TY  - JOUR
T1  - Babur Şah’ın Dili, Yazı Dili Hassasiyeti ve Tercüme Faaliyeti: Risâle-i Vâlidiyye Örneği
TT  - Babur Shah's Language, Written Language Sensitivity, and Translation Activity: The Example of Risâle-i Validiyye
AU  - Oral Seyhan, Tanju
PY  - 2023
DA  - December
DO  - 10.26650/TUDED2023-1308694
JF  - Journal of Turkish Language and Literature
PB  - Istanbul University
WT  - DergiPark
SN  - 1015-2091
SP  - 409
EP  - 433
VL  - 63
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Babur Şah Timurlu Hanedanının bir üyesi olarak doğar, bir şah olmak üzere küçük yaşından itibaren son derece iyi bir eğitim verilerek yetiştirilir. Bir milletin millet olabilmesi için gerekli unsurların başında yer alan dilin önemine vakıftır. Bu bilinci on iki yaşında iken kazanmıştır ve bu doğrultuda daima çalışmış, okumuş, kendini geliştirmiştir. Sıfırdan başlamak zorunda kaldığında da en büyük sermayesi almış olduğu eğitim ve bilgi birikimi olmuştur. İlime, tarihe, edebiyata, sanata, kültüre önem verir, bunlarla uğraşanları himaye eder; edebiyatla ve edebiyat nazariyesiyle bizzat uğraşır. Kurduğu imparatorluğunun resmî dili Türkçedir ve bunun en doğru şekilde yazılması gerektiği hususunda çok titizdir. Gündeminde alfabe meselesi bulunur, bu nedenle Hatt-ı Baburî’yi geliştirir. Hatta bu alfabeyle metinler yazıp yakınlarına göndermiştir. Bu çalışmada Babur Şah’ın başta Farsçadan Doğu Türkçesine (Çağataycaya) çevirdiği Risâle-i Vâlidiyye olmak üzere Baburnâme ve Aruz ilmiyle ilgili yazdığı Aruz Risâlesi adlı eserleri üzerinde duruldu. Makalede incelediğimiz eserlerinde Babur’un Türkçe ile ilgili görüşleri, gramer bilgisi, resmî dilin yazım kurallarının uygulanışındaki hassasiyeti, Aruz imlası, çeviri anlayışı, Türkçe söz varlığı ve alıntı kelimeleri kullanım sıklığı incelendi.
KW  - Babur Şah
KW  - Çağatayca
KW  - Baburnâme
KW  - Aruz İmlası
KW  - Risâle-i Vâlidiyye
N2  - Babur Shah was born as a member of the Timurid dynasty and was raised from a young age to be a shah with a very good education. He was aware of the importance of language as one of the essential elements for a people to become a nation. He gained this awareness when he was 12 years old and continuously worked, studied, and developed himself in this direction. Even when starting from scratch, his greatest capital was the education and knowledge he had received. He gave importance to science, history, literature, art, and culture; protected those with whom he dealt, and was involved in literature and its theory. The official language of the empire he founded was Turkish, and he was very meticulous about how it should most correctly be written. This study focuses on his works Baburnāma, Aruz Risālesi [Treatise of Prosody], and Risāle-i Vālidiyya, which he translated from Persian to Eastern Turkish for all to learn. This article examines Babur’s views on Turkish, his grammatical knowledge, his sensitivity to the application of the spelling rules of the official language, his prosody, his understanding of translation, his Turkish vocabulary, and the frequency of using quotations through the works covered here.
CR  - Alparslan, A. (1976). Babur’un icad ettiği “Baburî yazısı” ve onunla yazılmış olan Kur’an - I. Türkiyat Mecmuası, Cilt 18, 161-168. google scholar
CR  - Alparslan, A. (1977-79). Babur’un icad ettiği Baburî yazı. Türkiyat Mecmuası, Cilt 19, 207-211. google scholar
CR  - Arat, R. R. (1987). Babur ve yazısı. Makaleler, seri IV, Cilt I, (Haz. Osman F. Sertkaya). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 961-964. google scholar
CR  - Arat, R. R. (2011). Baburnâme (Baburun hatıratı). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. google scholar
CR  - Benedek, P. (2002). Bâbür İmparatorluğu’nda Türkçe, (Çev. Gökçen Sert). Türkler Ansiklopedisi, Cilt VIII, 812-818. google scholar
CR  - Mano, E. (1995). Zahir Al-Din Muhammad Bâbur - Bâbur-nâma (Vaqâyı‘). Kyoto Japan: Printed by Nakanishi printing CO., LTD. google scholar
CR  - Babur, G. Z. M. (1987). Vekayi, Babur’un Hâtıratı. Cilt I- II. (Çev. Reşit Rahmeti Arat). Ankara: TTK. google scholar
CR  - Babur, Z.M., Buhara Lisân-ı Arûz-ı Çagatay, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Nadir Eserler Koleksiyonu, No: YZ 1742. google scholar
CR  - Baydemir, H. (2010). Babürname’de folklorik ve etnografik unsurlar. Gazi Türkiyat, Cilt 1, 7, 107-134. google scholar
CR  - Berbercan, M. T. (2008). Babur’un hatıratında geçen hayvan adları ve bunların Türk dili açısından değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
CR  - Bilkan, A. F. (1999). Babür’ün Risâle-i Vâlidiyye tercümesi adlı eseri. Bilig, 8, 105-110. google scholar
CR  - Bilkan, A. F. (2001). Bâbür Risâle-i Vâlidiyye tercümesi. İstanbul: Kitabevi. google scholar
CR  - Demir, Prof. Dr. N. (Haz.) (2021). Şecere-i Terâkime Türklerin Soy Kütüğü Ebulgâzi Bahadır Han. İstanbul: Ötüken Neşriyat. google scholar
CR  - Demircioğlu, C. (2009). Osmanlı çeviri tarihi araştırmaları açısından “terceme” ve “çeviri” kavramlarını yeniden düşünmek. Journal of Turkish studies /Türklük Bilgisi Araştırmaları, Vol. 33/I, 159-177. google scholar
CR  - Demircioğlu, T. G. (2018). Ali Şir Nevayi’nin Leylî vü Mecnunu’nun 18. yüzyılda Doğu Türkçesiyle yapılmış mensur bir yeniden yazımı. Journal of Turkish studies /Türklük Bilgisi Araştırmaları, Vol. 49, 203-218. google scholar
CR  - Ergin, M. (2013), Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları. google scholar
CR  - Hasaniy, M. ve Racabova, D. (2004). Risalai Validiyya (Ataga Atalgan Risala). Taşkent: Uzbekistan Respublikası Fanlar Akademiyası Abu Rayhan Biruniy Namıdagi Şarkşunaslik Instituti. google scholar
CR  - Kahraman, A. (2012). Ubeydullah Ahrâr. TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 42, İstanbul, 19-20. google scholar
CR  - Karomat, Ms. D. (Çev. Yard. Doç. Dr. Ali Çavuşoğlu) (2005). Hindistan’da Türkçe sözlük çalışmaları. Bilimname VII. - 2005/1, 137-141. google scholar
CR  - Khalily, R. (2023). Zahîrüddîn Muhammed Bâbür’ün Arûz Risalesi (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım). (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul. google scholar
CR  - Khan, G. M. (2014). Türkçe ve Hintçe-Urducada ortak kelimeler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
CR  - Koçoğlu, T. (2022) “Acâ’ib içeren eserler arasında Babürnâme’nin Hindistan bölümü. ÇÜTAD Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt 7, 1, 438-455. google scholar
CR  - M, Seyhan, T. O. (2004). Mübeyyen der fıkh. İstanbul: Çağrı Yayınları. google scholar
CR  - Nevşâhî, Â. (1373) “Risâle-i Vâlidiyye-i 'Ubeydullâh Ahrâr-ı Semerkandî. Tahkîkât-ı İslâmî, IX/1-2, Tahran, 65-77. google scholar
CR  - Özdil, H. (2013). Babürname’de Babür’e göre bazı isimlerin koyulma nedenleri. The Journal of Academic Social Science Studies. JASSS International Journal of Social Science, 1141-1148. google scholar
CR  - Sertbaş, Z. (2009). Bâbur’un hatıratında geçen bitki adları ve bunların Türk dili açısından değerlendirilmesi. (yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
CR  - Seyhan, T. O. (2004a). Babür’ün Aruz Risalesi’nde yer alan bazı dil bilgisi ve yazım kuralları. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. Cilt 31, 217-241. google scholar
CR  - Seyhan, T. O. (2004b). Zahirü’d-din Muhammed Babür Mirza Mübeyyen Der Fıkh. İstanbul: Çağrı Yayınları. google scholar
CR  - Şen, M. (1997). Babur’un mektupları. Türklük Araştırmaları Dergisi, 8, 397-462. google scholar
CR  - Şen, M. (2006). Babur-nâme’de meyveler, Meyve Kitabı. İstanbul: Kitabevi, 291-334. google scholar
CR  - Thackston, W. M. (Haz.) (1993). Zahirüddin Muhammad Babur Mirza Bâburnâme, III C., (Çağatayca Aslı. Abdurrahim Hanhanan’ın Farsça Tercümesi ve İngilizcesi. Yayınlayanlar: Ş. Tekin ve G. A. Tekin, Doğu Dilleri ve Edebiyatılarının Kaynakları 18. Harvard: Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü. google scholar
CR  - Toska, Z. (2000). İleriye yönelik araştırmalarla ilgili olarak Eski Türk Edebiyatı sahasında yazılmış olan tercüme metinleri değerlendirmelerde izlenecek yöntem/ler ne olmalıdır?. TUBA Journal of Turkish studies /Türklük Bilgisi Araştırmaları, Vol. 24/I, 291-306. google scholar
CR  - Türk, A. T. (2019). Bâburname’de köken bilgisi denemeleri. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, Cilt 12, 25, 203-214. google scholar
CR  - Yazar, S. (2020). Bakir bir araştırma sahası olarak Osmanlı tercüme geleneği. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt 60/1, 154-178. google scholar
UR  - https://doi.org/10.26650/TUDED2023-1308694
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3183762
ER  -