Eski Uygur Türkçesinde İsim Cümleleri

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 2, 198 - 262, 31.12.2017

Ülkü Polat

https://doi.org/10.32321/cutad.336993

Cited By: 3

Öz

Türkçede
yüklemlerine göre cümleler yüklemin bir çekimli fiil veya isimden oluşmasına
göre fiil cümleleri ve isim cümleleri olarak iki grupta incelenir. Genel olarak
Türkiye Türkçesinin sözdizimi kaynaklarında isim cümleleri yüklemi isim veya
isim soylu bir sözcükten oluşan cümle türü olarak tanımlanmıştır. Türkiye
Türkçesinde isim cümleleri ek-fiil yardımıyla veya ek-fiilin düşürülmesiyle
kurulmuştur. Türkçenin tarihi devirlerinde ise isim cümleleri kuruluş
bakımından daha zengin bir görünüm arz eder. Özellikle Eski Uygur Türkçesinde
isim cümleleri kuruluş bakımından kendine has bir çeşitliliğe sahiptir. Bu
çalışmada Eski Uygur Türkçesinde isim cümleleri, bu dönem eserlerindeki
örnekleri ışığında tasnif edilerek, kuruluşları bakımından sınıflandırılacak,
ayrıca olumsuz isim cümlelerine ve metinlerde sıkça karşılaşılan devrik
yapıdaki isim cümlelerine de yer verilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Eski Uygur Türkçesi, Cümle, İsim Cümleleri, Olumsuz İsim Cümleleri

Kaynakça

• Ağca, Ferruh (2010). Budist Türk Çevresi Metinlerde Olumsuzluk ve Yokluk Şekilleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. Ağca, Ferruh (2015). “Eski Türkçede Varlık ve Yokluk İşaretleyicilerinin (ba:r, yo:k) Gramerleşme Süreçleri”. Dil Araştırmaları, S.16, s.83-101. Akalın, Şükrü Haluk (2000). “Eski Anadolu Türkçesinde Çün, Çünki, Çünkim Cümle Başı Edatlarıyla Kurulmuş İsim Cümleleri”. IV. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri, (24-29 Eylül). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s.57-65. Alyılmaz, Cengiz (1994). Orhun Yazıtlarının Sözdizimi. Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi. Erzurum. (Doktora Tezi) Arat, Reşit Rahmeti (2007). Eski Türk Şiiri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Ayazlı, Özlem (2012). Altun Yaruk Sudur, 6. Kitap, Karşılaştırmalı Metin Yayını. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları. Bang, W.-Gabain, A. von (1929-1931). Türkische Turfan-Texte, I-V, SBAW. Bang, W.-Gabain, A. von (1931). Analytischer Index zu den fünfersten Stückender Türkische Turfan-Texte, SBAW. Bang, W-Gabain, A. von-Rachmati, R. (1934). Türkische Turfan-Texte, VI, SBAW. Banguoğlu, Tahsin (2007). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Berbercan, Mehmet Turgut (2013). Eski Türkçe Bayagut Oglı Otaçı Beg Hikâyesi. İstanbul: Derin Yayınları. Birsel, Oruç Aslan (2007). “Türkçede Gereklilik Kipi”. 38. Icanas Kongresi (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi). Ankara: Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu, s. 1245-1261. Caferoğlu, Ahmet (2011). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Çağatay, Saadet Ş. (1945). AltunYaruk’tan İki Parça: I. KüüTav’ın canlıları öldürdüğünden dolayı gördüğü ceza, II. Üç prensle Pars hikâyesi (Prens Maḩasatvi). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Çetin, Engin (2012). AltunYaruk Yedinci Kitap (Berlin Bilimler Akademisindeki Metin Parçaları, Karşılaştırmalı Metin, Çeviri, Açıklamalar, Dizin). Adana: Karahan Kitabevi. Clauson, Sir Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford At The Clarendon Press. Deny, Jean (2012). Türk Dil Bilgisi, (Modern Türk Dil Bilgisi Çalışmalarının Kapsamlı İlk Örneği), (Günümüz Türkçesine Uyarlayan Ahmet Benzer). İstanbul: Kabalcı Yayınları. Dizdaroğlu, Hikmet, (1976). Tümcebilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Eraslan, Kemal (1988). “Bar ve Yok Kelimelerinin Cümle Kuruluşundaki Rolü”. Uluslararası Türk Dili Kongresi (26 Eylül-3 Ekim). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s.457-467. Eraslan, Kemal (2012). Eski Uygur Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Ercilasun, Ahmet Bican (1984). Kutadgu Bilig Grameri Fiil. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları, s.49-50. Erdal, Marcel (1991). Old Turkic Word Formation. Otto Harrossowitz. Wiesbaden. Erdal, Marcel (2004). A Grammer of Old Turkic. Leiden: Brill. Ergin, Muharrem (1997). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım, Yayım, Tanıtım. Erol, Hülya Arslan (2008). Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesine Anlam Değişmeleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Ersöz, Serpil (2014). “Bildirme Görevli “Olur”un Ahıska Ağzındaki İhtimal İşlevi ve Eski Türkçedeki İzleri”. Türklük Bilimi Araştırmaları. Sayı: 36, s.153-167. Gabain, Annemaria Von (1979). “Eski Türkçe”, Tarihî Türk Şiveleri (Mehmet Akalın). Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları, s.31-72. Gulcalı, Zemire (2013). Eski Uygurca Altun Yaruk Sudur’da “Aç Bars” Hikâyesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Hamilton, James Russell (1998). Budacı İyi ve Kötü Kalpli Prens Masalının Uygurcası, Kalyãņaṃkara ve Pãpaṃkara, (Çevirenler: Ece Korkut, İsmet Birkan), Ankara: Simurg Yayınları. Karaağaç, Günay (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Karabeyoğlu, Adnan Rüştü (2007). “Orhon Yazıtlarında Bol- ve Er- Fiilleri Üzerine”. Türklük Bilimi Araştırmaları. S.22, s.87-100. Karademir, Fevzi (2015). “Türkçede İsim Cümlesi ve Alabildiği Ögeler Üzerine”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. Cilt: 8, Sayı: 41, Aralık, 2015, s.204-209. Karahan, Leyla (1999). Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yayınları. Karahan, Leyla (2009). Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yayınları. Karahan, Leyla (2014). “Türk Gramerciliğinde İsim Cümlesi-Fiil Cümlesi Tartışmaları”. Prof. Dr. Mehmet Özmen Adına Sözdizimi Çalıştayı Bildirileri. Adana: Karahan Kitabevi. Kaya, Ceval (1994). Uygurca Altun Yaruk, Giriş, Metin, Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Kerimoğlu, Caner (2014). Türkiye Türkçesi ve Tatar Türkçesinin Karşılaştırmalı Söz Dizimi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Müller, F. W. K. (1908). Uigurica (I) , ABAW, Phil.-hist. KI., 2, Berlin. Müller, F. W. K. (1910). Uigurica (II),ABAW, Phil.-hist. KI., 3, Berlin. Müller, F. W. K. (1945). Uigurica (IV) (ölümünden sonra A. Von Gabain tarafından tamamlanıp 1931’de bastırılmıştır). (Almanca’dan Türkçeye Çev. S. Himran). İstanbul. Ölmez, Mehmet (1991). AltunYaruk III. Kitap (=5. Bölüm Suvarņaprabhasasūtra):I. Ankara: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi. Öner, Mustafa (2016). “Genel Türkçede Ekleşen Yardımcı Fiiller”. XI. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri Kitabı (26-27 Eylül). Budapeşte-Macaristan, s. 9-14. Özalan, Uluhan (2014). “Türk Dilinin Çağdaş Diyelektlerinde Cevheri Ek Fiil Olarak (B)o(l)-”. Türük, Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi. Yıl:2, Sayı:3, s.6-31. Özmen, Mehmet (2000). “Olmak Fiiliyle Kurulan Birleşik Fiil Çekimleri Üzerine”. IV. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri (24-29 Eylül). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 1417-1426. Özönder, F. Sema Barutçu (1998). Abidarim ķıınlıġ koşavarti şastirtaķı çınkirtü yörüglerning ķıngurüsinden üç itigsizler, Giriş, Metin, Tercüme, Notlar, İndeks XXX Levha. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Sertkaya, Osman Fikri (1976). “Uygur Harfleri İle Yazılmış Bazı Mensur Parçalar I, Mes’ele Kitabı (Mez-’el-e Kidâb-ı)”. Türkiyat Mecmuası. İstanbul, s. 245-280. Şahin, Hatice (1999). “Var ve Yok Kelimeleri Üzerine”. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. S.568, s.312-323. Şen, Serkan (2017). Körüm Bitig. Eski Uygurca Fal Kitabı. İstanbul: Kesit Yayınları. Şirin, Hatice (2015). Kül Tigin Yazıtı Notlar. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları. Tekin, Şinasi (1961). “Moskova’da Toplanan XXV. Milletlerarası Şarkiyatçılar Kongresi ve Kongreye Sunulan İki Tebliğ Hakkında”. Atatürk Üniversitesi 1960 Yıllığı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, s. 145-148. Tekin, Şinasi (1960). Uygurca Metinler I, Kuanşi İm Pusar (Ses İşiten İlah) Napḩua ki atlıġ nom çeçeki sudur (saddharmapundarika-sūtra). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları. Tekin, Şinasi (1976). Uygurca Metinler II.,Maytrısimit, Burkancıların Mehdisi Maitreya İle Buluşma Uygurca İptidai Bir Dram (Burkancılığın Vaibhāşika tarikatine ait bir eserin Uygurcası). Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları. Tekin, Şinasi (1992). “Eski Türkçe”. Türk Dünyası El Kitabı. 2. Cilt, Ankara: TKAE Yayınları, s.69-119. Tekin, Talat (2000). Orhon Türkçesi Grameri. Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9. Ankara. Tekin, Talat (2013). Irk Bitig. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Turan, Zikri (1999). “Eski Anadolu Türkçesinde Ol- Cevheri Fiili”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınlar, s.265-289. Türk, Vahit (2004). “Kutadgu Bilig Örneği ile Türkçede Ana Yardımcı Fiil (er-)” . V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri II 20-26 Eylül 2004. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s.2993-3006. Vural, Hanifi (2009). “Türkçede İsim Cümlesi Meselesi”. Utek 2007 Bildiriler Türkçenin Sözdizimi. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, s. 451-456. Zieme, Peter–Kara, G. (1978). Ein Uigurisches Totenbuch, Budapeşt: Akadémiakıadó.