Çekte Bedelsizlik İddiası ve Açılabilecek Dava

Yıl 2018, Cilt: 23 Sayı: 39, 413 - 451, 12.12.2018

Ali Ayli Mehmet Üçer

Öz

Bedelsiz çek kavramı ya da çekte bedelsizlik kavramı,
kanunî bir kavram olmayıp, uygulamada ve özellikle Yargıtay kararlarıyla
oluşmuş bir kavramdır. Bu kavram ile temel borç ilişkisindeki karşı edimin
yerine getirilmediği ifade edilmektedir. Karşı edimin yerine getirilmemesi
nedeniyle çek de bedelsiz hale gelmektedir. Bu durumda borçlu menfi tespit
davası açmak suretiyle borçlu olmadığını tespit ettirebilir. Yalnızca temel
borç ilişkisinin tarafı olarak senet lehtarı olmuş kişiye karşı açılabilecek bu
davanın temelinde ise, sebepsiz zenginleşme iddiası yer alır.

Anahtar Kelimeler

Çek, temel borç ilişkisi, bedelsizlik, menfi tespit davası, sebepsiz zenginleşme

Einrede hinsichtlich des ungedeckten Schecks und zu erhebene Klage

Öz

Ungedeckter Scheck ist kein gesetzlicher Begriff,
vielmehr ein Begriff, der aus der Praxis und insbesondere durch Beschlüsse des
Obersten Gerichtshofs entstanden ist. Mit diesem Begriff wird die Verletzung
einer Pflicht, die aus dem dem Scheck zugrunde liegenden Schuldverhältnis
entsteht, zum Ausdruck gebracht. Wird diese Pflicht nicht erfüllt, so ist der
Scheck ungedeckt. In diesem Fall kann der Schuldner mit einer negativen
Feststellungsklage geltend machen, dass der geforderte Anspruch nicht mehr
besteht. Hinter dieser Klage, die lediglich gegen den aufgrund des dem Scheck
zugrunde liegenden Schuldverhältnisses Gläubiger gewordenen erhoben werden
kann, steckt die Behauptung zur ungerechten Bereicherung.

Anahtar Kelimeler

Scheck, das Grundschuldverhältnis, Ungedecktheit, negative Feststellungsklage, ungerechte Bereicherung

Kaynakça

• ACAR, Faruk: Kambiyo Senetlerinde Bedelsizlik İddiası (Yayınlan¬mamış Yüksek Lisans Tezi), Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya 1996.
• ARSLANLI, Halil: Ticari Senetler Dersleri, İstanbul 1952.
• ARSLAN, Ramazan / YILMAZ, Ejder / TAŞPINAR AYVAZ, Sema: İcra ve İflas Hukuku, 2. Baskı, Ankara 2016.
• AYLİ, Ali / YARDIMCIOĞLU, Didem: “Çekte Düzenleme Tarihi ve Önemi”, Prof. Dr. Hakan PEKCANITEZ’e Armağan, DEÜHFD, C. 16, Özel Sayı 2014, İzmir 2015, s. 3195-3239.
• AZARKAN, Necat: “Faktoring İşlemi Çerçevesinde Çeki Ciro İle Temlik Alan Üçüncü Kişiye Karşı Şahsi Def’ilerin İleri Sürülmesi”, DÜHFD, Cilt: 22, Sayı: 36, Yıl: 2017, s. 89-107.
• BAHTİYAR, Mehmet: Kıymetli Evrak Hukuku, 16. Bası, İstanbul 2018.
• BOZER, Ali / GÖLE, Celal: Kıymetli Evrak Hukuku, 3. Bası, Ankara 2013, s. 19.
• BOZGEYİK, Hayri: “Poliçede Temel İlişki ve Karşılığın Devri”, Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, C. I, İstanbul 2003, s. 715-735.
• DEYNEKLİ, Adnan: “Bonoda Bedel Kaydının ve Talilin (Bedel Kaydının Aksini İddia Etmenin) İspat Yüküne Etkisi”, GÜHFD, S. 1-2, Ankara 2005, s. 153-170.
• DOĞAN, Baran: Bedelsiz Senedi Kullanma Suçu ve Cezası, https://barandogan.av.tr/blog/ceza-hukuku/bedelsiz-senedi-kullanma-sucu-cezasi-nedir.html, (Erişim Tarihi: 16.11.2017).
• DOMANİÇ, Hayri: Türk Ticaret Kanunu Şerhi C. IV, Kıymetli Evrak Hukuku ve Uygulaması, İstanbul 1990.
• ERDOĞAN, Hasan: Borçtan Kurtulma, Menfi Tespit ve İstirdat Davaları, Ankara 1999.
• GÖLE, Celal: Çek Hukuku, Ankara 1989.
• GÜRBÜZ, A. Hulusi: “Ticari Senetlerde (Kambiyo Senetlerinde) Bedelsizlik Sorunu”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu I (Bildiriler ve Tartışmalar), 06-07 Ocak 1984, Ankara, s. 264-351.
• HUECK, Alfred / CANARIS Claus-Wilhelm: Recht der Wertpapiere, 12. neubearbeitete Auflage, München 1986.
• İMREGÜN, Oğuz: Kıymetli Evrak Hukuku, İstanbul 2003.
• İNAN, Nurkut: Çek Rizikolarından Doğan Sorumluluk, Ankara 1981.
• İNAN, Nurkut: Türk Hukukunda Hatır Senetleri ve Özellikle Hatır Bonoları, Ankara 1969.
• KARAHAN / ARI / BOZGEYİK / SARAÇ / ÜNAL: Kıymetli Evrak Hukuku, Konya 2013.
• KARAYALÇIN, Yaşar: Ticaret Hukuku Dersleri II, Ticari Senetler (Kambiyo Senetleri), Ankara 1969.
• KENDİGELEN, Abuzer: Çek Hukuku, 4. Bası, İstanbul 2007.
• KINACIOĞLU, Naci: Kıymetli Evrak Hukuku, 5. Baskı, Ankara 1999.
• KONURALP, Cengiz Serhat: İcra ve İflas Hukukunda İhtiyati Tedbirler, İstanbul 2013.
• KONURALP, Haluk: “İcra Takibinden Önce Açılan Menfi Tespit Davasında Yetkili Mahkeme”, AÜHFD., C. XXXIX, Sa. 1, 1987, s. 265-272.
• KÖLE, Mehmet / GÖRGÜLÜ, Fatma: “Son Düzenlemeler Işığında Çekin Şekil Şartları ve Çeke Dayalı Kambiyo Senetlerine Özgü Takip Yolları”, DÜHFD, C. 21, Sa. 35, 2016, s. 79-157.
• KURU, Baki: Tespit Davaları, Ankara 1963.
• KURU, Baki: İcra ve İflas Hukukunda Menfi Tespit Davası ve İstirdat Davası, 1. Baskı, Ankara 2003.
• KURU / ARSLAN / YILMAZ: İcra ve İflas Hukuku, Ankara 2012.
• NARBAY, Şafak: Çekten Cayma ve Ödeme Yasağı, İstanbul 1996.
• NARBAY, Şafak: “Çekte ibraz Sürelerinin Belirlenmesinde Ölçü Alınan “Yer” Kavramına “De Lege Lata” ve “De Lege Ferenda” Çözüm Önerileri”, Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, C. I, İstanbul 2003, s. 793-821.
• OĞUZMAN, Kemal / ÖZ, Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 3. Bası, İstanbul 2000.
• ÖZTAN, Fırat: Kıymetli Evrak Hukuku, 2. Bası, Ankara 1997.
• ÖZTAN, Fırat: Kıymetli Evrak Hukuku, 17. Bası, Ankara 2012.
• PEKCANITEZ, Hakan / ATALAY, Oğuz / ÖZEKES, Muhammed: Medeni Usul Hukuku, 3. Bası, Ankara 2015.
• POROY, Reha / TEKİNALP, Ünal: Kıymetli Evrak Hukuku Esasları, 21. Bası, İstanbul 2013.
• PULAŞLI Hasan: Kıymetli Evrak Hukuku, 6. Baskı, Ankara 2018.
• ROUAST, Andre: “Hukukta Mücerretlik ve Müşahhaslık”, İÜHFM, Yıl 1941, C. 7, Sa. 4, s. 994-1014.
• REİSOĞLU, Seza: Çek Hukuku, Ankara 2011.
• SAYHAN, İsmet: Kambiyo Senetlerinde Mücerretlik İlkesi ve Bedel İlişkisi, Ankara 2006.
• TEOMAN, Ömer: Yaşayan Ticaret Hukuku, C. I, Hukuki Mutalaalar, Kitap 6, 1994, İstanbul 1995.
• TÜRK, Ahmet: Maddi Hukuk ve İcra İflas Yönleriyle Menfi Tespit Davası, Ankara 2006.
• TÜRK, Ahmet: Kambiyo Senedi Borçlusu Tarafından Açılan Bedelsizliğe ve Hükümsüzlüğe Dayalı Menfi Tespit Davalarının Gösterdiği Özellikler, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 7 / Özel Sayı (2005), s. 307-382.
• UYAR, Talih: Gerekçeli-İçtihatlı İcra ve İflas Kanunu Şerhi, Cilt 4, 3. Baskı, Ankara 2006.
• UYAR, Talih: Menfi Tespit ve İstirdat Davaları, Bilge Yayınevi, Ankara 2017.
• ÜLGEN / HELVACI / KENDİGELEN / KAYA: Kıymetli Evrak Hukuku, 9. Bası, İstanbul 2014.
• YILMAZ, Merve: Yargıtay Kararları Çerçevesinde Kıymetli Evrakta Şahsi Defiler (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Isparta 2007.