TY  - JOUR
T1  - ÇİFTLİK HAYVANLARI YETİŞTİRİCİLİĞİNDE KASTRASYON VE SUNİ TOHUMLAMA TEKNİKLERİ VE HAYVAN HAKLARI/HAYVAN REFAHI
TT  - ANIMAL RIGHTS AND WELFARE PERSPECTIVE ON CASTRATION AND ARTIFICIAL INSEMINATION TECHNIQUES IN LIVESTOCK BREEDING
AU  - Akbulut, Ömer
PY  - 2023
DA  - December
DO  - 10.51973/head.1282593
JF  - Helal ve Etik Araştırmalar Dergisi
JO  - JHER
PB  - Istanbul Sabahattin Zaim University
WT  - DergiPark
SN  - 2687-5551
SP  - 24
EP  - 31
VL  - 5
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Çiftlik hayvanları yetiştiriciliğinde insan hayvan ilişkileri ve girişimsel işlemler, hayvan hakları ve hayvan refahı kavramları adı altında incelenmektedir. Bu kavramların içeriği gelenek, kültür ve dini inançlara göre farklılık göstermektedir. Hayvan yetiştiriciliğinde döl verimi ile ilgili önemli girişimsel işlemler, kastrasyon ve yapay tohumlamadır. Bu çalışmada, büyükbaş ve küçükbaş hayvanlara uygulanan kastrasyon ve yapay tohumlama teknikleri hayvan hakları ve hayvan refahı kavramları bakımından incelenmiştir. Bu tekniklerin uygulamasında konu; hayvanın yaşama hakkının ihlali, vücut bütünlüğünün bozulması veya hayvana acı ve ağrı verme durumu bakımından irdelenmiştir. Ayrıca bu girişimler, makalede dini inanç ve kültürel bakış açısından da tartışılmıştır. Örneğin fiziksel kastrasyon tekniği, hayvanın üreme yeteneğini kalıcı olarak yok etmekte ve ayrıca bu uygulama hayvana acı ve ağrı vermekte, hayvan refahını olumsuz etkilemektedir. Yapay tohumlama ise hayvan refahına olumlu etkisi olan bir girişim olarak değer-lendirilmektedir.
KW  - Çiftlik hayvanları
KW  - Kısırlaştırma
KW  - Yapay tohumlama
KW  - Hayvan hakları
KW  - Hayvan refahı
N2  - Human-animal relations and interventional procedures in livestock farming are examined under the concepts of animal rights and animal welfare. The content of these concepts varies according to tradition, culture and religious beliefs. Castration and artificial insemination are important interventional procedures related to fertility in animal husbandry. In this study, castration and artificial insemination techniques applied to cattle, buffalo, goat and sheep animals were examined in terms of animal rights and animal welfare concepts. In the application of these techniques, the violation of the animal's right to life, impairment of body integrity or causing pain to the animal are examined in terms of animal welfare. These interventions are also discussed in terms of religious beliefs and cultural perspectives. For instance, the physical castration technique permanently destroys the animal's ability to reproduce, and in addition, this technique causes pain and suffering to the animal and negatively affects animal welfare. On the other hand, artificial insemination was evaluated as an intervention with a positive effect on animal welfare.
CR  - Anonim, (2004). Hayvanları Koruma Kanunu, Kanun No: 5199. Resmî Gazete; Tarih: 1 Temmuz 2004 Sayı: 25509.
CR  - Anonim, (2011a). Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Hayvanların Refah ve Korunmasına Dair Yönetmelik   Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Resmî Gazete; Tarih: 13 Aralık 2011, Sayı: 28141.
CR  - Anonim, (2011b). Hayvan Hakları, Hayvanların Korunması ve Refahı. TC. Avrupa Birl-iği Bakanlığı, Tarım ve Balıkçılık Başkanlığı 2011. Ankara.
CR  - Anonim, (2014). Literature Review on the Welfare Implications of Castration of Cattle AVMA (American Veterinary Medical Association). https://www.avma.org/resources-tools/literature-reviews/welfare-implications-castration-cattle. (Erişim: 17 Mayıs 2023)
CR  - Anonim, (2016). Universal declaration of animal rights (15 October 1978)    https://constitutii.files.wordpress.com/2016/06/file-id-607.pdf (Erişim: 15 Mayıs 2023).
CR  - Anonim, (2021). Hayvanları Koruma Kanunu ile Türk Ceza Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. 31541 sayılı T.C. Resmî Gazete. 14 Temmuz 2021, (Erişim: 8 Ağustos 2021).
CR  - Anonim, (2023). Advantages – Disadvantages AI. https://agritech.tnau.ac.in/animal husband-ry/animhus_cattle_AI.html (Erişim: 15 Mayıs 2023).
CR  - Ax., R.L., Dally, M.R. , Didion, B.A. , Lenz, R.W. , Love, C.C. , Varner, D.D., Hafez B., Bellin, M.E. (2000). Reproduction in Farm Animal. Chapter 26: Artificial Insemination. Book Editor(s): B. Hafez, E.S.E Hafez. Wiley Online Library. https://doi.org/10.1002/9781119265306.ch26
CR  - Bıyıkoğlu, K. (2009). Genel Zootekni, Atatürk Üniversitesi Yayın No: 231. VI. Ulusal Zootekni Bilim Kongresi Anı Kitabı. Erzurum.
CR  - Bor, A. (2020). İslam’da Hayvan Hakları. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları No: 806 ss:149
CR  - Cansız, D. (2021). II. Meşrutiyet Döneminde Hayvan Hakları (1908-1918). Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi (UTAD, 5(2) ISSN: 2618-5873.
CR  - Cojkic, A.; Morrell, J.M. (2023). Animal Welfare Assessment Protocols for Bulls in Artificial Insemination Centers: Require-ments, Principles, and Criteria. Animals 2023, 13, 942. https://doi.org/10.3390/ ani1305094
CR  - Çevik M, Genç MD, Yalçın B. (2019). Erkek hayvanlarda üremenin kontrolü (Kontrasep-siyon). Çevik M, editör. Erkek Hayvanlarda İnfertilite Sorunu ve Çözüme Yönelik Gün-cel Yaklaşımlar. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 49-58.
CR  - Farstad, W., (2018) Ethics in animal breeding Received: (Review Article) Reproduction in Domestic Animal. Nov: 53 (S3): 4-13. (Online) DOI: 10.1111/rda.13335
CR  - Gottshalk, A., Alps., Rosenberger, E. (1983). Rinderzuct und Rinderhaltung. Verlagsunion Agrar. Stuttgart. 
Hohenboken,   W.D. (1999). Applications of sexed semen in cattle production. Theriogenology; 52(8):1421-33.  doi: 10.1016/s0093-691x(99)00227-7.
CR  - Kaya, C., Akar, M. & Burcu, E. (2021). Hastalıkların Sperma Yoluyla Bulaşması: Önemi ve Kontrol Stratejileri, Türkiye. Anadolu Çev. ve Hay. Dergisi, 6 (3), 409-413
CR  - Koşum, A. (2018). İslam Hukukunda Hayvan Hakları, DİB Yayınları, Sertifika No: 12930, ISBN: 978-605-7519-04-7.
CR  - Küçükaltan, E.G., Dilek S. E. (2019). Philo-sophical Approach to Animal Rights and Welfare in the Tourism Sector. Toleho, Jour-nal of Tourism, Leisure and Hospitaly.1 (1): 4-14 https://toleho.anadolu.edu.tr
CR  - Mellor D.J., Beausoleil, N. J., Littlewood, K.E., McLean A.N., McGreevy P.D., Jones, B., Cristina Wilkins, W. (2020).  The 2020 Five Domains Model: Including Human–Animal Interactions in Assessments of Animal Welfare. Review. (Online) Animals.
CR  - Merkt, H., (1980). Tierzüchtungslehre. Abt: 41-Künstliche Besamung (Ed: Gus-tavComberg) 3. Press: Verlag Eugen Ulmer Stuttgart.
CR  - Özen, A. (2017). Türkiye'de Hayvan Refahı Mevzuatına Tarihsel Bir Bakış Kafkas Ün-iversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi.  23 (6), 1019- 1026.
CR  - Ritter, C.,  Beaver, A., Keyserlingk, M. A. G. (2019). Reproduction in domestic animals, The complex relationship between welfare and reproduction in cattle. 54 (S3): 29-37. https://doi.org/10.1111/rda.13464
CR  - Sarıcık, M., (1999). III. Murat Devrinden Hayvan Haklarıyla İlgili Bir Ferman. Süley-man Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Derg. Sayı: 6 (Kuruluşunun 700. Yılında Osmanlı Özel Sayısı)
CR  - Savaş, T., Yurtman, İ.Y., Tölü, C. (2009). Hayvan Hakları ve Hayvan Refahı: Felsefi Bakış - Nesnel Arayışlar, Hayvansal Üretim 50(1): 54-61.
CR  - Stafford, K.J. (2007). Alleviating the pain caused by the castration of cattle. Vet J.  173:333-342.
CR  - Stafford, K.J., Mellor, D.J (2005). The wel-fare significance of the castration of cattle: A review New Zealand Veterinary Journal 53(5):271-8 DOI: 10.1080/00480169.2005.36560
CR  - Szücs, E., Geers, R., Jezierski, T., Sossidou, E.N, Broom, D.R. (2012). Animal welfare in different human cultures, traditions and reli-gious faiths. Asian-Australas J Anim Sci. 25(11):1499-506.  doi: 10.5713/ajas.2012.r.02.
CR  - Ülker, H. (2000). Çiftlik hayvanlarında üremenin endojen hormonlara karşı immunizasyon yöntemi ile kontrol edilmesi. Ç.Ü.Z.F. Derg. 15(3): 1-10.
CR  - Ülker, H., Baş, S., Karaca, O., Gökdal Ö. (2002). İmmunolojik kastrasyon ve rekombinant GnRH aşıları. III. Zootekni Bilim Kon-gresi. (Bildiri Kitabı) 14-16 Ekim 2002 Ankara.
CR  - Yaşar, A., İzmirli, S. (2006). Türkiye’de hayvan gönenci (refahı) ile ilgili yasal düzenlemeler. Vet Bil Derg. 22, (3-4): 51-56. 
Yılmaz, A., Cengiz, F (2005). Çiftlik hayvanlarında immunokastrasyon uygulamasının besi gücü ve üreme özelliklerine etkisi. Y.Y.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi; 10(1): 6-11.
CR  - Ziesche, S. (2021). AI Ethics and Value Alignment for Nonhuman Animals. Philosophies. 2021, 6, 31. https://doi.org/10.3390/ philosophies6020031
UR  - https://doi.org/10.51973/head.1282593
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3081542
ER  -