TY  - JOUR
T1  - Cemâlî’nin Latifelerini Muhtevi Bir Eser: Denâ’et-nâme-i Cemâlî
TT  - A Book Containing Cemali’s Latifes: Dena’et-name-i Cemali
AU  - Çelik, Aysun
PY  - 2022
DA  - December
DO  - 10.32449/egetdid.1175524
JF  - Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi
JO  - TDID
PB  - Ege University
WT  - DergiPark
SN  - 1301-2045
SP  - 353
EP  - 366
VL  - 22
IS  - 2
LA  - tr
AB  - İnsanlık, tebessümden kahkahaya, mizahın her türlü yansımasına, kaynağına ve aklına sahiptir. Türkler de bilinen ilk yazılı kaynaklardan bugüne, mizahın çeşitli görünümlerini “küg, külüt, latife, hezl, hiciv, nükte, fıkra” gibi terimlerle karşılamışlardır. Bunlardan latifeyi, mizahın güldürürken düşündüren bir türü olarak sıklıkla tercih etmişlerdir. Tecrübenin, tavsiyenin paylaşıldığı, çoğunlukla bir dersin ve hikmetin çıkarıldığı latifeler, sosyal hayatı/ilişkileri yansıtması bakımından edebiyat tarihimizde özel bir yere sahiptir. Latifeleri ihtiva eden böyle bir eser, 16. asır ediplerinden Defterdâr-zâde Ahmed Cemâlî’ye aittir.İstanbul’da yaşamış olan Cemâlî, matlalarıyla, şehrengizleriyle, latifeleriyle tanınan bir şairdir. Biyografik kaynaklara göre hezl ve latife vadisinde de şöhretli olmasına rağmen Cemâlî’nin bütün latifelerini içeren bir eser bugün elimizde bulunmamaktadır. Bu çalışmada, Cemâlî’nin altı latifesini ihtiva eden Denâ’et-nâme-i Cemâlî adlı eser üzerinde durulmuştur.Denâ’et-nâme-i Cemâlî’nin elimizdeki tek nüshası, Köprülü Yazma Eserler Kütüphanesi, Nu. 34 Ha 362/29’da, 80a-82a yaprakları arasındadır. Eser içindeki altı latifenin konusu, hasislikleri ve habislikleri ile ön plana çıkan altı şahıs etrafında şekillenmiştir. Çalışmamızda Denâ’et-nâme-i Cemâlî tanıtılmış ve eserin metni transkripsiyonlu olarak yeni yazıya aktarılmıştır. 16. asrın mahsulü olan bu latifelerin latife türü içerisindeki yerine bakılacak olursa eser, ortak özelliği “cimrilik, habislik” olan kişileri konu etmesi bakımından özgündür. Ayrıca esere “letâ’if-nâme” değil de “Denâ’et-nâme” yani “alçaklık kitabı” gibi özel bir ad verilmesi de kayda değerdir.
KW  - Cemâlî
KW  - Denâ'et-nâme
KW  - Latife
KW  - cimrilik
KW  - alçaklık
CR  - Açıkgöz, N. (2017). Riyâzü’ş-Şuara, Riyazi Muhammed Efendi. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
CR  - Ahmet Vefik Paşa (1306), Lehçe-i Osmanî, İstanbul.
CR  - Altunel, İ. (2003). “Latife”. İslâm Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 27: 109-110.
CR  - Batislam, H. D. (2013). “Divan Edebiyatında Latife ve Hezl”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22/1: 229-242.
CR  - Bayram, B. (2020). I. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Kadar Türk Edebiyatında Letâifnâmeler (İnceleme-Metinler), Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
CR  - Bursalı Mehmed Tahir (1342). Osmanlı Müellifleri, II. İstanbul: Matbaa-i Amire.
CR  - Cemâlî. Latîfe-i Merhûm Cemâlî Berây-ı Kimyâ, Milli Kütüphane, Nu. 1239.
CR  - Çelik, A. (2017). Defterdâr-zâde Ahmed Cemâlî ve Metâli‘-i Cemâlî İle Sehr-engîz-i İstanbul Adlı Eserleri (İnceleme -Metin). Konya: Palet.
CR  - Defterdâr-zâde Cemâlî. Denâ’et-nâme-i Cemâlî, Köprülü Yazma Eserler Kütüphanesi, Hafız Ahmed Paşa Koleksiyonu, Nu. 34 Ha 362/29’da, 80a-82a.
CR  - Dilçin, C. (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Ankara Üniversitesi.
CR  - İsen, M. (1994). Gelibolulu Âlî, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: Akçağ.
CR  - Muallim Nâcî (tarihsiz). Lügat-ı Nâcî. Asır.
CR  - Sungurhan, A. (2017). Beyânî Tezkiresi (Tezkiretü’ş-şu’arâ) Musrafa (Cârullahzâde). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
CR  - Şemseddin Sâmî (1317). Kâmûs-ı Türkî. Dersaadet: İkdâm.
UR  - https://doi.org/10.32449/egetdid.1175524
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2651686
ER  -