TY  - JOUR
T1  - Analîzê Arketîpkî yê Sanika “Xerîb û Nasib”î
TT  - Xerîb ile Nasîb Masalının Arketipsel Analizi
AU  - Alay, Okan
PY  - 2023
DA  - June
DO  - 10.55253/2023.nubihar.1270069
JF  - Nubihar Akademi
JO  - na
PB  - PAK AJANS Yayıncılık
WT  - DergiPark
SN  - 2147-883X
SP  - 121
EP  - 132
VL  - 5
IS  - 19
LA  - ku
AB  - Arketîpî eslê xo ercê muşterek yê însanîyetî yê û demanê verên ra mendî û bitaybetî eleqeyê xo sey ziwano sembolik, hîşmendî ra teber muşterek û mîtolojî estî. Nê semedî ra bi teorîyê arketîp yê Jungî û sewbîna formulê hîrê merhelaya rayîrwanîyê qehremanî; “rayîrkewtiş-kamilbîyayiş-agêrayiş” yê Joseph Campbellî na xebate de analîzê sanika “Xerîb û Nasîb” bîya. Bi nê analîzî ameya vînayîş ke sembolîzmê arketîpî sanike de sey yew tesadufî ney, eqsê ci sey yew manaya xorîn û ercê demê qedîman şuxulîyayê û seba nîşanê bedilîyayîş-ravurîyayîşî ca girewtî. Bi sayeyê nê arketîpan pêserîya û dewlemendîya muşterek yê însanîyetî ameya tesbîtkerdiş û heto bîn ra bi nê wesîle dewlemendîya kulturo fekkî ya kirdan (kurdanê zazayan) û ziwanê sembolîkê sanike bi hetkarîyê unsuranê muşexes şîrove bîya.
KW  - Folklor
KW  - sanike
KW  - arketîp
KW  - hişteberî
KW  - sembolizm
KW  - analîzê arketîpî.
N2  - Arketipler esasında insanlığın ortak değerleridir ve kadim zamanların bir yansıması olarak mitoloji, sembolik dil ve ortak bilindışılıkla ilintili olarak varlık bulur. Bu bağlamda söz konusu gerçelikle Jung’un arketip kuramı ve Joseph Campbel’in kahramanın yolculuğunun üç aşaması olan;  “ayrılış-erginlenme-dönüş” formülü odağında “Xerîb û Nasîb” masalının analizi yapılmaktadır. Bu analiz sonucunda metinde geçen arketip ve sembolik ögelerin tesadüfen değil, aksine geçmiş dönemlerin derin anlamlı değerleri ve değişim-dönüşümün bir yansıması olarak yer aldıkları görülmektedir.  Böylece arketiplerin insanlığın birikimi ve ortak bilinçdışı değerleri olduğu tespit edilerek bu vesileyle Kird (Zaza Kürtler) sözlü kültürünün zenginliği ve sembolik dili somut olarak değerlendirilmektedir.
CR  - Alay, O. (2005). “Bingöl Masalları (İnceleme-Metinler)”. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
Elazığ: Fırat Üniversitesi.
CR  - Alay, O. (2012). “Evvel mi Gelsin, Sonra mı? Masalı ile Gündeşlioğlu Halk Hikâyesinin Arketipsel
Tahlili”. Milli Folklor, 2012, Sayı: 96, ss.58-66).
CR  - Boratav, P. N.i (1958). Zaman Zaman İçinde. İstanbul: Adam Yayınları.
CR  - Campbell, J. (2000). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. (Çev. Sabri Gürses). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Dökmen, Ü. ve Dökmen, Z. (1987). “Jung’un Aşama Arketipi’nin Testedilmesi”. Psikoloji Dergisi,
C.6, Sayı: 21, s. 86.
CR  - Fromm, E. (1990). Rüyalar, Masallar, Mitoslar (Sembol Dilinin Çözümlenmesi). (Çev. Aydın
Arıtan-Kaan H. Ökten). İstanbul: Arıtan Yayınları.
CR  - Geçtan, E. (1990). Psikanaliz ve Sonrası. İstanbul: Remzi Kitabevi.
CR  - Gökeri, A. İ. “Arketiplere Dayanan Yeni Bir İnceleme Yönteminin Tanıtılarak Bazı Romans ve
Epik Niteliğinde Yapıtlara Uygulanması”. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara
Üniversitesi, 1979.
CR  - Gürol, E.. “Arketip”, Türk Dili, (500): 1993.
CR  - Jung, C. G. (1996). Analitik Psikolojinin Temel İlkeleri. (Çev. Kamuran Şipal). İstanbul: Cem
Yayınları.
CR  - Jung, C. G. (2009). İnsan ve Sembolleri. İstanbul: Okuyan-us Yayınları.
CR  - Lezgîn, R. (2012). “Derheqê Sanikan De”. Edebîyatê Kirmanckî Ra Nimuneyî (Zazaca Edebiyatından
Örnekler. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, ss.50-52.
CR  - Moran, B. (1994). Edebiyat Eleştirileri ve Kuramları. İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Özkan, T. “Bey Böyrek Anlatılarının Kahramanın Yolculuğu Açısından İncelenmesi”. Yayımlanmamış
yüksek lisans tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, 2006.
CR  - Şimşek, E.- Ebru Ş. “İbni Sina Hikâyelerinin Arketipsel Tahlili”, Milli Folklor 82 (Yaz 2009):
110-121.
Valêrî, N. (2021). Xerîb û Nasîb Çewlîg ra Çewres Sanikî. Wan: Weşanxaneyê Peywend.
UR  - https://doi.org/10.55253/2023.nubihar.1270069
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3031726
ER  -