@article{article_1243532, title={Memlûk Kur’ân Sanatına Problematik Bir Yaklaşım}, journal={Şarkiyat Mecmuası}, pages={13–34}, year={2023}, DOI={10.26650/jos.1243532}, author={Ayğan, Abdurrahim}, keywords={Mamluk, Mamluk Art, Qur’an of the Mamluk, Qur’anic Art of the Mamluks, Mamluk Book Art}, abstract={Bu çalışmada Memlûk sanatı içerisinde müstakil bir yeri olan el yazması mushaflar problematik düzeyde ele alınmıştır. 267 yıllık Memlûk döneminden günümüze ulaşan el yazması mushaflar farklı sınıflandırmalara tabi tutulacak ölçüde zengin bir çeşitliliğe sahiptir. Bunun yanı sıra dünyanın farklı müze ve kütüphanelerinde halen gün yüzüne çıkarılmamış nadide örnekler mevcuttur. Memlûk mushaflarıyla ilgili kuramsal nitelikteki bu çalışma iki temel üzerine kurgulanmıştır. Bunlardan ilki Memlûk mushaflarının hazırlanmasında etkili olan sosyo-kültürel ve siyasi ortamla ilgili unsurlardır. 13. yüzyılın ortalarında Moğol istilası ve haçlı seferleriyle İslam coğrafyasında yaşanan kaotik ortam ve değişen haritalar Memlûk sanatını ve özelde mushaf sanatının şekillenmesinde etkili olmuştur. Askeri bir güç olarak sivrilen hanedanın kölemen kimliği ve hanedan üyelerinin mushaf sanatına olan ilgileri bu dönemin sanat-patronaj ilişkisinin kendine has bir karaktere bürünmesini sağlamıştır. Memlûklerde mushaf sanatını patronaj ilişkisi bağlamında şekillendiren bir diğer unsur da medrese, hankâh ve türbe gibi dini-kurumsal yapıların varlığı ile Kahire ve Dımaşk üzerinden çeşitlenen sanatın iki kutuplu halidir. Çalışmanın ikinci ayağını mushafların süsleme ve yazı özellikleriyle ilgili tartışmalar oluşturmaktadır. Özellikle Sultan Baybars için hazırlanmış olan Kur’ân nüshasında daha önce bilinmeyen bir yazı tarzının denenmiş olması dikkate değerdir. Mushaf süslemesindeyse 14. yüzyılın ikinci yarısından sonra İbrahim el-Âmidî’nin öncülüğünde yeni bir stilin belirginleştiği ve bu stilin klasik tarzla birlikte devam ettiği anlaşılmaktadır. Bu kuramsal çalışmanın kütüphane ve müzelerde bulunan Memlûk mushaflarıyla ilgili yapılacak olan araştırmalara katkı sunması amaçlanmıştır.}, number={42}, publisher={Istanbul University}