Rigas Velestinlis ve Namık Kemal'de Osmanlıcılık Düşüncesi

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 2, 113 - 128, 27.10.2017

Aslı Çete

Öz

Geç dönem Osmanlı İmparatorluğu, Aydınlanma ve Fransız Devrimi etkisiyle,
toplulukların ortak bir kimlik altında birleşmesi için harcanan çabalara sahne
olmuştur. Bu tür çabalar, hem Türkçe konuşan Müslüman hem de Rumca konuşan
Hristiyan aydınlar tarafından verilmiştir. Çok uluslu ve çok kültürlü Osmanlı
toplumundan yeni bir Osmanlı kimliği yaratma projesine “Osmanlıcılık” adı verilir.
Bu bağlamda Rigas Velestinlis, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki topluluklar arasında
bir “birlik” sağlama hayali kurmuş ilk Osmanlı aydını kabul edilebilir. Bu çalışmada
Osmanlı İmparatorluğu’nda 18. yüzyılda başladığı kabul edilen
batılılaşma/çağdaşlaşma hareketi ve bu hareketin her iki topluluktaki aydınlar
arasındaki etkileri kısaca özetlendikten sonra Osmanlı İmparatorluğu’nun iki
aydınının – Rigas Velestinlis ve Namık Kemal – bir “Osmanlı vatandaşı” yaratma
çabalarına değinilecek, aralarındaki benzerlikler ve farklılıklar vurgulanacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Rigas Velestinlis/Feraios, Namık Kemal, Osmanlıcılık, Aydınlanma, Fransız Devrimi

Kaynakça

• Akyüz, K. (1995). Modern Türk edebiyatının ana çizgileri 1860- 1923. İstanbul: İnkılap. Berkes, N. (2014). Türkiye’de çağdaşlaşma. İstanbul: YKY. Birand, K. (1955). Aydınlanma devri devlet felsefesinin tanzimata tesirleri. Ankara: A.Ü. İlahiyat Fakültesi Yay. Clogg, R. (1982). The Greek millet in the Ottoman empire. Braud ve Lewis (Der.), Christians and Jews in the Ottoman empire: the functioning of a plural society: İçinde 185-208. New York ve Londra: Holmes & Meier Publishers. Dimaras, K. Th. (2009). Neoellinikos diafotismos. Atina: Ermis. Enginün, İ. (2013). Yeni Türk edebiyatı. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). İstanbul: Dergah. Genç, E. (2007). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e kimlik, misyon ve vizyonu bağlamında Türk aydını. Akademik İncelemeler, 1 (2): 134-174. Georgeon, F. (1996). Türk milliyetçiliğinin kökenleri. Yusuf Akçura (1876-1935). (A. Er, Çev.) Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Hasluck, F. William. (1929). Christianity and Islam under the sultans (cilt 2). Oxford: Oxford At The Clarendon Press. Kızılyürek, N. (2011). Milliyetçilik kıskacında Kıbrıs. İstanbul: İletişim. Kitromilidis, P. Μ. (1998). Rigas Velestinlis: theoria kai praksi. Atina: Vouli ton Ellinon. Kitromilidis, P. Μ. (2009). Rigas Velestinlis: o oramatistis tis “Ellinikis Dimokratias”. Atina: Ta Nea, İstoriki Vivliothiki “Oi idrites tis neoteris Elladas”. Kitsidis, D. N. (2003). İstoria tis Othomanikis autokratorias (1280- 1924). Atina: Estia. Kordatos, G. (1974). Rigas Velestinlis ke valkaniki omospondia. Atina: Epikaerotita. Lewis, B. (2013). Modern Türkiye’nin doğuşu. (B. B. Turna, Çev.) Ankara: Arkadaş. Mardin, Ş. (2013a). Türk modernleşmesi. makaleler 4. İstanbul: İletişim. Mardin, Ş. (2013b). Yeni Osmanlı düşüncesinin doğuşu. Ö. Laçiner (Der.) (M. Türköne, F. Unan, İ. Erdoğan, Çev.) İstanbul: İletişim. Millas, H. (1999). Yunan ulusunun doğuşu. İstanbul: İletişim. Ortaylı, İ. (1995). İmparatorluğun en uzun yüzyılı. İstanbul: Hil. Svoronos, Ν. (1999). Episkopisi tis neoellinikis istorias. Atina: Themelio. (Kitabın Türkçe çevirisi Belge Yayınları’ndan Çağdaş Hellen Tarihine Bakış başlığı ile yayımlanmıştır.) Tanpınar, A. H. (1942). Ondokuzuncu asır Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları. Timur, T. (2010). Osmanlı çalışmaları: ilkel feodalizmden yarı sömürge ekonomisine. Ankara: İmge. Vranousis. Ι. (1996). Rigas Velestinlis. Atina: Sillogos pros Diadosin Ofelimon Vivlion. Zürcher, E. J. (2004). Sinhroni istoria tis Tourkias (V. Kechriotis, Çev.) Atina: Alaksandria. (Kitabın Türkçe çevirisi İletişim Yayınları’ndan Modernleşen Türkiye'nin Tarihi başlığı ile yayımlanmıştır.)