(الاختلاف في القراءات القرآنية وأثره في المعنى عند عند السمين الحلبي في الدر المصون (دراسة في سورة البقرة

Yıl 2019, Sayı: 49, 257 - 296, 07.07.2019

Mustafa Şentürk Muhammed Ali Şeker

https://doi.org/10.21054/deuifd.554477

Öz

إنَّ القرءات
القرآنية المتواترة كلّها في مرتبةٍ واحدةٍ من الرفعةِ، وانّما نشأت تعتمدُ السماع
والمشافهة أساسا ًلها في تأديةِ غرضها الذي قامتْ من أجلِهِ، وهي نوعان:

منها ما هو متواترٌ،
أجمعت الأُمةُ على توثيقةِ، وعددها سبع أو عشر، ومنها ما هو شاذ، وتصل إلى أكثر من
عشرين قراءة، إذ كلها ثابتة ومُتلقاة عن النبيّ (صلّى الله عليه وسلم)، إذ كلّ
وجهٍ من أوجهِ القرءات هو بمثابةِ آية مستقلة في تكاملها الفكري، ولا تظهر حقيقة
المعاني القرآنية في الآيات الكريمات بكمالها إلّا بالجمعِ بين أوجه القرءات
الثابتة عن النبيّ (صلّى الله عليه وسلم).

فاختلاف القرءات
القرآنية الواردة عند السمين الحلبي في الدّر المصون، ذات المعاني أو الصور
البيانية المختلفة قد تضمنت إثبات وجوه نحوية عربية مُتكافئة في النص الواحد، تؤدي
كلّ قراءة معنى لا تؤديه القراءة الأُخرى، فتقوم القراءتان أو الأكثر مقام تعدد
الآيات، وتؤدي القرءات المختلفة تكاملاً وفكرياً في المعاني المقصودة جميعاً.

الكلمات المفتاحية: القرآن، متواتر ، شاذ، السمين الحلبي، الدّر
المصون.

DIFFERENCES IN QUR’ANIC READINGS (QIRAATS) AND IT’S EFFECTS ON MEANNING: THE EXAMPLE OF AL-SAMEEN AL-HALABİ AND SURA AL-BAQARA

Öz

All the Qur’anic
recitations are in the same class of elevation. They are found depending on
oral and aural foundation to perform their purpose that they are made to. They
are of two types: There is what is called the successive recitation that all Umah
(Muslim people) approved in their documents; they are seven or ten recitations.
The other type is called the irregular (Al-Shath) which is about twenty or more
recitations, and all of them are fixed as they are taken from the prophet
Muhammad (peace be upon him). Besides, all of them are independent in their
ideological perfection as their Qur’anic meanings can not be revealed in
Qur’anic Verses without gathering the assured types of recitations of the
prophet (peace be upon him).

Hence, the
different cited Qur’anic recitations narrated by Al-Sameen Al-Halabi in Al-Dor
Al-Masoon have different meanings and significant images that include a
proof of Arabic grammatical aspects in the same context, so that every
recitation performs a meaning that the other does not. The two recitations or
more will stand for the multiple Ayahs (Verses) and the different recitations
will perform ideological and eloquent perfection of the intended meanings.

Anahtar Kelimeler

Qur’an, Qıraat, Al-Motevatir, Al-Shath, Al-Sameen al-Halabi, Al-Dor Al-Masoon

KUR’ÂN KIRÂATLERİNDEKİ İHTİLAFLAR VE MANAYA ETKİLERİ: BAKARA SÛRESİ ÖZELİNDE SEMÎN EL-HALEBÎ ÖRNEĞİ

Öz

Kur’ân’daki bütün
mütevâtir kırâatler, üstünlük yönünden aynı seviyededir ve esâsen sadece dinlemeye
ve ağızdan ağıza nakle dayanır. Kırâatlerin varoluşunun temeli de budur.
Kırâatler iki çeşittir:

Birincisi, mütevâtir
kırâatlerdir ki Ümmet bunların güvenilirliği noktasında ittifak etmiştir.
Bunlar da yedi veya on tanedir. İkincisi, şâz kırâatlerdir. Böylece
toplamda yirmiyi aşkın kırâate ulaşmaktadırlar. Zira her biri Hz. Peygamber’den
(sas) alınmış ve nakledilmiştir. Fikrî olgunlaşmaları açısından her kırâat
çeşidi bağımsız bir âyet yerindedir. Âyetlerdeki gerçek Kur’ânî manalar, tam
olarak ancak Hz. Peygamber’den (sas) geldiği sabit olan kırâat çeşitlerini bir
araya toplamakla ortaya çıkarılabilir.

Semîn el-Halebî’nin
ed-Dürrü’l-Masûn’da belirttiğine göre, Kur’ân kırâatlerinin ihtilâfı, aynı
nasla ilgili, eşdeğer Arap gramer vecihlerini de içeren çeşitli açıklama
şekilleri veya manalarının bizzat kendileridir. Her bir kırâat, diğer kırâatin
ifade etmediği ayrı bir manayı ifade etmektedir. Böylece âyetlerin birden fazla
olduğu durumlarda iki veya daha fazla kırâat bulunmaktadır. Çeşitli kırâatler,
kastedilen manaların tümünde beyânî ve fikrî bir olgunluğu ifade etmektedir.

Anahtar Kelimeler

: Kur’ân, Kırâat, Mütevâtir, Şâzz, Semîn el-Halebî

Kaynakça

• KaynakçaAhfeş, el-Evsat (215/830). Meâni’l-Kur’ân. Thk. Dr. Hüda Muhammed Karrae. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 1411/1990.Arrâr, Mehdî Es’ad. Mubahasatün lisaniyye fi zevahiri Kur’âniyye. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1429/2008.Bedevî, Muhammed Ahmed. min Belagâti’l-Kur’ân. Kahire: Daru Nahda Mısır, 1398/1978.Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullâh b. Ömer b. Muhammed el-Beyzâvî (685/1286). Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl, Beyrut: Dar-ı Sadır, ts.Cürcânî, Abdülkâhir (471/1078-79). Delâilü’l-i’câz. Thk. Mahmud Şakir. Kahire: Neşri Mektebetü’l-Hanci, 1404/1984.Dimyatî, Şihâbüddîn Ahmed (1117/1705). İthâfü fuzalâi’l-beşer fi’l-kırââti’l-erba’ate ‘aşer. Müntehe’l-emânî ve’l-meserrât fî ‘ulûmi’l-kırâ’ât. Thk., Şaban Muhammed İsmail. Beyrut: Neşri Alemi’l-Kütüb, 1408/1987. Tsh. Ali Muhammed Dabba’. Mısır: Matbaatü Abdulhamid Hanefi, 1359/1940.Ebû Hayyân el-Endelüsî (745/1344). el-Bahru’l-muhît. 2. bs. Beyrut: Daru’l-Fikir, 1403/1983.Fârisî, Ebû Alî (377/987). el-Hucce li’l-kurrâi’s-seb’a. Thk. Bedrettin Kahveci-Beşir Cüveycani. Beyrut: Daru’l-Me’mun Li’t-Türas, 1404-1411/1984-1991. 1 ve 2. cild thk. Ali Necdi Nasıf-Dr. Abdulhâlim Neccar-Dr. Abdulfettah İsmail Şilbi. Mısır: el-Heyetü’l-Mısriyye el-amme li’l-kitab, 1403/1983.Ferrâ, Yahyâ b. Ziyâd (207/822). Meâni’l-Kur’ân. Thk. Ahmet Yusuf Necati, Muhammed Ali Neccar, Dr. Abdulfettah Şilbi. 3. bs. Beyrut: Alemü’l-Kütüb, 1403/1983.İbn Âşûr, Muhammed Tâhir (1392/1972). et-Tahrir ve’t-tenvir. Beyrut: Müessesetü’t-Tarih, 1420/2000.İbn Atıyye el-Endelüsî, (541/1147). el-Muharrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-’azîz., Thk., el-Meclisü’l-İlmi Fas. Mağrib: 1395-1412/1975-1991.İbn Hâleveyh, Ebû Abdullah Hüseyn b. Ahmed (370/980). el-Hucce fi’l-kırâati’s-seb’a. Thk. Dr. Abdulâl Sâlim Mükerrem. 5. bs. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1410/1990.İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâlüddîn (711/1311). Lisânü’l-Arab. Thk. Abdullah Ali el-Kebir, Muhammed Ahmet Hasebullah, Haşim Muhammed Şâzeli, Kahire: Daru’l-Maarif, ts.İbn Mücâhid, Ebû Bekr Ahmed b. Mûsa (324/936). Kitabu’s-seb’a fi’l-kıraât. Thk. Şevki Zayf. 2. bs. Mısır: Daru’l-Maarif, 1400/1980.İbn Mücâhid, Ebû Bekr Ahmed b. Mûsa (324/936). Kitâbü’ş-Şevâẕ fi’l-ḳırâʾâ. trs.:, yrs..İbn Zencele. Ebû Zür’a AbdurRahmân b. Muhammed (403/1012). Huccetü’l-kırâat. Thk. Said Afgani. 3. bs. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1402/1982.İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed (833/1429), en-Neşr fi’l-kıra’ati’l-aşr. Tsh. Ali Muhammed Dabba’. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.İbnü’l-Enbârî, Ebû Bekr Muhammed (328/940) el-Ezdad, thk., Ebu’l-Fadl İbrahim, Kuveyt: el-Mektebetü’l-asriyye, 1380/1960.Kurtubî, Ebû Abdullah (671/1273). el-Câmi’ li-ahkâmi’l-Kur’ân. Tsh. İshak İbrahim Atfiş. Beyrut, Daru’ş-Şam, ts.Kutub, Seyyid (1906-1966); fî Zılâli’l-Kur’ân. 12. bs. Amman: Daru’ş-Şuruk, 1406/1986.Makdisî, Ebû Şâme (665/1267). İbrâzü’l-maânî min hirzi’l-emanî fi’l-kırâati’s-seb’a. Thk. İbrahim Atve İvaz, Kahire: Neşri Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1399/1978.Mekkî b. Ebû Tâlib (437/1045). el-Keşfü an vücûhi’l-kırâat. Thk. Dr. Muhîttin Ramazan. Dımeşk: el-Mecmau’l-İlmi, ts.Mekkî b. Ebû Tâlib (437/1045). Müşkilü i’râbi’l-Kur’ân. Thk. Dr. Hatim Salih Zamin. 4. bs. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1409/1988.Nusayb, Ebû Mihcen (108/726). Dîvan-ı Nusayb. Thk. Davut Selum. Bağdat: Matbaatü’l-irşâd, 1388/1968.Râzî, Fahreddîn (606/1210). Mefâtîhu’l-ğayb. 3. bs. Beyrut: Daru’l-Fikir, 1405/1985.Semîn el-Halebî (756/1355). ed-Dürrü’l-Masûn fi ulumi’l-kitabi’l-meknun. Thk. Dr. Ahmet Muhammed Harrat. Dimeşk: Daru’l-Kalem, 1415/1994.Ukberî, Ebu’l-Bekâ Muhibbüddîn (616/1219). İmlâ’ü mâ menne bihi’r-rahmân min vücûhi’l-i’rab ve’l-kırâat fî cemî’i’l-Kur’ân. Mısır: Neşri İbrahim İvaz, 1380/1961.Zeccâc, Ebû İshâk (311/923), Meâni’l-Kur’ân ve irâbüh. Thk. Dr. Abdülcelil Abdeh Şilbi. Beyrut: Alemü’l-Kütüb, 1409/1988.Zehebî, Ebû Abdullah Şemsüddîn Osmân (748/1348). Marifetü’l-kurrâi’l-kibâr ‘ala’t-tabakâti ve’l-a’sâr. Thk. Beşşar Avvad Maruf, Şuaybu’l-Arnavut, Salih Mehdi Abbas. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1404/1984.Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmud b. Ömer (538/1144). el-Keşşaf ‘an hakâ’ikı gavâmizi’t-tenzil ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vil. Tsh. Mustafa Hüseyin Ahmet. 3. bs. Mısır: Daru’r-Reyyan Li’t-Türas, 1407/1987.Zerkeşî, Bedrüddîn (794/1392). el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. 2. bs. Beyrut: Daru’l-Marife 1392/1972.Zürkânî, Muhammed Abdülazîm (1367/1948). Menâhilü’l-irfan fi ulumi’l-Kur’ân. Beyrut: Daru’l-Fikir, 1417/1996.