TY  - JOUR
T1  - Osmanlı donanma gemilerinin ilaç sandıkları: Ondokuzucu yüzyıl başına ait bir araştırma
TT  - Medicine chests of the Ottoman navy: Notes for the early nineteenth century
AU  - Günergün, Feza
PY  - 2010
DA  - June
JF  - Osmanli Bilimi Arastirmalari (Studies in Ottoman Science)
PB  - Istanbul University
WT  - DergiPark
SN  - 1303-3123
SP  - 235
EP  - 258
VL  - 11
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Çeşitli iklimlerde ve açık denizde uzun süreli yolculuklar ve hastalıkların bu yolculuklardaki yıkıcı etkisi, ilaç sandığının ticari veya donanma gemilerinde kullanılmasını zorunlu kılmıştır. Bunların kullanımı onyedinci yüzyıl Avrupasında artık yaygınlaşmış, hazırlanmasıyla ilgili yönetmelikler çıkarılmıştı. Ondokuzuncu yüzyılın başında, tifo, kolera, dizanteri, tropik hastalıklar, iskorbit, verem, frengi, gemi kaptanlarının en korkutan hastalıklardandı. Yaralanmalar, kanamalar, fıtık, seferler sırasında en sık rastlanılan cerrahi sorunlardı. Arşiv belgeleri, Osmanlı gemilerinde onaltıncı yüzyıldan beri cerrahın görevli olduğuna işaret etmektedir. Gemilere ilaç ve cerrahi malzeme içeren sandıkların ilk defa ne zaman alındığını bilemiyorsak da, gemi cerrahının, sefer boyunca ihtiyaç duyacağı ilaç ve malzemeyi yanında bulundurduğuna şüphe yoktur. Onaltıncı yüzyılda gemi cerrahlarının ilaç ve malzemeyi kendilerinin temin etmesi istenirdi. Onsekizinci yüzyılda bu görevin İstanbul’daki bazı hekimlere verildiği anlaşılmaktadır. Nihayet ondokuzuncu yüzyılda, gemilere verilen ilaç sandıklarının eczacılar tarafından hazırlanmış olduğunu görmekteyiz. Bu bildiri, Karadeniz’e ve Akdeniz’e sefere çıkacak olan Osmanlı gemilerine 1830 ve 1831 yıllarında verilmiş olan hekim ve cerrah sandıklarının içeriğini tanıtmaktadır. Sandıkların içeriğini belgeleyen listelerde, tiryaklar, merhemler, yakılar, tozlar, yağlar, haplar gibi farmasötik formları; kusturucular, sürücüler, ağrı kesici ve sakinleştiriciler, kuvvet verici ve ateş düşürücüler yanında hem tedavide hem de cerrahide kullanılacak bir dizi drogu içermektedir. Bu droglar ve formlar, onsekizinci ve ondokuzuncu yüzyıl Avrupa gemilerinde kullanılanlar ile karşılaştırıldığında, dikkat çekici bir benzerlik görülür. Bununla birlikte, Osmanlı gemilerinde kullanılan ilaç çeşidi sayısı, Avrupa gemilerindekilerden daha düşük sayıdadır.
KW  - Hekim sandığı
KW  - cerrah sandığı
KW  - ilaç sandığı
KW  - Osmanlı donanması
KW  - deniz eczacılığı.
N2  - Long distance navigation through various climates and the debilitatingeffects of diseases in sea voyages or marine expeditions made the medicinechests compulsory for merchant ships and the navy. The use of medicine chestsat sea was already well established in the 17th century Europe. Regulationswere issued and pharmacists were authorized in preparing them. At the turn ofthe 19th century, typhoid fever, cholera, dysentery or other tropical diseases aswell as scurvy, tuberculosis and syphilis were among the most troublingdiseases for ship captains and owners. Injuries and hemorrhages, and herniawere among the most frequent surgical problems encountered during theexpeditions.Archival documents attest to the presence of surgeons on board ofOttoman vessles as early as 16th century. Although it is not clear when exactlymedical chests became part of the Ottoman ship load, on might assume thatgalley-surgeons (cerrah-i kalyon) had drugs and surgical equipment at theirdisposition during the expedition. The 16th century surgeons were asked tosupply the necessary drugs before embarking on the ship. In the 18th century,this task was given to physicians settled in Istanbul. Finally in the 19th century,apothecaries (eczacı, ispençiyar) were endowed with the job.The present paper will examine the lists of medicines and material thatwere introduced into the physicians’ chests (hekim sandığı, tabib sandığı) andthe surgeons’ chests (cerrah sandığı) supplied for the Ottoman vessels sailingoff for the Mediterranean and the Black Sea. Dated 1830 and 1831, these listsincluded pharmaceutical forms among them theriacs, ointments, cataplasmes,powders, syrups, essential oils and pills. On board, emetics (Ipecacuanha),purgatives (Epsom salts, jalap), and analgesics (laudanum, theriac, camphor),tonics (cinchona bark and powder), mercury salts and a diversity of other drugswere used as therapeutics and for surgical operations. A comparison of thesedrugs with those used in late 18th century European vessels shows a strikingsimilarity. Nevertheless the variety of the drugs were less than that of Europeanships heading for high sea.
UR  - https://dergipark.org.tr/en/pub/iuoba/article/14115
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/13165
ER  -