Street Names, Titles, Family Formation, Entertainment And Economical Life In City Of Kastamonu In 17 And 18Th Centuries

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 21, 845 - 877, 12.12.2018

Ahmet Rıfat Güzey

Öz

Streets of cities were isostructural and built within the terms of religious belief in Ottoman Empire that was established by Turkic people. Especially a founder among Muslim community, charismatic religious leader or persona grata settled in these neighborhood. Streets maintained their characteristics through religious, tribal and ethnic homogeneity from beginning as place names testified. Peoples of the same period in Ottoman thought, spoke, behaved, conducted business, married, acquired property, legated and died with regard to the orders of religion and tradition such in European countries. Various segments in society had different ways of life according to knowledge, experience and environmental conditions albeit these fundamentals. Daily life in Ottoman society has to be evaluated according to the social units for this reason. Configuration of the city, neighborhood, families and their nicknames, composition of families, marriage-divorcement events and also economy of the city specific to Kastamonu for late 17th and early 18th centuries was investigated in this research.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Kastamonu, Neighborhood, family, marriage, divorcement, tradership

Xvıı. Yüzyıl Sonu Ve Xvııı. Yüzyıl Başlarında Kastamonu Şehrinde Mahalle Adları Lakaplar, Aile Teşekkülü, Eğlence ve Ekonomik Hayat

Öz

Genel bir devlet karakterine sahip Türkler’in kurduğu bir devlet olan Osmanlı İmparatorluğu şehirlerinde mahalleler başlangıçta aynı tarzdadır ve hepsi bir dinî yapının çevresinde düzenlenmiştir. Devleti teşkil eden şehirlerin mahallelerinde çoğunlukla ve özellikle de Müslüman cemaat arasında bir kurucu, karizmatik bir dini lider veya sadece serveti, ya da otoritesi için saygı duyulan bir kişi bulunurdu. Mahalleler asırlar boyunca yer adlarının da şâhitlik ettiği gibi, belki de başlangıçta etnik, kabîlesel ve dinî homojenliklerin sayesinde bir anlamda özelliklerini korumuşlardır. Avrupa’da olduğu gibi Osmanlı toplumunda da aynı dönem toplumu insanlar, dinlerinin buyruklarına ve tarihî süreç içinde oluşan örf, âdet ve geleneklerinden doğan ilkelere göre düşünürler, konuşurlar, hareket ederler, işlerini yürütür, evlenir, mal-mülk edinir, mîras bırakırlar ve ölürlerdi. Bu temel prensiplere rağmen, toplumun değişik kesimleri, bilgi ve görgü seviyelerine ve içinde bulundukları ortamların değişik şartlarına göre ayrı hayat tarzlarına sahiptiler. Bu sebeple Osmanlı toplumundaki gündelik hayatın, incelenen toplum birimlerinin kendi yapıları çerçevesinde ele alınması uygun olacaktır. Araştırmamızda Kastamonu özelinde XVII. yüzyıl sonu ve XVIII. yüzyıl başlarında mahkeme kayıtlarından yola çıkılarak; şehir yapısı, mahalleler, aileler ile lakapları, ailenin oluşumu ve evlenme-boşanma olayları yanında, şehrin ekonomisi incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Kastamonu, Mahalle, Sülaleler, Evlenme, Boşanma, Ticaret

Kaynakça

• ABDULKADİROĞLU Abdülkerim, “Kastamonu’da Medfûn Evliyadan Bazısı Hakkında Yeni Vesika”, Türk Yurdu Dergisi, Şubat 1987.
• ACAR Fethi, “Kastamonu”, Ankara, Eylül 1991.
• AKDAĞ Mustafa, “Türkiye’nin İktisadi ve ictimâi tarihi”, Cem Basımevi, İstanbul 1977.
• BİLMEN Ömer Nasuhi, “Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu”, Bilmen Basımevi, İstanbul l 968.
• BUSBECQ G. de, “Kânûnî Devrinde Bir Sefîrin Hâtıratı (Türk Mektupları)”, Serden Geçti Neşriyat, ANKARA 1943.
• CERASI Maurice M., “Osmanlı Kenti, Osmanlı İmparatorluğu’nda 18. ve 19. Yüzyıllarda Kent Uygarlığı ve Mimarisi”, (Çeviren Aslı Ataöv), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1999.
• CUMBUR Müjgân, “Kastamonu tarihinde Ahiler Ve Esnaf Kuruluşları, Tebliğ, Türk Tarihinde ve Kültüründe Kastamonu”, s. 7-15, Ankara 1989.
• DARKOT Besim, İslâm Ansiklopedisi, Kastamonu maddesi, Ankara 1971GÜZEY Ahmet Rıfat, “Kastamonu 411/1 No’lu Şer’iyye Sicili (1687-1689)”, Ankara 1994.
• GÜZEY Ahmet Rıfat, “Şer’iyye Sicilleri’ne Göre XVII. Yüzyıl Sonları – XVIII. Yüzyıl Başlarında Kastamonu” (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 2001.
• GÜZEY Ahmet Rıfat, (2018 Türk Dünyası Kültür Başkenti Armağanı) “Kastamonu’nun 1687-1730 Yılları Arasındaki (Şer’iyye Sicilleri Kaynaklı) Sosyal Hayatı (Aile Yapısı, Sülaleler, Mahalleler, Köyler) II ve III, Gazi Kitabevi 2018.
• İNALCIK Halil, “Osmanlı Pamuklu Pazarının Hindistan ve İngiltere Pazar Rekabetinde Emek Maliyetinin Rolü”, ODTÜ, Gelişme Dergisi, Özel Sayı (1979-80), 1-66. “Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi üzerinde Arşiv Çalışmaları”, İncelemeler, Eren Yayınları, İstanbul 1993
• İNALCIK Halil, “XV. Asır Türkiye İktisadî ve İctimâî Tarihi Kaynakları”, İÜ. İFM, No. 15/1-4 (1953-54)
• KANKAL Ahmet, “Fetihten XVI. Yüzyılın Sonuna Kadar Kastamonu Şehrinde İskân ve Nüfusa Dair Genel Gözlemler”, Birinci Kastamonu Kültür Sempozyumu (21- 23 Mayıs 2000 Kastamonu) Bildirileri, Kastamonu 1989.
• KOPRAMAN K. Yaşar, “Memluk Kayıtlarına Göre XV. Yüzyılda Kastamonu ve Çevresi, (Türk Tarihinde ve Kültüründe Kastamonu) Tebliğler”.
• ORTAYLI İlber, “Anadolu’da XVI. Yüzyılda Evlilik İlişkileri Üzerine Bazı Gözlemler”, Âile Yayınları I. (Derleyen: B. Dikeçligil, A. Çiğdem), Ankara 1991.
• ORTAYLI İlber, “XVI. yüzyıl Alman Seyahatnamelerindeki Bilgiler Üzerine”, SBF Dergisi, c. XXVII, Ankara 1973.
• ÖZKAYA Yücel, “XVIII. yüzyılda Osmanlı Kurumları ve Osmanlı Toplum Yaşantısı”, Ankara, 1990
• ÖZTUNA Yılmaz, “Büyük Türkiye Tarihi”, Ötüken Yayınevi.
• ÖZTUNA Yılmaz, “Osmanlı Devleti Tarihi”, Editör Eklemeddin İhsanoğlu, Feza Gazetecilik AŞ. İstanbul 1999.
• PARMAKSIZOĞLU İsmet, “İbn-i Battuta Seyahatnamesinden Seçmeler”, İstanbul 197l.
• SAMİ Şemseddin, Kamusu’l-a’lâm, İstanbul 1306 (1890).
• SÜMER Faruk, “Oğuzlar”, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, Ankara l 972.
• TAŞDEMİRCİ Ersoy, “Ahilik Kültüründe Mesleki ve Teknik Eğitim”, Türk Yurdu Dergisi, Ankara (Ekim)1992.
• TOSUNOĞLU Ayşe, XVI. yüzyılda Kastamonu Tahrir Kayıtları, Doktora Tezi, İstanbul l996.
• TURAN Osman, “Selçuklular Zamanında Türkiye”, (İbn-i Said el-mağribi, 104- 128’den naklen. Ötüken Neşriyat.
• TURAN Refik, “Selçuklular Döneminde Kastamonu, Tebliğ, Türk Tarihinde Ve Kültüründe Kastamonu”, Ankara 1989
• UZUNÇARŞILI İ. Hakkı, “Osmanlı Devleti’nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı”, TTK, Ankara 1988.
• YAKUPOĞLU Cevdet, “İsfendiyar-bey Zamanı”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1999.
• İLMİHÂL II, (İslâm ve Toplum), Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, İstanbul 1999.
• İslâm Ansiklopedisi (Komisyon), MEB, Ankara 1973.
• Türk Tarihinde ve Kültüründe Kastamonu, Tebliğler, Kastamonu 1989.