Ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitaplarının Öğrenme-Öğretme Süreçlerine Katkı Düzeyi: Yapılandırmacı Öğrenme Yaklaşımı Açısından İnceleme

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 36, 57 - 93, 30.12.2018

Emine Öğülmüş Doğan Zarife Şeyma Altın

Öz

Bu çalışma, ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) ders kitaplarının öğrenme-öğretme süreçlerine katkısını incelemektedir. İnceleme, 2010 yılında kabul edilen İlköğretim DKAB Dersi Öğretim Programı ve 2011-2017 tarihleri arasında kullanılan ders kitapları üzerinde yürütülmüştür. Ders kitapları, öğretim programının benimsediği yapılandırmacı yaklaşımın öğrenme-öğretme süreci için öngördüğü ilkelere katkı verme düzeyleri açısından değerlendirilmiştir. Çalışmada ilgili literatür doğrultusunda yapılandırmacı öğrenme sürecinin genel ilkeleri ve bu ilkelerden DKAB öğretim programında yer alanlar tespit edilmiş; böylece ders kitaplarını değerlendirme ölçütleri elde edilmiş (toplam 11 ölçüt); ve kitaplar bu kriterlere göre incelenmiştir. Ders kitaplarında tespit ettiğimiz ve araştırmamızda analiz birimi olarak kullanılan toplam 1210 adet bölümün yeterlik düzeyleri “yetersiz”, “alt düzeyde yeterli” veya “üst düzeyde yeterli” olmak üzere kaydedilmiş ve dersin bölümlerine göre yeterli kabul edilen yapıların oranına ulaşılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre incelenen ders kitaplarının, öğretim programının ve genel olarak yapılandırmacı yaklaşımın öngördüğü ilkelere uygunluk düzeyleri orta derecededir (%51,2). Bu oran, ders kitaplarının programın öngördüğü doğrultuda öğrenme-öğretme süreçlerine etkin düzeyde katkı sağlayamadığını göstermektedir. Öğrenme-öğretme sürecinin giriş, gelişme ve sonuç aşamaları açısından bakıldığında kitapların sürece en az katkı sağladığı aşamanın dersin gelişme aşaması (%33,7) olduğu, en etkin katkı sağladığı aşamanın ise dersin sonuç aşaması olduğu (%87) belirlenmiştir. Programın öğrenme-öğretme sürecinin giriş ve gelişme aşamasından beklediği niteliklerin, ders kitaplarına daha fazla yansıtılması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma sonuçları; sınıf düzeylerine göre, öğrenme alanlarına göre ve yayınevinin MEB veya özel yayınevi olmasına göre de ders kitaplarının öğrenme- öğretme sürecine katkısını değerlendirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ders Kitapları, Öğrenme-Öğretme Süreci, İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi, Yapılandırmacı Öğretim Yaklaşımı, Öğretim Programı

Contribution of Secondary School Religious Culture and Ethics Textbooks to Learning-Teaching Processes: An Analysis in terms of Constructivist Learning Approach

Öz

This study examines the contribution of secondary school Religious Culture
and Ethics (RCE) textbooks to learning-teaching processes. The research was
carried out on Primary Education RCE Curriculum in Turkey accepted and applied since 2010, and on the textbooks used between 2011-2017 according to
this program. Textbooks are evaluated in terms of their contribution level for
the learning-teaching process as to the principles of the constructivist approach
adopted by the curriculum. Within the study, general principles of constructivist learning process have been identified through the related literature, and
those that can be identified in the curriculum; thereby the criteria for evaluating
textbooks were obtained (11 criteria in total) and the textbooks were examined according to these criteria. Findings show that the compliance of the examined
textbooks with the principles of the curriculum and the constructivist approach,
in general, is at a medium level (%51,2). This ratio indicates that the textbooks
cannot contribute effectively to the learning-teaching process as envisaged curriculum. A conclusion is that; it is necessary to reflect adequately the expected
qualifications to the textbooks that the curriculum envisages especially from
the introduction and development phases of the learning-teaching process. Research results also assess the contribution of textbooks to learning-teaching process in terms of grades, learning areas and the publishing house of the textbook
(public or private).

Anahtar Kelimeler

Textbook, Curriculum, Learning-teaching process, Primary Education Religious Culture and Ethics Lesson, Constructivist approach

Kaynakça

• Arslan, M. (2007). Eğitimde yapılandırmacı yaklaşımlar. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(1), ss. 41-61.
• Asri, S. (2011). Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretiminde öğretim programı ders kitabı uyumu. Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aybar, F. B. (2008). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitaplarında kullanılan içerik ve etkinliklerin inanç öğrenme alanı kazanımlarının gerçekleşmesine katkısı (Ders kitaplarına dayalı içerik analizi). Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydın,H. (2007). Felsefi temelleri ışığında yapılandırmacılık. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Bekdemir, M. & Selim, Y. (2008). Revize edilmiş Bloom taksonomisi ve cebir öğrenme alanı örneğinde uygulaması. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), ss. 185-196.
• Brooks M.G. & Brooks J. G. (1999). In search of understanding: The case for constructivist classrooms. Virginia, ASCD. http://ocw.metu.edu.tr/pluginfile.php/9173/mod_resource/content/1/In%20Search%20of%20Understanding.pdf (Erişim: 27.06.2018)
• Diler, H. (2001). İlköğretim 4. sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitaplarının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğanay, A. & Ünal, F. (2006). Eleştirel düşünmenin öğretimi. İçerik Türlerine Dayalı Öğretim, Ed.: Ali Şimşek, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, ss. 209-264.
• Duman, T., Çakmak, M. (2011). Ders kitaplarının nitelikleri. Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu içinde, Ed.: L. Küçükahmet, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, ss. 18-32.
• Erdamar Koç, G. (2011). Yapılandırmacı öğrenme kuramı., Eğitim Psikolojisi içinde, Ed.: A. Ulusoy, Ankara: Anı Yayıncılık, ss. 417-450.
• Erdem, E. & Demirel, Ö. (2002). Program geliştirmede yapılandırmacılık yaklaşımı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, ss. 81-87.
• Hoagland, M. A. (2000). Utilizing constructivism in the history classroom. Social Studies Practicum, Bloomington. http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED482436.pdf, (Erişim: 01.06.2014).
• Kahraman, S.(2003). Lise II. sınıfta okutulan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitaplarının form ve muhteva yönünden değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karamustafaoğlu, S. & Çağlak, A. & Meşeci, B. (2012). Alternatif ölçme değerlendirme araçlarına ilişkin sınıf öğretmenlerinin öz yeterlilikleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), ss. 167-179.
• Karasar, N. (2013). Bilimsel araştırma yöntemi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Keskiner, E. (2011). Öğretim materyali olarak İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitaplarına dair bir araştırma. Türkiye’de Okullarda Din Öğretimi içinde, Ed.: R. Kaymakcan, M. Zengin, Z.Ş. Arslan, İstanbul: DEM Yayınları.
• Kılıç, A. & Seven, S. (2007). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Köseoğlu, F. & Kavak, N. (2001). Fen öğretiminde yapılandırıcı yaklaşım. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), ss. 139-148.
• MEB (2018). Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Dersi Öğretim Programı, İlkokul 4 ve Ortaokul 5,6,7,8. Sınıflar.
• MEB (2018). Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Dersi Öğretim Programı, Ortaöğretim 9,10,11,12. Sınıflar, 2018.
• Okumuşlar, M. (2007). 5E yapılandırmacı öğretim modeli ve Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi işleniş örneği. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24, ss.167-179.
• Okumuşlar, M. (2014). Yapılandırmacı yaklaşım ve din eğitimi. Konya: Yediveren Kitap.
• Özden, Y. (2003). Öğrenme ve öğretme. Ankara: Pegema Yayıncılık.
• Özerbaş, M.A. (2007). Yapılandırmacı öğrenme ortamının öğrencilerin akademi başarılarına ve kalıcılığına etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(4), ss. 609-635.
• Perkins, D. (1999). The many faces of constructivism. Educational Leadership, 57(3), ss. 6-11.
• Sherman, T. M. & Kurshan, B. L. (2005). Constructing learning, Learning & Leading with Technology, 32(5), ss. 10-39, http://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ697302.pdf (Erişim: 08.06.2014).
• Sönmez, V. (2007). Öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık. Şahin, K (2010). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders ve öğretmen kılavuz kitaplarının ders kitabı inceleme kriterlerine göre değerlendirilmesi (Muğla il örneği). Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şimşek Özkan, Z. (2011). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitabı ve öğretmen kılavuz kitabının yapılandırmacı anlayışa uygunluğunun incelenmesi (6. sınıf örneği). Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tezci, E. & Gürol, A. (2003). Oluşturmacı öğretim tasarımı ve yaratıcılık. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 2(1), ss. 50-55, http://www.tojet.net (Erişim: 02.07.2015).
• Tosun, C., Doğan, R., Korkmaz A. (2001). Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 4-8. Ed.: Leyla Küçükahmet, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yaşar, Ş. (1998). Yapısalcı kuram ve öğrenme-öğretme süreci. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1-2), ss. 68-75.
• Yeşilyurt, E. (2011). Yapılandırmacı öğrenme temelli bir öğretim programının oluşturulmasına ilişkin öğretmen adaylarının görüşlerinin değerlendirilmesi. Turkish Studies, 6(4), ss. 865-885.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yurdakul, B. (2008). Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımının sosyal-bilişsel bağlamda bilgiyi oluşturmaya katkısı. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(20), ss. 39-67.