Sûre-Kıssa İlişkisi (Kalem Sûresi Örneği)

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 115 - 139, 30.06.2019

İshak Doğan

Öz

Bağlamından
koparılıp üzerine hüküm inşa edilen âyetler, nasıl yanlış anlamalara neden
olmuşsa, kıssaların da bağlamından koparılıp müstakil bir metin olarak
görülmesi, aynı şekilde dileyen herkesin her zaman ve zeminde kullanabileceği
bir argümana dönüşmesine yol açmaktadır. Oysa zorlamada bulunmaksızın,
kıssaların yer aldığı sûre ile ilişkisini ortaya çıkarma, kıssanın sûreye olan
katkısı, sûrenin ana metni ile kıssada kullanılan ortak kelimeler ve ortak
anlamlar, âyetlerin anlamını daha müşahhas hâle getirecektir.

Kur’an’ın
amaçları ile kıssaların amaçları bir bütünlük arzeder. Farklı nüzûl
ortamlarında ve farklı sûrelerde nâzil olan kıssalar, Hz. Peygamber ve sahabe
neslinin yaşadığı problemleri, onların ruh dünyasını da gözeterek ifade eder.
Dolayısıyla kıssalar, içinde yer aldığı sûreden bağımsız manalar taşımamakta,
sûrenin ana konusunu desteklemektedir. Bu yönüyle kıssaların, sûrelerden
bağımsız bir metin olarak değil, sûre ile ilişkili bir metin olarak
değerlendirilmesi, Kur’an’a ve Kur’an kıssalarına parçacı bir yaklaşımdan
uzaklaşmamıza, Kur’an’ı nüzûl olduğu atmosfer ve içinde yer aldığı sûre
sayesinde daha iyi anlamamıza neden olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an, Kıssa, Sûre

Kaynakça

• Aldemir, Halil, “Vahiy Öncesi Kur’an Kıssalarının Bilinebilirliği”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 11/1, (2011): 195-218.
• Alûsî, Şihabuddin Mahmud, Rûhu’l-Meânî fî Tefsiri’l-Kur’ani’l-Azim ve’s-Seb’i’l-Mesânî, I-XVI, Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, h. 1415.
• Ay, Mahmut, “Kur’an Kıssalarını Hz. Muhammed’in (sav) Kıssası Paralelinde Okumak”, Kur’an Nüzûlünün Medine Dönemi Sempozyumu, X. Tefsir Akademisyenleri Buluşması Sempozyum Bildirileri, Kahramanmaraş Belediyesi, 17-19 Mayıs 2013, ss. 126-142.
• Bazergan, Mehdi, Kur’an’ın Nüzûl Süreci, Ankara: Fecr Yayınevi, 1998.
• Beğavi, Ebu Muhammed Huseyn, Meâlimu’t-Tenzil fi Tefsiri’l-Kur’an, I-V, (thk. Abdurrezzak el-Mehdî), Beyrut: Daru İhyai’t-Turas el-Arabî, 1420.
• Beydavî, Muhammed eş-Şirazî, Envaru’t-Tenzil ve Esraru’t-Te’vil, I-V, (thk. Muhammed Abdurrahman el-Mer’aşlî), Beyrut: Daru İhyai’t-Turas el-Arabî, 1418.
• Buhârî, Muhammed bin İsmail, Sahihu’l-Buhârî, I-VI, Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1987.
• Cabirî, Muhammed Âbid, Fehmu’l-Kur’an, I-III, trc. Muhammed Coşkun, İstanbul: Mana Yayınları, 2014.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usulü, Ankara: TDV Yay., 1983.
• Çelik, Ahmet, “Birey ve Toplumun Islahı Açısından Kur’an Kıssaları”, Atatürk Üni. İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 22, Erzurum, 2004, s. 56-57.
• Demirci, Sabri, “Kur’an Âyetleri ve Sûreleri Arasındaki Tenâsüb (Fahruddin Razi’nin Tefsiri Mefatihu’l-Ğayb Örneği)”, EKEV Akademi Dergisi, 19/62 (Bahar 2015), ss. 147-172.
• Derveze, Muhammed İzzet, et-Tefsiru’l-Hadis, I-X, Kahire: Daru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, h. 1383.
• Dia, Yılmaz, Mehmet Faik, “Münâsebâtü’l-Âyât ve’s-Süver”, c. XXXI, ss. 569-570.
• Draz, M. Abdullah, Kur’an’ın Anlaşılmasına Doğru, trc. Salih Akdemir, Ankara: Mim Yayınları, 1983.
• Draz, M. Abdullah, En Mühim Mesaj Kur’an, trc. Suat Yıldırım, İzmir: yy., 1994.
• Duman, M. Zeki, “Kelamullah’ın Levh-i Mahfuz’dan Cibril’e İntikali ve Hz. Peygamber’e İnzali”, İslami İlimler Dergisi, 5/1, (Bahar 2010): 41-90.
• Eliaçık, R. İhsan, Kapitalizm ve İslam, Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1, (2015 Yaz): 110-127.
• El-Hatib, Abdulkerim, el-Kasasu’l-Kur’anî fî Mantûkihî ve Mefhûmihî, Kahire: yy., 1964.
• El-Hatib, Abdulkerim, et-Tefsîru’l-Kur’anî li’l-Kur’an, I-XVI, Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, trs.
• El-İsfehânî, Muhammed Râğıb, el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’ân, Mısır: ty.
• El-Meydani, Abdurrahman Habenneke, Meâricu’t-Tefekkur ve Dekâiku’t-Tedebbür, I-III, Dımeşk: Dâru’l-Kalem, trs.
• Ergun, Atilla Fikri, Kur’an Kıssaları, İstanbul: Çıra Yayınevi, 2009.
• Firuzâbâdî, Mecîduddîn bin Ya‘kûb, el-Kâmûsu’l-Muhît, Beyrut: yy., 1993.
• Güler, Mehmet Nuri, “Kıssa ve Hukuk”, IV. Kur’an Haftası, Kur’an Sempozyumu, Ankara: Fecr Yayınları, 1998.
• Halefullah, Ahmed, Kur’an’da Anlatım Sanatı, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2012.
• Heyet, Kur’an Yolu, I-V, 4. baskı, Ankara: DİB, 2014.
• El-Kelbî, İbn Cüzey Ebu’l-Kasım, et-Teshîl li Ulûmi’t-Tenzîl, I-II, (thk. Dr. Abdullah el-Halidî), Şeriketu Dâru’l-Erkam, 1. baskı, Beyrut: h. 1416.
• İbn Âşur, Muhammed Tâhir, Tefsiru’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr, I-XXX, Tunus: Dâru Sahnûn, 1997.
• İbn Hişam, Abdulmelik bin Eyyûb, es-Sîretu’n-Nebeviyye, I-VI, thk. Abdurrauf Sa’d, Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1411.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail, Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azîm, I-VIII, thk. Sami bin Muhammed Sellâme, 2. baskı, Riyad: Dâru Tayyibe, h. 1420. İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl, Lisânu’l-Arab, I-XV, 3. baskı, Beyrut: Dâru Sadr, 2000.
• İbn Sa’d, Ebu Abdullah Muhammed, Tabakatu’l-Kübra, thk. İhsan Abbas, Beyrut: 1968.
• İbnu’l-Esir, İsmail bin Ömer, el-Bidaye ve’n-Nihaye, thk. Abdullah bin Abdulmuhsin et-Türkî, XXI, Beyrut: Dâru Hicr, 1997.
• Karataş, Hasan Hüseyin, “Ana Konuları Ekseninde Kalem Sûresi ve Tefsiri”, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi (basılmamış), İstanbul: 2013.
• Kasımî, Muhammed Cemaluddin, Mehâsinu’t-Te’vîl, I-X, Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut: h. 1418.
• Keskioğlu, Osman, Nüzûlünden Günümüze Kur’an-ı Kerim Bilgileri, 2. baskı, Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Koçak, Süleyman, “Tenasübü’l-Kur’an İlmi Açısından Kıyamet Sûresinin İncelenmesi”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13/2, Sivas: 2009.
• Kurtûbî, Ebu Abdullah, el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’an, (thk. Ahmed el-Berdûnî-İbrahim İtfiyyiş), I-XX, Kahire: Daru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Kutub, Muhammed, Kur’an’ı Nasıl Okuyalım? trc. Bekir Karlığa, 6. baskı, İstanbul: İşaret Yayınları, 1992.
• Kutub, Seyyid, Fî Zılâli’l-Kur’an, I-VI, Dâru’ş-Şurûk, 17. baskı, Beyrut: h. 1412.
• Merağî, Ahmed bin Mustafa, Tefsiru’l-Merâğî, I-XXX, Şeriketu Mektebe ve Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1946.
• Okumuş, Mesut, “Kur’an’ın Tedrici Nüzûl Süreci Bağlamında Mekkî ve Medenî Âyetler Üzerine”, Eskiyeni, 27, (Güz 2013).
• Öztürk, Mustafa, Kur’an Kıssalarının Mahiyeti, İstanbul: Kuramer Yayınları, 2016.
• Râzî, Ebu Abdullah Fahreddin, Mefâtihu’l-Ğayb, I-XXXII, 3. baskı, Beyrut: Daru İhyai’t-Turas el-Arabî, 1420.
• Sağlam, Bahaeddin, İlmî Edebî Yönleriyle Kur’ân Kıssaları, İstanbul: Tebliğ Yayınları, 1985.
• Sıddıkî, Abdülamid Halil, Tarihin Yorumu, trc. M. Beşir Eryarsoy, İstanbul: Düşünce Yay., 1978.
• Söylemez, M. Mahfuz, “Kur’an Kıssaları”, İslami İlimler Dergisi, 9/1, Ankara: 2014, ss. 5-6.
• Suyûtî, Celaleddin, Lübâbu’n-Nükûl fî Esbâbi’n-Nüzûl, thk. Ahmed Abduşşâfi, Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, trs.
• Şatıbî, Ebu İshak, el-Muvafakât fî Usûli’ş-Şeria, I-VII, thk. Ebu Ubeyde bin Hasan Âl-i Selman, Dâr-u İbn Affan, 1. baskı, yy., 1997.
• Şengül, İdris, Kur’an Kıssaları Üzerine, İzmir: Işık Yayınları, 1994.
• Şevkânî, Muhammed bin Ali, Fethu’l-Kadir, I-VI, Daru İbn Kesîr, h. 1414.
• Taberî, Muhammed bin Cerir, Câmiu’l-Beyân fî Te’vili’l-Kur’an, (thk. Ahmed Muhammed Şakir), I-XXIV, Kahire: Müessesetu’r-Risâle, h. 1420.
• Taberî, Muhammed bin Cerir, Tarihu’r-Rusûl ve’l-Mülûk, I-XI, Beyrut: Dâru’t-Turâs, 1387.
• Turgut, Ali, Tefsir Usulü ve Kaynakları, İstanbul: İFAV Yayınları, 1991.
• Uğur, Mücteba, “Va’z, Kıssacılık ve Hadiste Kussas”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28, Ankara, 1986, ss. 291-326.
• Ünver, Mustafa, Kur’an’ı Anlamada Siyak’ın Rolü, Ankara: Sidre Yay., 1996.
• Yavuz, Ömer Faruk, “Kur’an’ın Temel Amaçlarının İfade Edilmesinde Bir Anlatım Tekniği Olarak ‘Kıssa’nın Rolü”, Milel ve Nihal, 6/1, İstanbul, (Ocak-Nisan 2009), ss. 113-136.
• Yıldırım, Suat, “Kur’an-ı Kerim’de Kıssalar”, Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 3, Ankara, 1979, ss. 37-63.
• Zebîdî, Murtezâ el-Huseynî, Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, I-XL, Mısır: Matbaatu’l-Hayriyye, h. 1306.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud, el-Keşşaf an Hakâik-i Ğavâmizi’t-Tenzil, I-IV, 3. baskı, Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabî, 1407.