TY  - JOUR
T1  - SOVYET KAYNAKLARINDA LOZAN BARIŞ KONFERANSI VE LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI
TT  - КОНФЕРЕНЦИЯ В ЛОЗАННЕ И ЛОЗАННСКИЙ МИРНЫЙ ДОГОВОР В СОВЕТСКИХ ИСТОЧНИКАХ
AU  - Pekşen, Celal
PY  - 2024
DA  - June
DO  - 10.48068/rusad.1211109
JF  - Rusya Araştırmaları Dergisi
JO  - RUSAD
PB  - Tekin Aycan TAŞCI
WT  - DergiPark
SN  - 2757-7899
SP  - 51
EP  - 71
IS  - 11
LA  - tr
AB  - Lozan Barış Konferansı neticesinde imzalanan Lozan Barış Antlaşması, XX. yüzyılın ilk çeyreğinde meydana gelen en önemli siyasî hadiselerden biridir. 20 Kasım 1922 tarihinde başlayan Lozan Barış Konferansı, çetin müzakere süreçlerinin ardından 24 Temmuz 1923 tarihinde Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanması ile son bulmuştur. Türkiye açısından bu antlaşmanın en büyük önemi savaş meydanlarında kazandığı büyük zaferin yalnızca resmiyete kavuşmuş olması değil, Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlığını da tevsik etmiş olmasıdır. Türk milleti için uzun yıllar süren bir savaş dönemi bu antlaşmanın imzalanması ile resmî olarak son bulmuştur. Bu antlaşma ile birlikte Türkiye’nin varlığı tanınmış; bağımsızlığı ve egemenliği tüm dünya tarafından kabul edilmiştir. Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a hareket etmesi ile fitili ateşlenen Türk vatanının bağımsızlığını kazanması harekâtı, 24 Temmuz 1923 tarihinde Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasıyla nihai sonuca ulaşmıştır. Nitekim Lozan Barış Antlaşması, Birinci Cihan Harbi neticesinde işgal edilen Türk topraklarının tarumar edilmesine karşı koyulan ve İstiklâl Harbi ile düşman güçlerini tamamen Türk topraklarından temizlenmesinin masada ikrarıdır. Konferans süreci ve antlaşma yalnızca Türkiye açısından değil, konferansa katılan ve katılmayan tüm devletlerin dâhilî ve haricî politikalarına da tesir etmesi bakımından büyük ehemmiyet taşıyordu. Bu ülkelerin başında ise Sovyet Rusya geliyordu. Sovyet Rusya Türkiye’nin bağımsızlığı meselesi, Boğazlar, Karadeniz ve Kafkasya gibi pek çok konunun bizzat kendisini ilgilendirdiğini düşünüyordu. Sovyet Rusya’nın konferansa dair yaklaşımını ve tezlerini bu hususlar belirlemiştir. Sovyet Rusya bilhassa Boğazlara ilişkin Türkiye’nin hiçbir şekilde taviz vermesini istemiyordu. Sovyetlerin bu yaklaşımı yalnızca o dönemdeki hariciye politikaları ile de sınırlı değildi. Gerek o dönem gerekse de sonraki yıllarda kaleme alınan çalışmalarda, bu dönemi detaylı bir şekilde tetkik ettiler. Rusya’da kaleme alınan tüm bu çalışmalar ve eserler, savaşa doğrudan taraf olmayan bir ülkenin bu süreci nasıl gördüğünü ve nasıl değerlendirdiğini bizlere göstermesi açısından büyük ehemmiyet arz etmektedir.
KW  - Rusya tarihi
KW  - Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği
KW  - Türkiye Cumhuriyeti
KW  - İstiklâl Harbi
KW  - Lozan Barış Konferansı
N2  - Лозаннский мирный договор – это одно из важнейших политических событий первой четверти XX века. Лозаннская мирная конференция, начавшаяся 20 ноября 1922 года, после тяжелых переговоров завершилась подписанием 24 июля 1923 года договора. Главное значение этого договора для Турции заключается в том, что он не только официально закрепил великую победу, одержанную на полях сражений, но и подтвердил независимость Турецкой республики. С подписанием этого документа для турецкого народа официально завершился долгий период войны. Этим договором было признано существование Турции, ее суверенитет был признан всем миром. Движение за независимость страны, начавшееся после отъезда Мустафы Кемаля Ататюрка в Самсун, достигло своего окончательного результата. По сути, Лозаннский мирный договор стал подтверждением того, что вражеские силы были полностью изгнаны с турецких земель, оккупированных в результате Первой мировой войны. Договор имел огромное значение не только для Турции, но и повлиял на внутреннюю и внешнюю политику всех государств, участвовавших и не участвовавших в конференции, и в первую очередь СССР. Последний считал, что многие вопросы (независимость Турции, проливы, Черное море и Кавказ) непосредственно касаются интересов Советского государства. Такой подход определял позицию Советской России на конференции. В частности, это ее нежелание, чтобы Турция шла на какие-либо уступки в вопросе о проливах. Вместе с тем внешняя политика СССР этим подходом не ограничивалась. Данный период подробно а также источники анализировался в исследованиях, проведенных как в те годы, так в последующие. Все эти научные работы, , написанные в России, имеют огромное значение, поскольку показывают, как страна, не являяющаяся непосредственным участником войны, видела и оценивала этот процесс.
CR  - Aralov, S. İ. Bir Sovyet Diplomatının Anıları 1922-1923. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
CR  - Bagirov, Y. A. Turtsiya Na Lozanskoy Konferentsii. Moskva: Akademiya Nauk SSSR İnstitut Vostokovedeniya, 1955.
CR  - Butayev, İ.  Problemı Turtsii. Leningrad: Raboçee İzdatelstvo Priboy, 1925.
CR  - Carr, E. H. Bolşevik Devrimi 1917-1923. Cilt: III. İstanbul: Metis Yayıncılık, 2015.
CR  - Dantsig, B. Turtsiya. Moskva: Gosudarstvennoe Voennoe İzdatelstvo, 1940.
CR  - Djamil, G. SSSR-Turtsiya: Ot neytraliteta k holodnoy voyne 1939-1953, Moskova: Tsentr Propagandı, 2008.
CR  - Dokumentı Vneşney Politiki SSSR. Tom V. Moskva: Gosudarstvennoe İzdatelstvo Politiçeskoy Literaturı, 1961.
CR  - Gasratyan, M. A., C. F. Oreşkova & Y. A. Petrosyan. Oçerki İstorii Turtsii. Moskva: Glavnaya Redaktsiya Vostoçnoy Literaturı İzdatelstvo Nauka, 1983.
CR  - Gurko-Kryajin, V. A. İstoriya Revolyutsii v Turtsii. Moskva: Mir, 1923.
CR  - Hormaç, İ. A. “Sovetskaya Rossiya na Lozannskoy Konferentsii, po uregulirobaniyu polojeniya ha blijnem vostoke (1922-1923 godı).” Novaya i Noveyşaya İstoriya 2 (2019), 74-92.
CR  - İvanova, İ. İ. Evolyutsiya Blijnevostoçnoy Politiki Turetskoy Respubliki. Moskva: Aspekt Press, 2017.
CR  - Kireyev, N. G. İstoriya Turtsii XX. Vek. Moskva: Kraft+ Institut Vostokovedeniya RAN, 2007.
CR  - Leonid-Friedrich. Ankara 1922. İki Komintern Gözlemcisinin Kurtuluş Savaşı Değerlendirmeleri. Çev. Gizem Gürtürk. İstanbul: Kaynak Yayınları, 1994.
CR  - Melnik, A. Turtsiya. Moskva: Gosudarstvennoe Sotsialno-Ekonomiçeskoe İzdatelstvo, 1937.
CR  - Moiseyev, P. & Y. Rozaliev. K İstorii Sovetsko-Turetskih Otnoşeniy. Moskva: Gosudarstvennoe İzdatelstvo Politiçeskoy Literaturı, 1958.
CR  - Noviçev, A. D. Turtsiya. Moskva: İzdatelstvo Nauka, 1965.
CR  - Perinçek, Doğu. Komintern Belgelerinde Türkiye–1: Kurtuluş Savaşı ve Lozan. İstanbul: Kaynak Yayınları, 1993.
CR  - Perinçek, Mehmet. Atatürk'ün Sovyetler'le Görüşmeleri. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2014.
CR  - Potemkin, V. P. İstoriya Diplomatii, Tom III, Diplomatiya v Period Podgotovki Vtoroy Mirovoy Voynı, 1919-1939 gg. Moskva: Gosudarstvennoe İzdatelstvo Politicheskoy Literaturı, 1945.
CR  - Potskhveriya, B. “1920’li ve 1930’lu Yıllarda Türk-Sovyet İlişkileri.” Türk-Rus İlişkilerinde 500 Yıl. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999, 189-196.
CR  - Rossiiskiy Gosudarstvennıy Arhiv Sovremennoy Politiçeskoy İstorii (RGASPİ). Fond 159, opis 2, delo 18.
CR  - Rozaliev, Y. N. Mustafa Kemal Atatürk. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları, 1997.
CR  - Şamsutdinov, A. M. Mondros’tan Lozan’a Türkiye Ulusal Kurtuluş Savaşı Tarihi 1918-1923. İstanbul: Doğan Kitap, 1999.
CR  - Yerasimos, S. Ekim Devriminden Millî Mücadele’ye Türk-Sovyet İlişkileri. İstanbul: Gözlem Yayınları, 1979.
CR  - Yeremeyev, D. Ye. İstoriya Turetskoy Respubliki s 1918 Goda Do Naşih Dney. Moskva: Kvadriga, 2017.
CR  - Yeremeyev, D. Ye. Na Stıke Azii i Evropı, Oçerki o Turtsii k Turkah. Moskva: Hauka, 1980.
UR  - https://doi.org/10.48068/rusad.1211109
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2798831
ER  -