TY  - JOUR
T1  - أشكال التلقي (الأثر والاستجابة) النقائض الأموية
TT  - Alımlama Çeşitleri Olarak Etki ve Tepki: Emevî Dönemi Nekâizi Üzerine Bir Uygulama
AU  - Boubes, Enas
PY  - 2021
DA  - December
Y2  - 2021
JF  - Kalemname
JO  - Kalemname
PB  - Kirikkale University
WT  - DergiPark
SN  - 2651-3595
SP  - 11
EP  - 33
IS  - 12
LA  - ar
AB  - يهدفُ البحثُ إلى إلقاءِ الضَّوء على أشكال التّلقّي(الأثر والاستجابة) في النّقائض الأمويّة، وذلك من زاويتين؛ على صعيد الشّكل من خلال المُحاكاة، وعلى صعيد المضمون بالنّظر إلى آليّةِ وأسلوب قَلْبِ المعاني. ويجيبُ البحثُ عن بعضِ الأسئِلَةِ الإشكاليّة بوساطة التّمثيل والاستدلال بالشّواهد الشِّعرية؛ ومنها: كيف تَجَلَّت أشكالُ التّلقي التي نتجت عن النّقائض الأمويّة بين المثلّث الأمويّ الشّهير: (الفرزدق والأخطل وجرير)؟ وما الآثار التي تركتها على المتلقِّين بوصفهم شُعراءَ مقصودينَ وبوصفِهم جمهورًا متلقّيًا؟ وكيف كانت الاستجاباتُ القائمة عليها؟ وفي الإجابات المقدَّمة عن هذه الأسئلة تكمنُ أهمّيّةُ البحثُ وقيمة ما يعرضه ويقدّمه.     اعتمَدَ البحثُ على المنهجِ الاستقرائيِّ ثمُّ التَّحليليّ استنادًا إلى آليّات نظريّة التَّلقيّ في مُقاربة النصِّ الأدبيّ، فاختلافُ أنماطِ التَّلقي باختلافِ القُرّاء يؤدّي بالضّرورة إلى اختلافِ الأثرِ الذي تتركه لدى المتلقّين واختلاف استجاباتهم. وكلُّ ذلك مَنوطٌ بثقافة المتلقّي واهتماماته، ووفقاً لبيئته وأهوائه؛ وهذا ما أشارت إليه نظرية الفينومينولوجيا ونبّهت له بإلحاح.     حدودُ البَحثِ تتمثَّلُ بالنَّقائض الأمويّة الشّهيرة التي دارت بين الفرزدق والأخطل وجرير، وقد عُرف في العصر الأمويّ انتشارُ الجدل والمناظرات بين العلماء والفقهاء حتى صار الجدلُ سمةَ العصر آنذاك، وستبيّنُ الدّراسةُ بأن النّقائض المدروسة مع تأثّرها بثقافة الجدل والمناظرات التي كانت سائدةً في العصر الأمويّ إلا أنها حافظت على شعريّتها أيّما مُحافظة، فالشعريّة مكوِّن من بنية مركبة، إلا أنّها مكوِّن يفرض سلطته على العناصر الأخرى فيحوّلها ويصهرها في بوتقته ليحدِّد معها سلوك المجموع.     ثم ختمت البحث بخاتمة تُوضّح أبرز ما حقّقته الدراسة من أهدافٍ مرجوّة، وما وصلت إليه من نتائج.
KW  - Alımlama Çeşitleri
KW  - Etki
KW  - Tepki
KW  - Nekaiz
KW  - Ferazdak
N2  - Bu araştırma Emevi dönemi nekâizinde alımlama estetiği çeşitlerine iki açıdan ışık tutmayı amaçlamaktadır. Öykünme üzerinden şeklî düzey, anlamların çevrilme üslubu ve mekanizması bakımından içerik incelenecektir. Makale, problem oluşturan birtakım sorulara örneklemeler ve şiirlerden delil getirmeler yoluyla yanıtlar sunmaktadır. Yanıt sunulan sorular arasında şunlar vardır: Meşhur Emevi üçlüsü Ferezdak, Ahtal ve Cerîr arasında Emevî dönemi nekâizini ortaya çıkaran alımlama çeşitleri kendini nasıl göstermiştir? Muhatap alınan şairler olarak ve alımlayıcı kitle olarak nekâizin alımlayıcılarda bıraktığı etkiler nelerdir? Bu etkilerden doğan tepkilerin keyfiyeti nedir? Makalenin önemi ve sunduğu içeriğin değeri, bu sorulara verilen yanıtlarda gizlidir. Araştırmada tümevarım ve analiz yöntemleri kullanılmış, edebi metnin değerlendirilmesinde alımlama kuramının kavram yapısı esas alınmıştır. Kurama göre okuyucuların çeşitlenmesiyle çeşitlenen alımlama kalıpları, zorunlu olarak kalıpların alımlayıcılardaki etkisinde ve onların tepkilerinde de çeşitliliğe sebep olmaktadır. Bütün bunlar, alımlayıcının kültürüne, ilgilerine, çevresine ve eğilimlerine bağlıdır. Fenomenolojik kuramın işaret ederek ısrarla vurguladığı şey de budur. Ferezdak, Ahtal ve Cerîr arasında deverân eden Emevî döneminin meşhur nekâizi araştırmanın sınırlarını belirlemektedir. Emevîler dönemi, alimler ve fakihler arasında cedel ve münazaraların yaygınlığına tanık olmuş, hatta cedel, söz konusu dönemin ayırt edici özelliği haline gelmiştir. Elinizdeki makale, inceleme konusu olan nekâizin, dönemin cedel ve münazara kültüründen etkilenmekle beraber şiirselliğini ileri derecede koruduğunu ortaya koymaya çalışacaktır. Şiirselliğin bileşik bünyede bir unsur olduğu doğrudur. Ancak bu unsur, diğer unsurlar üzerinde hakimiyet sahibidir ve onları bir potada eritip dönüştürerek toplamın karakterini belirlemektedir. Makale, araştırmanın amaçladığı hedeflerden başlıca ulaşılanların ve elde edilen sonuçların açıklanması ile tamamlanmıştır.
CR  - Ali Hasen, Mehdi S. Enmâtu’l-bessi ve’t-telakkî fi’l-hitâbi’r-rivâiyyi’l-muâsır. Şârika: İsdârâtü Dâirati’s-sekâfe ve’l-i‘lâm, 2006.
CR  - Blachere, Regis. Târîhü’l-edebi’l-Arabî. Çev. İbrâhîm el-Keylânî. Dimeşk: Menşûrâtü Vizâreti’s-sekâfe, 1973-74.
CR  - Cerîr, ve el-Ferezdak. Şerhu Nekâizi Cerîr ve’l-Ferezdak. Thk. Muhammed İbrâhîm Hûr ve Velîd Mahmud Halis. Ebu Dabi: Menşûrâtü’l-Mecma‘ es-sekâfî, 1998.
CR  - Dayf, Şevki. et-Tetavvur ve’t-tecdîd fi’ş-şi‘ri’l-Ümevî. Kahire: Dâru’l-Meârif, ty.
CR  - el-Ceâfire, Macide Y. et-Tenâss ve’t-telakkî: Dirâsât fi’ş-şi‘ri’l-Abbâsî. İrbid: Dâru’l-Kindî, 2003.
CR  - Ebû Temmâm. Nekâizu Cerîr ve’l-Ahtal. Nşr. el-Eb Antuan Salihânî el-Yesû‘î. Beyrut: el-Matbaatü’l-Kâtûlîkiyye li’l-âbâi’l-Yesû‘iyyîn, 1922.
CR  - Ebû Temmâm. Nekâizu Cerîr ve’l-Ahtal. Nşr. Abdülmecîd Abdüsselâm el-Muhtesib. Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 1972.
CR  - el-Fehhâm, Şâkir. el-Ferezdak. Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 1977.
CR  - el-Ferezdak, Şerhu Dîvâni’l-Ferezdak. Nşr. Abdullah İsmâîl es-Sâvî. Mısır: Matbaatü’s-Sâvî ve’l-mektebetü’t-ticâriyyeti’l-kübrâ, 1936.
CR  - el-Hâdî, Salahuddîn. İtticâhâtü’ş-şi‘r fi’l-asri’l-Ümevî. Mektebetü’l-Hancî. Kahire: 1986.
CR  - Heddâre, Muhammed Mustafa. İtticâhâtü’ş-şi‘ri’l-Arabî fi’l-karni’s-sânî el-hicrî. Muhammed Mustafa Heddâre. Kahire: Dâru’l-Meârif, 1963.
CR  - İbn Manzûr. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâru Sâdir, 1997.
CR  - Jakobson, Roman. Kadâyâ eş-şi‘riyye. Çev. Muhammed el-Vâlî ve Mübârek Hannûn. Kazablanka: Dâru’t-Tevbe, 1988.
CR  - Jauss, Hans Robert. Min ecl-i te’vîlin cedîd li’n-nassi’l-edebî. Çev. Reşid b. Huddu. Kahire: el-Meclisü’l-a‘lâ li’s-sekâfe: 2004.
CR  - Kartâcennî, Hazim. Minhâcü’l-büleğâ ve sirâcü’l-üdebâ. Thk. Muhammed el-Habîb b. el-Hûce. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1986.
CR  - Lü’lüe, Abdülvâhid (çev). Mevsû‘atü’l-Mustalahi’n-nakdî. Beyrut: el-Müessesetü’l-Arabiyye li’d-dirâsâti ve’n-neşr, 1982.
CR  - Ma‘mer b. el-Müsennâ, Ebû Ubeyde. Kitâbü’n-Nekâiz: Nekâizu Cerîr ve’l-Ferezdak. Nşr. Anthony Ashley Bevan. Leiden: Brill, 1905.
CR  - Ma‘mer b. el-Müsennâ, Ebû Ubeyde. Kitâbü’n-Nekâiz: Nekâizu Cerîr ve’l-Ferezdak. Nşr. Halîl Umrân el-Mansûr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1998.
CR  - Merdem Bek, Halîl. el-Ferezdak. Dimeşk: Mektebetü Arafe ve matbaatü’t-terakkî, 1939.
CR  - Muhammed b. Habîb, Şerhu Dîvâni Cerîr. Thk. Numân Muhammed Emîn Tâhâ. Mısır: Dâru’l-Meârif, 1971.
CR  - er-Ruveylî, Mîcân, ve Sa‘d el-Bâzi‘î. Delîlü’n-nâkıdi’l-Arabî. Kazablanka: el-Merkezü’s-sekâfî el-Arabî, 2005.
CR  - es-Seyyid, Ğassân vd. İtticâhât nakdiyye ve mu‘âsıra. Dimeşk: Menşûrâtü Camiati Dimeşk, 2005
UR  - https://dergipark.org.tr/en/pub/kalemname/issue//1019726
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2066087
ER  -