TY  - JOUR
T1  - СОПОСТАВИТЕЛЬНЫЙ АНАЛИЗ ФРАЗЕОЛОГИЗМОВ С КОМПОНЕНТОМ «УХО» (НА МАТЕРИАЛЕ ТУРЕЦКОГО И РУССКОГО ЯЗЫКОВ)
TT  - “KULAK” ÖGESİ İÇEREN DEYİMLERİN KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ (TÜRK VE RUS DİLİ ÖRNEĞİNDE)
AU  - Paşalıoğlu, Canan
PY  - 2023
DA  - June
DO  - 10.32321/cutad.1183364
JF  - Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi
PB  - Cukurova University
WT  - DergiPark
SN  - 2587-1900
SP  - 132
EP  - 143
VL  - 8
IS  - 1
LA  - ru
AB  - Мировоззрение нации определяется языком, на котором говорят люди. Язык отражает и сохраняет традиции, обычаи,  ценности, верования и культуру нации и передаёт эти знания в будущее.  У каждого народа есть свой язык, с которым связана его культура, создающая идентичность этого общества и несущая в себе историческую память. Одним из средств, отражающих мысли и культурные взгляды общества, несомненно, являются идиомы - фразеологизмы. Лингвокультурология, основанная на идеях таких исследователей, как В. фон Гумбольдт, Л. Вайсбергер, Э. Сепир и Б. Уорф, И. А. Бодуэн де Куртенэ и А.А. Потебня, представляет собой активно развивающуюся отрасль языкознания, которая фокусируется на взаимосвязи языка и культуры. Она выявляет культурные элементы, скрытые в языковых единицах. Она исследует взаимосвязь языка, культуры и человека, и изучает следы культуры народа, отразившиеся в языке. В лингвокультурологии одним из основных понятий является кодом культуры, который представляет собой систему знаков и фиксируется в языковом сознании. С точки зрения лингвокультурологии коды культуры носят национально культурные смыслы. Можно выделить такие коды культуры как антропный (маменькин сынок), зооморфный (ломовая лошадь, лошадиная сила), временной (в кои-то веки), пространственный (во всю ширь), предметный (до последней капли крови), цветовой (видеть в розовом цвете), природный (между двух огней) и т.д. Одним из этих кодов является, соматический код (нос к носу, закрывать глаза), занимающий особое место в системе культурных кодов. Каждое название органа, т. е. соматизм, имеет разнообразные коннотации, что указывает на особенности истории и культуры народа. Соматические фразеологизмы исследуются лингвокультурологией в совокупности культурных смыслов. Целью настоящей работы является выявить специфичные черты турецкой и русской языковой картины мира, и использован сопоставительный метод в рамках лингвокультурологического подхода. Идиомы - фразеологизмы и устойчивые выражения турецкого и русского языков с компонентом соматического кода «ухо» рассматриваются сравнительно. Мы попытались раскрыть культурные значения, скрытые в турецких и русских идиомах - фразеологизмах, на конкретных примерах. В результате проведенного исследования мы обнаружили сходства и различия языковых картин мира русского и турецкого обществ, имеющих разные верования, культуры и языковые картины мира.
KW  - Лингвокультурология
KW  - языковая картина мира
KW  - турецкий язык
KW  - русский язык
N2  - Bir milletin dünya görüşü, konuştuğu dile göre şekil alır. Dil, bir milletin geleneklerini, göreneklerini, değerlerini, inançlarını ve kültürünü yansıtır, korur ve bu bilgileri geleceğe taşır. Her toplumun kimliğini oluşturan ve tarihi unsurları bünyesinde barındıran kültürüyle birlikte kendisine ait bir de dili vardır. Bir toplumun düşüncelerini ve kültürel görüşlerini yansıtan araçlardan biri de şüphesiz kalıplaşmış ifadeler – deyimler olmaktadır. W. Humboldt, L. Weisberger, E. Sapir ve B. Whorf, İ. A. Boduen de Courtaine ve A. A. Potebnya gibi araştırmacıların fikirlerine dayanarak oluşan kültürdilbilim, dil ve kültür etkileşimi üzerine odaklanan ve etkin bir şekilde gelişmeye devam eden dilbilimin bir dalıdır. Kültürdilbilim, dil birimlerinde saklı olan kültür ögelerini ortaya çıkarır. Dil, kültür ve insan ilişkisini inceler ve dile yansıyan halk kültürünün izlerini irdeler. Kültürdilbilimin temel kavramlarından biri de dil bilincinde yer alan ve göstergeler sistemi olan kültür kodudur. Kültürdilbilim açısından kültür kodları milli kültürel anlamlar taşır. Kültür kodlarını insan / antromorf (hanım evladı), hayvan / zoomorf (beygir, beygir gücü), zaman (ayda yılda bir), uzam (sonuna kadar), nesne (kanının son damlasına kadar), renk (tozpembe görmek), doğa (iki ateş arasında) gibi farklı kategorilere ayırmak mümkündür. Söz konusu kodlardan biri de kültürel kodlar sisteminde özel bir yer tutan bedensel / somatik kod (burun buruna, göz yummak) olmaktadır. Her bir organ adı, yani, somatizm, halk tarihine ve kültürüne ait özelliklere işaret eden çeşitli yan anlamlara sahiptir. Somatik deyimler kültürdilbilimde kültürel anlamlar bütününde değerlendirilir. Bu çalışma Türk ve Rus dil dünya görüşlerinin özgün özelliklerini ortaya çıkarmayı amaçlamış ve kültürdilbilimsel yaklaşım çerçevesinde karşılaştırmalı yöntem kullanılmıştır. Somatik kod olan "kulak" ögesini barındıran Türk ve Rus dillerindeki deyimler ve kalıplaşmış ifadeler karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Çalışmamızda Türkçe ve Rusça deyim ve deyim birimlerinde saklı olan kültürel anlamlar somut örnekler eşliğinde ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Yapılan inceleme sonucunda farklı inanç ve kültüre sahip Rus ve Türk toplumlarının dil dünya görüşlerinde benzer ve farklı bulgulara ulaşılmıştır.
CR  - Akarsu, B. (1998). Wilhelm Von Humboldt’da Dil-Kültür Bağlantısı. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
CR  - Aksan, D. (1979). Her yönüyle dil, Ana çizgileriyle Dilbilim 1, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Aktaş, Ş.T. (2021). Türkçede Deyimler. Türk Edebiyatında Yaşayan Deyim Örnekleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
CR  - Celep, Ö. (2012). Dillerden düşmeyen deyimler ve öyküleri. İstanbul: Akis Kitap.
CR  - Fyodorov, A.İ. (2008). Frazeologiçeskiy slovar russkogo literaturnogo yazıka. Moskva: Astrel.
CR  - Gudkov, D.B., Kovşova, M.L. (2007). Telesnıy kod russkoy kulturı: materialı k slovaryu. M.: Gnozis.
CR  - Gündüzalp, S. (2016). Deyimler ve Öyküleri-3. İstanbul: Zafer Yayınları.
CR  - https://sozluk.gov.tr/ Türk Dil Kurumu Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü.
CR  - Krasnıh, V. V. (2002). Etnopsiholingvistika i Lingvokulturologiya. Moskva: Gnozis.
CR  - Maslova, V.A. (2004). Lingvokulturologiya: Uçeb. posobiye dlya stud. vısş. uçeb. zavedeniy. M.: Akademiya.
CR  - Teliya, V.N. (1999). Pervooçerednıye zadaçi i metodologiçeskiye problemı issledovaniya frazeologiçeskogo sostava yazıka v kontekste kulturı. Frazeologiya v kontekste kulturı. Moskva: yazıki russkoy kulturı, 13-24.
CR  - Teliya, V.N. (2014). Bolşoy frazeologiçeskiy slovar russkogo yazıka. Otv. Red. V.N. Teliya. M.: Ast-press kniga.
UR  - https://doi.org/10.32321/cutad.1183364
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2684481
ER  -