TY  - JOUR
T1  - Bolu Kamuoyundaki Yankıları ile Türk Kadınının Siyasal Haklarına Kavuşması
TT  - Turkish Women’s Attainment of Political Rights with its Reflections in Bolu Public Opinion
AU  - Evcin, Erol
PY  - 2022
DA  - May
DO  - 10.26650/iukad.2022.1084573
JF  - İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi
PB  - Istanbul University
WT  - DergiPark
SN  - 2717-6215
SP  - 55
EP  - 90
IS  - 24
LA  - tr
AB  - Türk kadınının siyasi, sosyal, kültürel anlamda hak ve hürriyet alanının genişletilmesi Türk demokrasi tarihinin en önemli gelişmeleri arasında yer almıştır. Osmanlı Devleti’nde yeterince mesafe kat edilemeyen bu hususta hızlı ve etkin adımlar atmak Atatürk’ün, dolayısıyla Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin temel hedefleri arasında bulunmuştur. Bu doğrultuda yapılan yasal düzenlemeler neticesinde Türk kadınları 1930’da belediye meclisi başkanlık ve üyeliğine, 1933’te köy muhtarlığına ve ihtiyar heyetine, 1934’te de milletvekilliğine seçme ve seçilme haklarına kavuşmuştur. Türk kadınının dünya kadınlarının çoğundan daha önce olarak siyasal haklarına kavuşması Türkiye’deki siyasi ve demokratik olgunluğa işaret eden temel gelişmelerden birini teşkil etmiştir.Bu çalışmada Türk kadınının siyasal haklarına kavuşmasının Bolu kamuoyundaki yansımaları ve vilayetin siyasi ve sosyal hayatına etkileri ele alınmıştır. Kadının toplumsal yapı içindeki düşünce ve hareket hürriyetini genişleten söz konusu hukuk ve demokrasi hamlesi bütün ülkede olduğu gibi Bolu kamuoyunda da büyük bir coşku ve heyecan uyandırmıştır. Bolu’daki kadınlar elde ettikleri hakları tam bir liyakatle kullanmak hedefi doğrultusunda duygu ve fikir birliği içinde olmuş, geleceğe daha umutla ve cesaretle bakmaya başlamıştır. Çalışma münasebetiyle Bolu örneğinden hareketle, kadınların siyasal haklarına kavuşmasının aynı tarihî ve sosyolojik istihalelerden geçen ülke halkı üzerinde yarattığı etkiler hakkında da fikir edinmek mümkündür.
KW  - Kadın Hakları
KW  - İnsan Hakları ve Demokrasi
KW  - İntihab-ı Mebusan Kanunu
KW  - Seçme ve Seçilme Hakkı
KW  - Bolu Kamuoyu
N2  - Ensuring women’s political, social and cultural rights and freedom is undoubtedly a significant developments in the history of Turkish democracy, and it has played a key role in expanding the democratic space. Taking quick and effective steps in this regard, which was not possible under the Ottoman Empire was one of Atatürk’s main goals for the State of the Republic of Turkey. As a result of the legal advances made in this area, Turkish women gained the rights to elect and be elected as a mayor and municipality council member in 1930 and as a village head or member of the council of elders in 1933, as well as, the rights to a parliamentary seat in 1934. The fact that Turkish women gained political rights well before many women around the world has been presented as major evidence for Turkey’s political and democratic maturity. This study focuses, Turkish women’s attainment of political rights through the Bolu Public Opinion and its effects on the political and social life of the province. The legal expansion of women’s democratic rights, supporting their freedom of thought and action within the nation’s social structure, aroused great enthusiasm and excitement in the Bolu public in the whole country. In line with the goal of fully taking advantage of their rights, the women of Bolu have shared their feelings and consensus, and have begun to look to the future with more hope and courage. Based on the projections of this historical event in Bolu, it is possible to get an idea about the approach of the people of the country, who went through the same historical and sociological stages, to the event and the effects of this event on the nation.
CR  - Resmî Yayınlar google scholar
CR  - “442 Sayılı Köy Kanununun 20 inci ve 30 uncu Maddelerinin Değiştirilmesine Dair Kanun”, Resmî Gazete, 28 Teşrinievvel 1933, S.2540, Kanun No:2329, Kanun Tarihi: 26/10/1933. google scholar
CR  - “Askerlik Mükellefiyeti Hakkında Numaralı Kanun Lâyihası”, TBMM ZC, D.2, C.33, İ.IV, 79. İnikat, 21.6.1927, ss.385-386. google scholar
CR  - “Başkan General Kâzım Özalp’ın, Meclisin Dördüncü Devresinin Kapanması Münasebetile Nutku”, TBMM ZC, D.4, C.25, İ.4, 21. İnikad, 23.12.1934, ss.310. google scholar
CR  - “Bazı Kisvelerin Giyilemiyeceğine Dair Kanun”, Resmî Gazete, 13 Kânun-ı evvel 1934, S.2879, Kanun No:2596, Kabul Tarihi: 3/12/1934. google scholar
CR  - “Belediye Kanunu Lâyihasına Dair Müzakereler”, TBMM ZC, D.3.,C.17, İ.3, 37. İnikat, 20.03.1930, ss.24. google scholar
CR  - “Belediye Kanunu”, Resmî Gazete, 14 Nisan 1930, S.1471, Kanun No:1580, Kabul Tarihi: 3/4/1930. google scholar
CR  - Bozkurt, İ. (2000). Dünya Parlamentolarında Kadın Temsilciler, Ankara: TBMM Kütüphane, Dokümantasyon ve Tercüme Müdürlüğü Araştırma Servisi. google scholar
CR  - Genel Nüfus Sayımı 20 İlkteşrin 1935 Türkiye Nüfusu Kat’i Tasnif Neticeleri. (1937). Ankara: T.C. Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, Mehmet İhsan Basımevi. google scholar
CR  - “İntihab-ı Mebusan Kanunu Muvakkatinin Bazı Mevaddını Muaddil Kanun”, Düstur, 3. Tertip, C.IV, İstanbul 1929, ss.16-17. google scholar
CR  - “İntihabı Mebusan Kanunu Muvakkatinin Bazı Mevaddını Muaddil Kanun”, TBMM ZC, C.28, D.1, İ.4, 17. İçtima, 3.4.1339, ss.326-330. google scholar
CR  - “İntihabı Mebusan Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine ve Kanuna Bir Madde İlâvesine Dair Kanun”, Resmî Gazete, 11 Kânûn-ı Evvel 1934, S.2877, Kanun No:2598, Kabul Tarihi: 5/12/1934. google scholar
CR  - “Malatya Mebusu General İsmet İnönü ve 2 Arkadaşının, TBMM İntihabının Yenilenmesine Dair Takriri”, TBMM ZC, D.4., C.25, İ.4, 12, 12. İnikat, 5.12.1934, ss.82-86. google scholar
CR  - “Şapka İktisası Hakkında Kanun”, Resmî Ceride, 28 Teşrinisani 1341, S.230, Kanun No:671, Kabul Tarihi: 25/11/1925. google scholar
CR  - “Teşkilat-ı Esasiye Kanunu Mecliste”, Hâkimiyet-i Milliye, 18 Mart 1924, s.1. google scholar
CR  - “Teşkilatı Esasiye Kanununun 10 ve 11 inci Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun”, Resmî Gazete, 11 Kânûn-ı Evvel 1934, S.2877, Kanun No:2599, Kabul Tarihi:5/12/1934. google scholar
CR  - “Teşkilat-ı Esasiye Kanununun Bazı Maddelerinin Tadili Hakkında Müzakereler”, TBMM ZC, D.2, C.7-1, İ.2, 13. İçtima, 16.3.1340, ss.534-535. google scholar
CR  - “Tevhid-i Tedrisat Kanunu”, Resmî Ceride, 6 Mart 1340, No:63, Kanun Tarihi: 3 Mart 1340, Kanun No:430. google scholar
CR  - “Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun”, Resmî Gazete, 3 Kasım 1928, S.1030, Kabul Tarihi: 1/11/1928, Kanun No:1353. google scholar
CR  - “Türk Kanun-ı Medenisi”, Resmî Ceride, 4 Nisan 1926, No: 339, Kabul Tarihi: 17 Şubat 1926, Kanun No:743. google scholar
CR  - Gazeteler google scholar
CR  - “934 Senesi “, Bolu, S.966, 4 Birinci Teşrîn 1934, s.2. google scholar
CR  - “Ankara Halkevi’nde Kadınlar Toplantısı”, Ulus, 8 İlk Kânûn 1934, s.3. google scholar
CR  - “Bayan Bediz Konya Saylavı Oluyor”, Bolu, 7 Şubat 1935, s.2. google scholar
CR  - “Bayanlar CHF’ye Üye Kayıt Olunuyorlar”, Bolu, S.977, 20 Birinci Kanun 1934, s.1. google scholar
CR  - “Bolu Kadınlarının Sevinci”, Ulus, 10 İlk Kânun 1934, s.3. google scholar
CR  - “Bolu’da Türlü Çalışmalar”, Ulus, 2 Mart 1935, s.5. google scholar
CR  - “Bolu’da Çarşaf ve Örtü Kalkıyor”, Ulus, 22 İlk Kânûn 1934, s.3. google scholar
CR  - “Bolu’da Kadın Bayramı-Artırma Yedigünü-Yol Çalışmaları”, Ulus, 26 İlk Kânûn 1934, s.5. google scholar
CR  - “Çok Saygılı Hemşehrilerime”, Bolu, S.984, 14 Şubat 1935, s.1. google scholar
CR  - “Dışarıda Türkiye”, Bolu, 16 İkinci Kânûn 1936, s.2-3. google scholar
CR  - “Genel Meclis”, Bolu, S.985, 21 Şubat 1935, s.2. google scholar
CR  - “Halkevinde Bayanlarımızın Sevinçli Bir Toplantısı”, Bolu, S.976, 13 Aralık 1934, s.2. google scholar
CR  - “Halkevinde Toplanan Kadınlar Bayramında Bay Emin’in Sözleri”, Bolu, S.976, 13 Aralık 1934, s.3. google scholar
CR  - “İç ve Dış Duyumlar Hulasası”, Bolu, S.978, 27 Birinci Kânûn 1934, s.1-2. google scholar
CR  - “İkinci Müntehib Seçimi Her Tarafta Bitti”, Bolu, S.981, 24 İkinci Kânûn 1935, s.1. google scholar
CR  - “İnönü Diyor ki”, Bolu, S.1048, 4 Haziran 1936, s.1, 3. google scholar
CR  - “İsmet İnönü’nün Meclis Konuşması”, Bolu, S.976, 13 Birinci Kânûn 1934, s.1-2. google scholar
CR  - “Kadınlara Milletvekili Seçme ve Seçilme Hakkı”, Bolu, S.976, 13 Birinci Kânûn 1934, s.1. google scholar
CR  - “Kadınlarımız CHF’ye Aza Kaydolunacaklar”, Bolu, S.976, 13 Birinci Kânûn 1934, s.2. google scholar
CR  - “Kanûn-ı Esasi”, Düstur, T.1, C.4, 24 Aralık 1876, ss.4. google scholar
CR  - “Kıyafet Balosu”, Bolu, 28 Mart 1935, s.2. google scholar
CR  - “Mudurnu’da Kadınların Medeni Kisve ile Gezmeleri”, Bolu, S.979, 3 İkinci Kânûn 1935, s.2. google scholar
CR  - “Saylav ve Umumi Meclis İntihabatı”, Bolu, S.984, 14 Şubat 1935, s.2. google scholar
CR  - “Türk Anası Saylav Oldu”, Bolu, 7 Şubat 1935, s.2. google scholar
CR  - “Ulusa Neşir Olunan Beyanname”, Bolu, S.983, 7 Şubat 1935, s.1. google scholar
CR  - “Vilayetimiz Mebus Namzetleri”, Bolu, S.983, 7 Şubat 1935, s.2. google scholar
CR  - “Yeni Umumi Meclis Üyelerimiz”, Bolu, S.984, 14 Şubat 1935, s.1. google scholar
CR  - Telif-Tetkik Eserler, Makaleler, Bildiriler ve Yayımlanmamış Tezler google scholar
CR  - Akşin, S. (2001). Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, Ankara: İmge Kitabevi. google scholar
CR  - Akyüz, Y. (2012). Türk Eğitim Tarihi M.Ö. 1000-M.S.2012, Ankara: Pegem Akademi. google scholar
CR  - Arıburnu, K. (1951). Milli Mücadele’de İstanbul Mitingleri, Ankara: Yeni Matbaa. google scholar
CR  - Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1997). C.II, Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. google scholar
CR  - Atatürk’ün Tamim Telgraf ve Beyannameleri (1991). Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. google scholar
CR  - Aydın, M. A. (1998). “Hukûk-ı Âile Kararnâmesi”, İslam Ansiklopedisi, C.18, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss.314-318. google scholar
CR  - Bensadon, N. (1994). Başlangıcından Günümüze Kadın Hakları, (Çev.: Şirin Tekeli), İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
CR  - Bolat, B. S. (2014). “1930-Kadınlara İntihap (Seçme-Seçilme) Hakkı Verilmesine Yönelik tutumlar”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, S.19, ss.27-50. google scholar
CR  - Cunbur, M. (1966). “Atatürk’ün El Yazısiyle Kadınlar Hakkındaki Düşüncesi”, Türk Kadını Dergisi, S.6, s.19. google scholar
CR  - Çakır, S. (1996). Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul: Metis Yayınevi. google scholar
CR  - ______. (1997). “Kadın Tarihinden İki İsim: Ulviye Mevlan-Nezihe Muhittin”, Toplumsal Tarih, C.8, S.46, ss.6-14. google scholar
CR  - ______. (Temmuz 1989). “Bir Osmanlı Kadın Örgütü: Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti”, Tarih ve Toplum, C.11, S.66, ss.16-21. google scholar
CR  - Dinçtürk, C. (1987). Bolu’dan Yetişenler, Bolu: Bolu Kalkınma ve Tanıtma Vakfı Yayınları. google scholar
CR  - Doğramacı, E. (1998). “Atatürk ve Kadın Hakları”, Atatürkçü Düşünce El Kitabı İçinde, Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, 1998, ss.215-221. google scholar
CR  - Duroğlu, S. (2007). Türkiye’de İlk Kadın Milletvekilleri, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih (Türkiye Cumhuriyeti Tarihi) Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. google scholar
CR  - Eldeniz, P. N. (1956). “Atatürk ve Türk Kadını”, Belleten, C. XX, S.80, ss.739-742. google scholar
CR  - Er, C. “Çorak Mektubu”, Bolu, S.984, 14 Şubat 1935, s.2. google scholar
CR  - Evcin, E. (2013). Birinci Dünya Savaşı’ndan Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşuna Bolu ve Çevresi (Olaylar ve İz Bırakanlar), Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. google scholar
CR  - _______. (Bahar 2015). “Gazi Mustafa Kemal’in Bolu’yu Ziyaretleri”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.11, S.21, ss.137-162. google scholar
CR  - _______. (Temmuz 2011). “Millî Mücadele Döneminde Bolu Livasında Düzenlenen Mitingler, İhtifaller ve Tezahürât”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.17, S.80, ss.241-292. google scholar
CR  - Gökçeer, M.N. “Türk Kadını”, Bolu, 14 İkinci Teşrîn 1935, s.3. google scholar
CR  - Güneş, İ. (2017). Atatürk Dönemi Türkiye’sinde Milletvekili Genel Seçimleri (1919-1935), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
CR  - Gürsoy, Y. (2011). Atatürk ve Can Yoldaşı Nuri Conker, İstanbul: Alfa Yayınları. google scholar
CR  - Has-Er, Melin. (2000). Tanzimat Dönemi Türk Romanında Kadın Kahramanlar, Ankara: AKDTYK Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. google scholar
CR  - Hiç, S. (1999). “Atatürk, Cumhuriyet ve Kadın Hakları”, Erdem, C.11, S.33, ss.759-763. google scholar
CR  - İnan, A. A. (1998). Medeni Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yazıları, Ankara: AKDTYK Türk Tarih Kurumu Yayınları. google scholar
CR  - _________. (2007). Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
CR  - _________. (1991). M. Kemal Atatürk’ün Karlsbad Hatıraları, Ankara: AKDTYK Türk Tarih Kurumu Yayınları. google scholar
CR  - _________. (1982). Tarih Boyunca Türk Kadının Hak ve Görevleri, İstanbul: MEB Yayınları. google scholar
CR  - _________. (1998). Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi, Ankara: AKDTYK Türk Tarih Kurumu Yayınları. google scholar
CR  - Kaplan, L. (1998). Cemiyetlerde ve Siyasî Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960), Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. google scholar
CR  - Kırkpınar, L. (1999). “Cumhuriyet ve Kadın”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.3, S.8, ss.93-114. google scholar
CR  - Kurnaz, Ş. (1990) Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839-1923), Ankara: Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları. google scholar
CR  - Nezihe Muhiddin. (1931). Türk Kadını, İstanbul: Numune Matbaası. google scholar
CR  - Özer, S. (Mart 2013). “Kadınlara Seçme ve Seçilme Hakkı Verilmesinin Türk Kamuoyundaki Yankıları”, ATAM Dergisi, C.29, S.85, ss.131-168. google scholar
CR  - Öztürk, M. N. “Şehit Eribe ve Türk Kadını”, Bolu, S.1071, 19 İkinci Teşrîn 1936, s.1-2. google scholar
CR  - Sarıhan, Z. (2007). Kurtuluş Savaşı Kadınları, İstanbul: Remzi Kitabevi. google scholar
CR  - Sezer, A. (2002). “Türkiye’de Kadının Siyasete Katılımı”, I. Türk Dünyası Kadınlar Kurultayı İçinde, (Yay. Haz.: İlhan Gülsün), Ankara: Türk Ocakları Genel Merkezi, s.553-554. google scholar
CR  - ________. (Kasım 1998). “Türkiye’deki İlk Kadın Milletvekilleri ve Meclisteki Çalışmaları”, ATAM Dergisi, C.14, S.42, s.889-905. google scholar
CR  - Şapolyo, E. B. (1958). Kemal Atatürk ve Milli Mücadele Tarihi, İstanbul: Rafet Zaimler Yayınevi,. google scholar
CR  - Tansel, F. A. (1991). İstiklâl Harbi’nde Mücâhit Kadınlarımız, Ankara: AKDTYK Atatürk Kültür Merkezi Yayını. google scholar
CR  - Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi (2001). CI-II, (Editör: Murat Yalçın), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
CR  - Toprak, Z. (1994). “Türkiye’de Siyaset ve Kadın: Kadınlar Halk Fırkası’ndan Arsıulusal Kadınlar Birliği Kongresine (1923-1935), Kadın Araştırmaları Dergisi, S.2, ss.5-12. google scholar
CR  - ________. (Mart 1998). “Halk Fırkası’ndan Önce Kurulan Parti: Halk Fırkası”, Tarih ve Toplum, S.51, ss.30-31. google scholar
CR  - ________. (Mart 1998). “Osmanlı Kadınları Çalıştırma Cemiyeti, Kadın Askerler ve Millî Aile”, Tarih ve Toplum, C.9, S.51, ss.34-38. google scholar
CR  - Tunaya, T. Z. (1998). Türkiye’de Siyasal Partiler, İkinci Meşrutiyet Dönemi, C.1, İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
CR  - Tüzün, E. (1982).“Atatürk Bolu’da”, Bolu Meslek Yüksekokulu Dergisi, S.1, Ankara: ss.7-10. google scholar
CR  - Vali Ali Rıza Oskay’ın Hatıratında Bolu ve Atatürk’ün Bolu’ya Gelişi. (2011). Bolu: Bolu Araştırmaları Merkezi. google scholar
CR  - Yaşar, S. (2015). “Basındaki Bilgiler Işığında İlk Kadın Milletvekilleri”, Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, S.15, ss.185-214. google scholar
CR  - _______. (2020). Basındaki Bilgiler Işığında 12. Uluslararası Kadınlar Birliği Kongresi (18-26 Nisan 1935), Ankara: İksad Yayınevi. google scholar
CR  - Yılmaz, E. “Türk Kadını”, Bolu, S.978, 27 Birinci Kânûn 1934, s.1. google scholar
CR  - Yüceer, S. (2008). “Demokrasi Yolunda Önemli Bir Aşama: Türk Kadınına Siyasal Hakların Tanınması”, Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.14, ss.131-151. google scholar
UR  - https://doi.org/10.26650/iukad.2022.1084573
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2297012
ER  -