THE BAMYAN GOVERNMENTS IN THE MIDDLE AGES

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 48 - 67, 09.05.2019

Ghulam Reza Javidi

Öz

Located in a mountainous area and in the middle of high
mountains, Bâmiyân is one of the central provinces of Afghanistan. It has snowy
and cold winters. The rest of the year, especially in the spring and summer
seasons, cool and temperate. It is 230 km from Kabul. It ranks second in Afghanistan
in terms of population and growth rates. According to some statistics, the
population is approximately 400,000. This large region, which has hosted many
historical civilizations, is important with its location on the Buddhist
temples, strategic location, natural resources and the Silk Road. Therefore,
the territory and the surrounding lands have always attracted the attention of
great powers. According to historical and geographical sources, this article tries
to examine the political situation of Bâmiyân in the Middle Ages and the
families of administrators in this region.

Anahtar Kelimeler

Afghanistan, Bamyan, Buddhism, Islam, Shiran Bamyan, Ghurid, Ghaznavids

ORTA ÇAĞ’DA BAMİYAN BÖLGESİNDE HÜKÜM SÜRMÜŞ DEVLETLER

Öz

Dağlık bir bölgede ve yüksek dağların
ortasında yer alan Bâmiyân, Afganistan’daki merkez vilayetlerinden biridir. Karlı
ve soğuk kışlara sahiptir. Yılın geri kalanında, özellikle ilkbahar ve yaz aylarında
mevsim, serin ve ılımandır. Kabil’den 230 km uzaklıktadır. Nüfus ve büyüme oranları
bakımından Afganistan’da ikinci sırada yer alır. Bazı istatistiklere göre
nüfusu yaklaşık 400.000’dir. Çok sayıda tarihi uygarlığa ev sahipliği yapmış
olan bu büyük bölge, Budist tapınakları, stratejik konumu, doğal kaynakları ve
İpek Yolu üzerindeki konumuyla önem arz eder. Bundan dolayı bölge ve
etrafındaki topraklar, her zaman büyük güçlerin ilgisini çekmiştir. Bu makale, tarihi
ve coğrafi kaynaklara göre Orta Çağ’daki Bâmiyân’ın politik durumunu ve bu
bölgedeki yönetici aileleri incelemeye çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bamiyan, Budizm, İslam, Kuşanlar, Şiran-ı Bamiyan, Gazneliler, Gurlular

Kaynakça

• Bartold, Vasiliy Vladimiroviç. (1366), Türkistan name (Türkistan Der Ahdı Hocum-I Moğol), 2. Baskı, Çev. Karim Keşaverz, tahran, Agah Yay.
• Bayat, Aziz-ül Allah. (1384), Tarih-ı Tatbikiyı İran ba Keşvarhayı Cahan: Az Mad ta İnkeraz-ı Selsele Pahlavi, 2. Baskı, Tahran, Amir Kabir Yay.
• Bosworth ve diğerleri, Clifford Edmund. (1383), Tarih-ı İran(Cambridge Üniversitesi’nin araştırmaları), Çev. Ehsan Yarşater, Tahran, Amir Kabir Yay.
• Christensen, Arthur Emanuel. (1385), İran Der Zaman-ı Sasaniyan, 5. Baskı, Çev. Raşid Yasami, Tahran, Sedayı Mo’aser Yay.
• Clifford, Mary Louise. (1368), Sarzamin ve Mardum-ı Afganistan, 1. Baskı, Çev. Murteza Asa’adi, Tahran, İlmi ve Farhangi Yay.
• Cüveyni, Alaeddin Ata Melik. (1385), Tarih-i Cihan Güşa, 4.Baskı, Düz.Mohammad Kazvini, Tahran, Dünyayı Kitap Yay.
• Cüzcani, Minhaj-i-Siraj. (1363), Tabaqat-i-Nasiri, 1. Baskı, Düz.Abdul Hay Habibi, Tahran, Dünyayı Kitab Yay.
• Dineveri, Ebu Hanife. (1368), El-Ahbaru't-Tıval, Düz Abd el Munim Amir ve Jamal el Din Şeyal, 1. Baskı, Qum, Manşurat el Rezi Yay.
• el İstahri, Abü Esḥaq Ebrahim bin Moḥammad Faresi Karki. (2004), Kitab el-Mesalik ve'l Memalik, 1. Baskı, Düz: Muhammed Cabir Hini, Kahire, El Heyat el Amet-lı Kusur el Sekafet Yay.
• el-Beyhaki, Muhammed bin Hüseyin. (1374), Tarih-I Beyhaki, 4. Baskı, Düz. Halil Hatib Rahbar, Tahran, Mahtab Yay.
• el-Fakih el-Hamadani, Ahmed bin Mohammad. (1416), el Buldan, 1.Baskı, Düz.Yusuf el Hadi, Beyrut, Alim El Kutub Yay.
• el-Müstevfi Kazvini, Mohammad bin Nasr Hamdullah. (1364), Tarih-i Güzide, Düz. Abdul Hüseyn Nevaie, Tahran, Emir Kabir Yay.
• el-Yakubi, Ebül-Abbas Ahmed bin İshak bin Cafer bin Vehb bin Vazıh. (1422), Kitab al-Buldan, 1. Baskı, Düz. Mohammad Amin Zanavi, Beyrut, Dar el Kutub el İlmiye Yay.
• en-Narşahi, Ebü Bekr Muhammed bin Ca'fer. (1363), Tarih-i Buhara, 2. Baskı, Düz. Moderres Razavi, Tahran, Tos Yay.
• Fuscheh, A. (1346), Din-i Budayı Der Afganistan (Tamadon- İrani), 1.Baskı, Çev. İsa Behnam, Tahran, Bongah-ı Trcüme ve Naşr-ı Kitap yay.
• Gardizi, Abu Saʿid Abdul-Hay ibn Dhahhak ibn Mahmüd. (1363), Zeynü'l-Ahbar, 1. Baskı, Düz. Abdul Hay Habibi, Tahran, Dünyay-ı Kitap Yay.
• Ghobar, Ghulam Mohammad. (1375), Afganistan der Masir-e Tarih, 1. Baskı, Tahran, Nahzat Yay.
• Godard ve Hackin, A. (1372), Asar-ı Atiğeh-ı Bamiyan, Çev.Ahmad Ali Kahzad, Qum, İsmailiyan Yay.
• Godard, A. (1346), Nazari be Bamiyan(Tamadon- İrani), 1.Baskı, Çev. İsa Behnam, Tahran, Yayınevi Belli Değil.
• Grousset, Rene. (1377), Emperatori Sahraneverdan (stepler imparatorluğu), Çev.Abdul Hüseyn Meykede, Tahran, İlmi ve Farhangi Yay.
• Habibi, Abdul Hai. (1380), Afganistan Ba’ad az İslam, 1. Baskı, Tahran, Afsun Yay.
• Hand Mir, Gıyas-ül Din Hümam-ül Din el Hüseyn. (1380), Tarih-i Habib al-Siyar, düz. Mohammad Dabir Siyaki, Tahran, Kitapforoşi Hayam Yay. Hindu şah Aster Abadi, Mohammad kasım. (1387), Tarih-i ferişte az Agaz Ta Babür, 1. Baskı, düz. Mohammad Reza Nasıri, Tahran, Ancüman Asar ve Mafahir Farhangi Yay.
• Hüseyni, Mir Hadi. (1390), Zaban-ı Guriyan ve İbhamate Tarihi An, Kitab-ı mah-ı Tarih ve Coğrafiya dergisi, sayı. 162, 3-15.
• İbn Haldun, Ebu Zeyd Abdurrahman bin Muhammed. (1408), Kitabu'l-Iber ve Divanu'l-Mubtede' ve'l-Haber fi Eyyami'l-Arab ve'l-Acem ve'l-Berber ve men 'Asarahum min zeviyiyi's-Sultani'l-Ekber, Düz. Halil Şahade, Beyrut, Dar el Fikir Yay.
• İbn Havkal, Ebu'l Kasım. (1938), Suret el-Arz, 2. Baskı, Beyrut, Dar sader Yay.
• İbn Hurdazbih, Ebü’l-Kasım Ubeydullah bin Abdillah. (1992), Kitabü'l-mesalik ve'l-memalik, 1.Baskı, Beyrut, Dar Sadir Afset laydin Yay.
• İbn Rüste, Ahmed bin Ömer. (1892), el-Alaku’n-nefîse, 1. Baskı, Beyrut, Dar Sadir Yay.
• İbnü'l İbri, Grigorios Bin Ehren bin Tüma. (1992), Tarihu muhtasari'd-düvel, 2. Baskı, Düz. Antün Salehani el Yesüie, Beyrut, Dar el Şark Yay.
• İkbal Aştiyani, Abbas. (1392), Tarih-i İran az Sedr-ı İslam ta İnkiraz-ı Kaçar, 2. Baskı, Tahran, Dabir Yay.
• Kehzad, Ahmed Ali. (1346), Afghanistan Dar Partav-e Tarikh, 1. Baskı, Kabil, Matb’a Devleti Kabil Yay.
• Kolesnikov, Alii Ivanovich. (1355), İran Der Astane Yureş-i Taziyan, 2. Baskı, Çev. Mohammad Reza Yahyaie, Tahran, Agah Yay.
• Manuçehri, Ebü-ül Nacm Ahmed bin Ahmed. Divane manuçhri Damğani, 1.Baskı, Düz. Saied Şiri, Tahrn, Muasse İntişarat-I Negah Yay.
• Marquart, Joseph. (1383), İranşehir der Coğrafiyayı Batlimiyus, 1.Baskı, Çev.Maryam Mir Ahmadi, Tahran, Tehuri Yay.
• Maşkur, Mohammad Cavad. (1371), coğrafiya-yı Tarihi İran-i Bastan, Tahran, Dünyay-ı Kitap Yay.
• Meftah, Elhame. (1376), Coğrafiyayı Tarihi Belh ve ceyhun, 1. Baskı, Tahran, Pajuheşgah-ı Olum-ı İnsani Yay.
• Nehru, Pandit Cevahirlal. (1387), Negahi be Tarih-ı Cahan(Glimpses of World History), 14. Baskı, Çev. Mahmud Tafazuli, Tahran, Amir Kabir Yay.
• Nesevi, Şihabüddin Muhammed. (1384), Siret-i Celaleddin Mengüberti, 3. Baskı, Düz. Muctaba Minevi, Tahran, İlmi ve Farhangi Yay.
• Nizamülmülk, Ebu Ali Kıvamuddin Hasan bin Ali bin İshak. (1347), Siyasetname veya Sey-ül Mülük, 2.Baskı, Düz. Hubert Darke, Tahran, Bongah-ı Trcüme ve Naşr-ı Kitap Yay.
• Noşin, Abdul hosin. (1385), Vajeh Namak: Farhang-ı Va’Jehayı Düşvar-ı Şahname, Tahran, Mü’in Yay.
• Pur Davud, İbrahim. (1356), Farhang-ı İran-ı Bastan, Tahran, Danişgah-ı Tahran Yay.
• Safa, Zabih-ül Allah. (1378), Tarih-i Edebiyat Der İran, 8. Baskı, Tahran, Firdevsi Yay.
• Thapar, Romila. (1386), Tarih-I Hint (Hint Tarihi), 1. Baskı, Çev. Homayun Sanati Zadeh, Qum, Adyan Yay.
• yazar Belli Değil. (1362), Hudüd el-alam min el-maşrik ila el-mağrip, 1. Baskı, Düz. Manüçehr Setüde, Tahran, Tahuri Kütüphanesi Yay. Yazar Belli Değil. (Yayınevi Belli Değil), Mücmel-üt Tevarih vel Kesas, Düz. Mohammad-Taqi Bahar, Tahran, Kalale Haver Yay.