TY  - JOUR
T1  - Sibirya Halklarının Çalgı Aletleri
TT  - Musical Instruments of the Peoples of Siberia
AU  - Blagadatov, Georgiy İvanoviç
AU  - Bağcı, Atilla
PY  - 2021
DA  - October
DO  - 10.24155/tdk.2021.193
JF  - Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi
PB  - Türk Dil Kurumu
WT  - DergiPark
SN  - 1301-0077
SP  - 489
EP  - 514
IS  - 52
LA  - tr
AB  - Bu çalışmada Sibirya halklarının çalgı aletleri konu edinilmekte, dinî ritüellerde kullanılan çalgı aletleri ise çalışma çerçevesinin dışında tutulmaktadır. Özellikle Sibirya’nın Türk halkları Altaylılar, Hakaslar, Tuvalar, Yakutlar ve diğer Türk halklarının çalgı aletlerine ait sıra dışı ve ilgiçekici bilgiler yer almaktadır. Türk destan geleneğinde farklı türlerdeki çalgı aletleri önemlidir. Günümüzde Sibirya’nın Türk halkları ve diğerkomşu halkların modern müzik icraları ve orkestralarında kullanılan birçok enstrümanın atası (prototip) sayılan çalgı aletlerinin orijinallerinedair bilgiler herkesin ilgisini çekecektir.Çalgı aletleri telli, üflemeli, vurmalı ve kendi kendine ses çıkaranlargibi yapılış ve icra tarzlarına göre birkaç gruba ayrılmaktadır; ayrıca hergrup da kendi içinde icra yöntemi bakımından farklılık göstermektedir:örneğin, telli bir çalgı aleti yay ile pizzicato, yani teller parmakla çekilerek ya da şelpe tarzı olarak bilinen parmakla sadece tele dokunarak çalınabilmektedir. Üflemeli çalgılarda da havayı çalgı aletine üfleyerek veyatam tersi icracının havayı kendi içine çekmesi şeklinde farklı icra tarzlarıgörülmektedir. İcra bağlamlarına göre de bazı farklılıklar görülmektedir, örneğin kimi çalgı aletlerinin bayram kutlamalarında, kimilerinin sıradan vakitlerde, kimilerinin ise avlarda hayvanların seslerini taklit etmek amacıyla kullanıldığı; bazılarının ancak usta icracılar tarafından, bazılarının ise herkes tarafından çalınabildiği; epik türkülerin (destanların) anlatılmasında çalgı aletinin melodisinin eşlik ettiği, kimi zamanda sözsüz olmak üzere sadece çalgı aletinin melodisinin dinlendiği görülmektedir.Çalgı aletleri yapıldıkları malzemeler ve yapılış yöntemleri, kendilerine has özellikleri, icra tarzları ve bağlamları, akort yöntemleri ve çıkardıkları sesler bakımından incelenmekte, Sibirya’nın Türk halkları ve diğer komşu halkların çalgı aletlerinin birbirleri ile taşıdıkları ortak özellikler de ele alınmaktadır.Bazı çalgı aletlerinin ses kalitesinin ve icra alanlarının iyileştirilmesine yönelik çalışmalar yapıldığı, ender rastlanan aletlerin ise en kısa sürede detaylı şekilde ses kayıtlarının alınması ve özelliklerinin tespit edilmesinin gerekliliği vurgulanmıştır.
KW  - Sibirya
KW  - Hantı-Mansi
KW  - Koryak
KW  - Hakas
KW  - Yakut
KW  - davul
KW  - topşur
KW  - komıs
KW  - vargan
KW  - balalayka
KW  - flüt.
N2  - This work encompasses the topic of Siberian musical instrumentsoutside the framework of their use in religious rituals. The paper containsinteresting information about the instruments of the Siberian Turkishpeoples namely as Altays, Hakkas, Tuvans and Yakuts and the musicaltools indigenous to these people. In the Turkish epic tradition, differentinstruments have importance. Today’s Siberian Turkish people and theirsurrounding people’s instruments used in modern music performancesand orchestras and instruments considered prototypes will draw attentionof everyone.Percussion instruments can be divided into several groups: stringed,woodwinds, percussion and self-playing. Only, each group of instrumentshas different ways of being played; for example – one might play thestringed instrument in different ways - with a bow, or by using the pizzicato(by plucking the instrument with one’s fingers), or shelpe - by percussivetapping. Woodwind instruments also had some variations, some of thesemusical instruments were played by exhaling, i.e. blowing into them, andother instruments were played by inhaling. As an example of the diversityof the instruments, some people played these instruments for festivalcelebrations, some in their daily lives, some used the instruments duringa hunt to imitate the noises of various animals, some instruments couldbe played by everyone, and some were used in epic tale songs (musicalsagas) here the instrument was chosen to accommodate the story beingtold.In this study, the way the instruments were made, the materials theywere made of and their particular specifications, their way of being played, structures, their ways of tuning, and the kinds of sounds they produced are studied. It is clear to see that Siberian’s Turkish and other neighbouringpeople’s instruments resemble each other in many ways.Some instrument’s sound quality and playability have been improved.This work also touches on the need to quickly make recordings of therarest of these instruments to establish and preserve them.
UR  - https://doi.org/10.24155/tdk.2021.193
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2063599
ER  -