 91-112.Friedman, Y. (2010). The Nusayri-Alawis. Boston: Brill. Gündüz, M. (2010). Osmanlı mirası Cumhuriyet’in inşası, İstanbul: Lotus Yayınları.Gündüz, M. (2016). Maâriften eğitime. Ankara: Doğu Batı Yayınları.Jowett, W. (1826). Christian researches in Syria and the holly land. London. Keser, İ. (2013). Nusayri Alevilik; tarih inanç kimlik. Adana: Karahan Kitabevi. Kodaman, B. (1999). Abdülhamid devri eğitim sistemi. Ankara: TTK Yayınları.Lyde, S. (1860). The Asian mystery; ıllustrated in the history, religion and present state of the Ansaireeh or Nusairis of Syria. London: Longman, Green, Longman and Roberts.Moosa, M. (1988). Extremis Shiites; the ghulat sects. New York: Syracuse Unicersity Press. Palabıyık, H. (2010). Dini inançları ve özellikleri bakımından Nusayrilik. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 54, 19-48. Ramazanzâde Niyazi Bey. (1920). La province D’Adana; aperçu historique, ethnographique et statistique. Constantinopole. Talhamy, Y. (2011). American Protestant missionary activit among the Nusayris (Alawis) in Syria in the nineteenth century. Middle Eastern Studies, 47(2), 215-236.Thomson, W. M. (1841). Syria and the holy land; journal of Mr. W. M. Thomson in Northern Syria. Missionary Herald, XXXVII(3), 100-107. Thomson, W. M. (1848). Tour from Beirut to Aleppo in 1845. Bibliotheca Sacra and Theological Review, V(XVII), 243-262.Tozlu, S. ve Ürkmez, N. (2018). Nusayrîler; tarih, inaç, edebiyat ve kaynakça, İstanbul: Kitabevi Yayınları. Uğuz, S. (2017). Osmanlı döneminde misyonerlerin Nusayriler üzerindeki Hıristiyanlaştırma faaliyetleri. Dünden Bugüne Uluslararası Ortadoğu Sempozyumu Bildirileri (28-30 Mayıs 2015). Elazığ: Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Merkezi Yayınları, 473-494. Üzüm, İ. (2007). Nusayrîlik. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (cilt 33, ss. 270-274). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. Wınter, S. (2016). A history of the Alawis; from medieval Aleppo to the Turkish Republic. New Jersey: Princeton University Press.