TY  - JOUR
T1  - OSMANLI FETİH SÖYLEMİNİN BİR YANSIMASI OLARAK SERHAT POLİTİKASI (1526-1566)
AU  - Solak, Mehmet
PY  - 2022
DA  - June
JF  - TÜRKAV Kamu Yönetimi Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi
JO  - TÜRKAV KYE-SBD
PB  - Türkiye Kamu Çalışanları Kalkınma ve Dayanışma Vakfı (TÜRKAV)
WT  - DergiPark
SN  - 2791-9684
SP  - 175
EP  - 192
VL  - 2
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Orta Avrupa’da Osmanlı hâkimiyetinin hızlı bir şekilde genişlemesi hemOsmanlı hem de Habsburg yönetimlerinin kendi serhat bölgelerini herdefasında yeniden organize etmelerine sebep olmuştu. Dolayısıyla Osmanlımerkezî yönetimi, savunma sistemlerini düşmanla rekabet edecek şekildeyeniden düzenlemek zorunda kaldı. Diğer yandan Osmanlı serhatlerininemperyalist bir gelenek ve bölgeler ağı üzerinden şekillendiği dikkatealınırsa, bu sürecin karmaşık ve çok yönlü boyutlara sahip olduğukendiliğinden ortaya çıkar. Osmanlı serhat teşkilatı, saray iktidarını İstanbulve taşrada yeniden kurgulamanın bir aracı olarak da görülebilecek Osmanlıfetih çabalarını hem etkilemiş hem de ondan etkilenmiş, başka bir tabirlefetihlerin hem öznesi hem de nesnesi olmuştur. Bu cümleden olmak üzere,Osmanlı aklının mutlakıyetçi sistemin öngördüğü şekilde, serhat bölgesinifetih politikasının devamı için bir üs görmesinden dolayı serhat kavramını“geçici olarak belirlenen mekân” olarak algıladığı da gözden uzaktutulmamalıdır. Bu çerçevede Osmanlı fetih teşebbüslerinin 1526 ile 1560arasına tekabül eden safhasında ve mezkûr dönemin Orta Avrupa politikasıiçerisinde anlamlı bir figürü temsil eden serhat bölgesinin gelişimini, özelliklede Budin’in alınması sonrasındaki bütüncül yapılanma aşamasını,Viyana’daki mutlakiyetçi rejim ve Osmanlı fetih ve idare gelenekleriaçılarından okumak gerekmektedir.Osmanlı siyasi tarihinde (1526-1560) önemli rol oynayan ve söz konusudönemin fetih stratejisinde üs olarak da kullanılan serhat bölgesindekisavunma sisteminin tarihini, özellikle de Mohaç Muharebesi’nden (1526)İstanbul Antlaşması’na (1562) kadarki sürecinin kaleme alınması, sadeceonun Osmanlı siyasi tarihindeki yerini bize göstermekle kalmayacak, aynızamanda I. Süleyman devrinde takip edilen siyasetin nirengi noktalarını dagözler önüne serecektir. Nitekim I. Süleyman devri fetih politikasında üsolarak kullanılan serhat bölgesinin, Orta Avrupa egemenliğinde hangimerhalelerden geçtiğini gösterecektir. Bu çalışma Orta Çağ MacaristanKrallığı’nın etkin güç olma özelliğini yitirmesinin ardından, Osmanlıyönetiminin Habsburg serhaddinde hayata geçirdiği savunma stratejilerinindeğerlendirilmesini ele almaktadır. Makalede öncelikle Orta Avrupa’da 1521 ile 1541 yılları arasında yapılan Osmanlı fetihlerinin öngördüğü serhat tasviredilmektedir. Budin’i koruma merkezli savunma sisteminin niteliği, Tuna vekolları üzerinde bulunan kilit garnizonlar egemenlik atına alınmasıbağlamında nehir taşımacılığını etkin bir şekilde kullanılması olduğu ortayakonmaya çalışılmıştır. Merkezî iktidarın enstrümanı hâline gelecek olan sözkonusu sistemi, 1552 ile 1556 yılları arasında yapılan düzenlemelerle dahagüçlü bir yapı hâline getirilmişti. Makalenin son bölümünde ise İstanbulAntlaşması’nın (1562) Osmanlı’nın Habsburg serhaddindeki konumunaetkisi ve bölgedeki uygulamalar mercek altına alınmıştır.
KW  - Serhat
KW  - Habsburg
KW  - Osmanlı
KW  - Savunma Sistemi
KW  - Macaristan
CR  - BDAGM. (1993). 3 Numaralı Mühimme Defteri. Ankara: Başbakanlık
Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları.
CR  - BDAGM. (1995). 6 Numaralı Mühimme Defteri. Ankara: Başbakanlık
Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları.
CR  - BDAGM. (2010). Osmanlı Belgelerinde Hırvatistan. Ankara:
Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları.
CR  - Lütfi Paşa (1341). Tevarih-i Al-i Osman. İstanbul: Matbaa-i Amire.
Peçevi İbrahim Efendi (1981-1982). Peçevi Tarihi (2 cilt; B. S. Baykal,
Haz.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
CR  - Ágoston, G. (2009). Guarding the Frontier. Ottoman Border Forts and
Garrisons in Europe by Mark L. STEIN. Journal of the Economic and Social
History of the Orient, 52(1), 159-163.
CR  - Ágoston, G. (2012a). Doğu-Orta Avrupa’da İmparatorluklar ve Savaş,
1550-1750: Osmanlı-Habsburg Rekabeti ve Askeri Dönüşüm. T. İnceoğlu
(Ed.). Osmanlı’da Strateji ve Askeri Güç (s.169-212; M. F. Çalışır, Çev.).
İstanbul: Timaş Yayınları.
CR  - Ágoston, G. (2012b). Çevre ve Sınır Tarihi Çalışmalarının Buluştuğu
Yer: Macaristan’daki Osmanlı-Habsburg Sınırı Boyunca Nehirler, Ormanlar,
Bataklıklar ve Kaleler. T. İnceoğlu (Ed.). Osmanlı’da Strateji ve Askeri Güç
(s.97-130; M. F. Çalışır, Çev.). İstanbul: Timaş Yayınları.
CR  - Ágoston, G. (2013a). Macaristan’da Osmanlı Fethi ve Osmanlı Askeri
Serhaddi. K. Şakul (Çev. ve Haz.). Osmanlı’da Savaş ve Serhad (s.179-202).
İstanbul: Timaş Yayınları.
CR  - Ágoston, G. (2013b). Savunmanın Maddi Külfeti: 16. ve 17. Asırlarda
Macar Serhaddindeki Osmanlı Kale Zincirinin Mali Yükü. K. Şakul (Çev. ve
Haz.). Osmanlı’da Savaş ve Serhad (s.225-264). İstanbul: Timaş Yayınları.
CR  - Aydın, Y. A. (2001). XVI-XVII. Yüzyıllarda Osmanlı-Habsburg
Anlaşmaları ve Uygulamaları. Yüksek Lisans tezi, İstanbul Üniversitesi,
İstanbul.
CR  - Bracewell, C. W. (2009). 16. Yüzyılda Adriyatik’te Korsanlık ve
Eşkiyalık, Senjli Uskoklar (M. Moralı, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi
Üniversitesi Yayınları. (t.y.)
CR  - Busbecq, O. G. (2016). Türk Mektupları. Kanuni Döneminde Avrupalı
Bir Elçinin Gözlemleri (1555 1560) (4. bas.). (Derin Türkömer, Çev.).
İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
CR  - Duffy, C. (1979). Siege Warfare: The Fortress in the Early Modern
World 1494-1660. London-Henley: Routledge & Kegan Paul.
CR  - Fekete, L. (1949). Osmanlı Türkleri ve Macarlar, 1366-1699. Belleten,
13(52), 663-743.
CR  - Finkel, C. (2007). Rüyadan İmparatorluğa Osmanlı İmparatorluğu’nun
Öyküsü 1300-1923 (Z. Kılıç, Çev.). İstanbul: Timaş Yayınları. (2005).
CR  - Gökbilgin, M. T. (1970). Kanuni Sultan Süleyman’ın Macaristan ve
Avrupa Siyasetinin Sebep ve Amilleri, Geçirdiği Safhalar. Kanuni Armağanı
(s.5-39). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
CR  - Hegyi, K. (2000). The Ottoman Network of Fortresses in Hungary. G.
Dávid ve P. Fodor (Ed.). Ottomans, Hungarians and Habsburgs in Central
Europ: The Military Confines in the Era of Ottoman Conquest (s.163-193).
CR  - Leiden-Boston-Köln: Brill NV.
Jorga, N. (2009). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi ( 6 cilt; N. Epçeli,
Çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınevi. (1909).
CR  - Kopcan, V. (1993). Ciğerdelen. İslam Ansiklopedisi (c.7, s. 526-527).
Ankara: Türk Diyanet Vakfı.
CR  - Mujadžević, D. (2012). The Other Ottoman Serhat in Europe: Ottoman
Territorial Expansion in Bosnia and Croatia in First Half of 16th Century.
GAMER, 1(1), 99-111.
CR  - Murphey, R. (2007). Osmanlı’da Ordu ve Savaş 150-1700 (M. T. Akad,
Çev.). İstanbul: Homer Kitabevi. (t.y.).
CR  - Nicolle, D. (2013). Osmanlı Orduları 1300-1774 (Ö. Kolçak, Çev.).
İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (1983).
CR  - Poumarède, G. (2010). Haçlı Seferi’ne Son Çağrı, Yeniçağ Avrupası’nda
Osmanlı İmgesi (İ. Birkan, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. (2004).
CR  - Sándor, T. (1970). Macaristan Türk Âleminden Çizgiler (S. Karatay,
Çev.). İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı. (t.y.).
CR  - Setton, K. M. (1984). The Papacy and the Levant, 1204-1571.
Philadelphia: American Philosophical Society.
CR  - Trifkovic, S. (2010). The Krajina Chronicle: A History of Serbs in
Croatia, Slavonia and Dalmatia. Chicago-Ottawa-London: The Lord Byron
Foundation for Balkan Studies.
CR  - Yücel, A. S. (1996). Mühürdar Hasan Aga’nın Cevahirü’t-Tevarihi.
Doktora tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
UR  - https://dergipark.org.tr/en/pub/turkav/issue//1207346
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2783239
ER  -