TY - JOUR T1 - 1234 Anonim Süryani Kroniği ve Diğer Yerel Hristiyan Kaynakları Çerçevesinde İmâdüddin Zengî’nin Urfa’yı Fethi TT - Conquest of Urfa by Imad-Al Din Zangî within the Framework of 1234 Anonymous Syriac Chronicle and the Other Local Christian Sources AU - Can, Umut AU - Yaşar, Şükran PY - 2022 DA - June DO - 10.48120/oad.1057275 JF - Ortaçağ Araştırmaları Dergisi JO - OAD PB - Murat SERDAR WT - DergiPark SN - 2667-4882 SP - 182 EP - 196 VL - 5 IS - 1 LA - tr AB - İmâdüddin Zengî, 1144 yılında Urfa’yı fethederek bu şehirdeki Haçlı varlığına son vermiş ve yaklaşık yarım asırdan beri Müslüman komutanların yapamadığını başarmıştır. Hadise büyük yankı uyandırmış ve Avrupa’dan gelecek olan II. Haçlı Seferi’ne zemin oluşturmuştur. Müslümanlar için büyük bir zafer, Haçlılar için ise büyük bir yıkım olan hadisenin kayıtları her iki görüşün tarih yazıcıları için de önemlidir. Bundan dolayıdır ki hem Müslüman hem de Hristiyan yazarlar, eldeki veriler ışığında vakaya dair bilgileri, kendi dünya görüşleri doğrultusunda aktarmaya gayret göstermişlerdir. Ancak bir de bu olayı kendi dünya görüşleri üzerinden aktaran bölgenin yerel Hristiyan tarih yazıcıları vardır ki, özellikle mezhebi farklılıklar sebebiyle onların dünyaya bakışı ne tam olarak Haçlılar gibi ne de doğal olarak Müslümanlar gibidir. Dolayısıyla bu yazarların Urfa’nın fethi hususunda aktarmış oldukları bilgiler, diğerlerine nazaran daha farklı bir bakış açısı sunmaktadır. Bu bağlamda, Yerel Hristiyan Kaynaklarındaki bilgiler, bölgenin yerlisi olmalarının ve birinci elden bilgilere ulaşma olanaklarının avantajıyla, İslâm tarihçilerinin verdikleri bilgilerden daha detaylıdır. İslâm kaynaklarının vaka üzerine verdiği bilgiler, birbirine oldukça benzemekte ve bilginin bir ya da iki kaynaktan edinilmiş olduğu izlenimini vermektedir. Dolayısıyla bu hadise özelinde Yerel Hristiyan Kaynaklarının verileri büyük önem arz etmektedir. Bu amaçla Haçlı ve Ermeni kroniklerinin yanında, Süryanice yazan tarihçilerin eserleri, ziyadesiyle ön plana çıkmaktadır. KW - İmâdüddin Zengî KW - Urfa'nın Fethi KW - 1234 Kroniği KW - Yerel Hristiyan Kaynaklar KW - Birinci El Kaynaklar N2 - Imâd al-Din Zangî ended the Crusader presence in Urfa, conquering the city in 1144 and accomplished that the Muslim commanders could not do for nearly half a century. This event had great repercussions and laid the groundwork for the Second Crusade to come from Europe. Records of the event, which was an enormous victory for the Muslims and a great destruction for the Crusaders, are important for the historiographers of the both views. For this reason, both Islamic and Christian writers have tried to convey the information about the case in line with their own views in the light of data as they had. However, there are also local Christian historiographers who relate this event with their own world view, especially because of the sectarian differences, their view of the world is neither exactly like the Crusaders nor of course, naturally Muslims. Therefore, the information given by these authors about the conquest of Urfa presents a different perspective than the others. In this context, the information in the Local Christian Sources more detailed than the information given by the Islamic historians, with the advantage of being a native of the region and having primary information. The information given by the Islamic sources is quite similar to each other and gives the impression that the information was obtained from one or two sources. Therefore, the data of Local Christian Sources is of great importance. For this purpose, besides the Crusader and Armenian chronicles, the works of historians writing in Syriac come to the fore. CR - - A. A. VASILIEV, History of the Byzantine Empire 342-1453, 2 Cilt, The University of Wisconsin Press, ABD, 1952 CR - - Abû’l Farac Tarihi, Süryancadan İngilizceye çev. E. A. Wallis Budge, Türkçeye çev. Ö. Rıza Doğrul, TTK, Ankara, 1945 CR - - ALPTEKİN, Coşkun, “Artuklular”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 3, 1991, s. 415-418 CR - - BEZER, Gülay Öğün, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 44, 2013, ss. 258-261 CR - - Chronicon ad Annum Christi 1234 Pertinens (Süryanice metin), Ed: J-B Chabot, CSCO, C. 2, Paris, 1917 CR - - Chronique de Michel le Syrien, 3 Cilt, çev. J-B Chabot, Ernest LeRoux, Paris, 1905 CR - - ÇELİK, Mehmet ve YAŞAR, Şükran, “Dini Menkıbelerle Kutsanan ve Tahkim Edilen Şehir”, Edessa’dan Urfa’ya, Ed: Mehmet Çelik, 2 Cilt, Desen Ofset, Ankara, 2007, C.1, ss. 1-27 CR - - ÇELİK, Mehmet, GÜNDÜZ, Şinasi, YAŞAR, Şükran, “Şehrin Dini Yapısı”, Edessa’dan Urfa’ya, C. 1, ss.333-488 CR - - DEMİRKENT, Işın, Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi (1118-1146), 2 Cilt, TTK, Ankara, 1994 CR - - DEMİRKENT, Işın ve Korkmaz, Mustafa, “İslâm Fethinden Osmanlı Hakimiyetine Kadar Urfa’nın Siyasî ve Sosyal Tarihi”, Edessa’dan Urfa’ya, C. 2, ss. 25-230 CR - - HEALEY, John F., Leshono Suryoyo, Gorgias Press, ABD, 2005 CR - - HILKENS, Andy, The Anonymous Syriac Chronicle up to the Year 1234 and its Sources, Universiteit Gent, Belçika, 2014 CR - - Ioannes Kinnamos’un Historia’sı (1118-1176), Yay. Haz: Işın Demirkent, TTK, Ankara, 2001 CR - - İbnü’l Esir, el-Kâmil fi’t-Târih, Redaktör: Mertol Tulum, Muhtelif Çevirmenler, 12 Cilt, Bahar Yayınları, İstanbul, 1991 CR - - İbn Kalânisî, Şam Tarihine Zeyl, I. Ve II. Haçlı Seferleri Dönemi, Arapça aslından çev. Onur Özatağ, Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi, İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2015 CR - - İbn Kesir, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Büyük İslâm Tarihi, 15 Cilt, çev. Mehmet Keskin, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1994 CR - - Ibn Qalânisî, The Damascus Chronicle of the Crusades, Exracted and Translated From the Chronicle of Ibn al-Qalanisi, çev. H. A. R Gibb, Luzac&Co, Londra, 1932 CR - - Kemâleddin İbnü’l Adîm, Chronique d’Alep, Recueil des Historiens des Croisades (RHC), 10 Cilt, Seçme bölümler, C. 3, Historiens Orientaux (Arapça-Fransızca metin), Imprimere Nationale, Paris, 1884 CR - - Niketas Khoniates, Historia, çev. Fikret Işıltan, TTK, Ankara, 1995 CR - - OSTROGORSKY, Gerorg, Bizans Devleti Tarihi, çev. Fikret Işıltan, TTK, Ankara, 2011 CR - - RUNCIMAN, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, C. 3, çev. Fikret Işıltan, TTK, Ankara, 2. Baskı, 1992 CR - - SEGAL, Judah Benzion, Edessa The Blessed City, Oxford University Press, İngiltere, 1970 CR - - SEVİM, Ali ve MERÇİL, Erdoğan, Selçuklular Tarihi, TTK, Ankara, 1995 CR - - Smbat Sparapet’s Chronicle, çev. Robert Bedrosian, Sources of the Armenian Tradition, New Jersey, ABD, 2005 CR - - SÜMER, Faruk, “Mesud I”, TDVİA, C. 29, 2004, s. 339-342 CR - - The Syriac Chronicle of Michael Rabo (The Great) A Universal History from the Creation, Tr: Matti Moosa, Beth Antioch Press, New Jersey, ABD, 2014 CR - - TRITTON, Arthur Stanley, The First and Second Crusades from an Anonymous Syriac Chronicle, JRAS, İngiltere, 1933 CR - - Urfalı Mateos Vekayinâmesi (952-1136 ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), çev. Hrant D. Anrdeasyan, 3. Baskı, TTK, Ankara, 2000 UR - https://doi.org/10.48120/oad.1057275 L1 - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2189884 ER -