TY - JOUR T1 - Cumhuriyetin İlk 100 Yılında Türkiye’de Bizans Tarihi Çalışmalarında İstanbul Üniversitesi’nin Yeri ve Önemi (1923-2023) TT - Istanbul University’s Role and Significance Regarding Byzantine History Studies in Türkiye During the First 100 Years of the Republic (1923-2023) AU - Altan, Ebru PY - 2023 DA - November DO - 10.26650/iutd.20238108 JF - Tarih Dergisi PB - Istanbul University WT - DergiPark SN - 1015-1818 SP - 287 EP - 307 IS - 81 LA - tr AB - Türkiye’de XIX. yüzyıl sonlarında başlayan Bizans tarihi çalışmalarının Cumhuriyet döneminde sistematik bir hâle gelmesi uzun yıllar alsa da söz konusu alanda İstanbul Üniversitesi öncü vazifesi görmüştür. Bizans İmparatorluğu, modern Türkiye’nin kültürel mirasının önemli parçalarından birisidir. Devraldığımız Bizans mirasının Türkiye Cumhuriyeti için taşıdığı önem ve bu devletin tarihinin Türk tarihiyle alâkası göz önüne alındığında ülkemizde söz konusu alandaki tetkiklerin geç başlaması ve uzun yıllar sonra bir ivme kazanması önemli bir eksikliktir. Gerek ön yargılar gerekse bu alanda akademik çalışma yapmanın arz ettiği zorluklar, Türkiye’de uzun yıllar Bizans tarihi alanındaki çalışmaların geri planda kalmasına sebep olmuştur. Bizans tarihini Ortaçağ dersleri içinde ele alma geleneği Cumhuriyet’in ilk 20 yılında da devam etmiş, İstanbul Üniversitesi’nde 1943 senesinden itibaren müstakil olan dersler günümüze kadar sürdürülmüştür. Adı geçen kurumda Bizans tarihçiliği konusunda 1955 yılına kadar olan süreçte belli bir gelenek ve birikim oluşmuş ve sonraki kuşaklar tarafından devam ettirilmiştir. Türkiye’de 1990’lara kadar bu çalışmalar yalnızca İstanbul ile Ankara Üniversitelerinde yürütülmüştür. Bizans tarihi tetkikleri ağırlıklı olarak Ortaçağ Tarihi Anabilim Dalı’nda devam ederken Bizans sanatı tarihi çalışmaları İstanbul Üniversitesi’nde kurumsallaşmış ve ayrı bir kürsü hâline gelmiştir. Bu makalede ülkemizde 1923’ten 2023’e Bizans tarihi alanındaki çalışmalarının gelişiminde İstanbul Üniversitesi’nin oynadığı rol ve önemi üzerinde durulmaktadır. KW - İstanbul Üniversitesi KW - Bizans KW - Cumhuriyet KW - İstanbul N2 - Byzantine history studies in Türkiye began in the late 19th century but only became systematic many years later during the Republic period and Istanbul University played a pioneering role in this field. The Byzantine Empire is an important part of modern Türkiye’s cultural heritage. When considering the significance of the Byzantine legacy the Republic of Türkiye inherited and its historical connection to Turkish history, the delayed start and subsequent acceleration of research in this field were notable shortcomings. The prejudices and challenges associated with conducting academic work in this field had caused Byzantine history studies to lag in Türkiye for many years. The tradition of teaching Byzantine history within medieval studies continued for the first 20 years of the Republic, with independent courses being offered at Istanbul University starting in 1943. During this period, a certain tradition and expertise in Byzantine history had been established at the institution and has since been carried on by subsequent generations. Until the 1990s, these studies were primarily conducted at Istanbul and Ankara Universities in Türkiye. While Byzantine history studies were mainly pursued within the Department of Medieval History, the study of Byzantine art history became institutionalized and established as a separate department at Istanbul University. This article focuses on the role and importance of Istanbul University in the development of Byzantine history studies in Türkiye from 1923 to 2023. CR - Akçaoğlu, Yasemin-Sema Doğan, Semavi Eyice Kaynakçası 86 Yıla Armağan, İstanbul 2009. google scholar CR - Akün, Ömer Faruk, “Mehmed Fuad Köprülü”, DİA, XXVIII, 471-486. google scholar CR - Akyürek, Engin, “1950’lerden Günümüze Türkiye’de Bizans Sanatı Tarihi”, Yitik İmparatorluğu Resmetmek: İtalyan Merceğinden Anadolu’daki Bizans Sanatı, 1960-2000, İstanbul 2018, s. 49-65. google scholar CR - Başar, Fahameddin, “İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Ortaçağ Tarihi Anabilim Dalı Tarihçesi”, Cumhuriyetin 80. Yılında Üniversitelerde Tarih Öğrenimi, Araştırmaları ve Yayınları Semineri Bildiriler, İstanbul 2004, s. 253-284. google scholar CR - Başar, Fahameddin, “Prof. Dr. Işın Demirkent’in Hayatı ve Eserleri”, Prof. Dr. Işın Demirkent Anısına, İstanbul 2008, s. 3-24. google scholar CR - ________, “Hocalarımız: Ord. Prof. Dr. Mehmed Fuad Köprülü”, İstanbul Üniversitesi Bilim Kültür ve Sanat Dergisi, sayı 7 (2011), s. 84-93. google scholar CR - ________, “Mükrimin Halil Yinanç”, DİA, XLIII, 550. google scholar CR - Bingöl, Verda-Zeynep Kuban, “Sir Steven Runciman at Istanbul University: How British Wartime Politics Led to the Establishment of the Byzantine Art History Chair”, İstanbul Üniversitesi Sanat Tarihi Yıllığı, sayı 31 (2022), s. 109-128. google scholar CR - Browning, Robert, The Byzantine Empire, Washington D.C. 1992. google scholar CR - Delilbaşı, Melek “The Present and Future of Byzantine Studies in Turkey”, Kknröpıov in Memory of Nikos Oikonomides, ed. F. Evangelatou-Notara - T. Maniati-Kokkini, Atina 2005, s. 63-72. google scholar CR - Demiriş, Bedia, “İstanbul Üniversitesi’nde Klasik Filoloji”, Sosyoloji Dergisi, sayı 19 (2009/2), s. 273-283. google scholar CR - Demirkent, Işın, Mikhail Psellos’un Khronographia’sı, Ankara 1992. google scholar CR - ________, Ioannes Kinnamos’un Historia’sı (1118-1176), Ankara 2001. google scholar CR - ________, Niketas Khoniates’in Historia’sı (1195-1206): İstanbul’un Haçlılar Tarafından Zaptı ve Yağmalanması, İstanbul 2004. google scholar CR - ________, Bizans Tarihi Yazıları: Makaleler-Bildiriler-İncelemeler, İstanbul 2005. google scholar CR - ________, Niketas Khoniates’in Historia’sı (1180-1190): Komnenes Hanedanı’nın Sonu ve II. Isaakios Angelos Devri, haz. Fahameddin Başar-Bedia Demiriş, İstanbul 2006. google scholar CR - ________, Haçlı Seferleri Tarihi. Makaleler-Bildiriler-İncelemeler, ed. Ebru Altan, İstanbul 2007. google scholar CR - ________, “Prof. Dr. Fikret Işıltan’ın Hayatı ve Eserleri”, Prof. Dr. Fikret Işıltan’a 80. Doğum Yılı Armağanı, İstanbul 1995, s. 11-16. google scholar CR - ________, “Komnenos Hanedanı’nın Büyük Başkumandanı: Türk Asıllı Ioannes Aksukhos”, Belleten, LX/227 (1996), s. 59-72. google scholar CR - ________, “Haçlı Seferleri Döneminde Yakındoğu Kültürünün Batı’ya Taşınması ve Bunun Avrupa Toplumuna Etkileri Üzerine”, Türklük Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Coşkun Alptekin’e Armağan, sayı 12 (2002), s. 209-218. google scholar CR - ________, “Tatikios (Türk Asıllı Bir Bizans Kumandanı)”, Belleten, LXVII/248 (2003), s. 93-110. google scholar CR - ________, “İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nde Bizans Devleti Tarihi Dersleri”, Cumhuriyetin 80. Yılında Üniversitelerde Tarih Öğrenimi, Araştırmaları ve Yayınları Semineri (16-17 Aralık 2003), Bildiriler, İstanbul 2004, s. 46-63. google scholar CR - Dölen, Emre, Türkiye Üniversite Tarihi, I-IV, İstanbul 2009-2010. google scholar CR - Durak, Koray, Türkiye’de Bizans Çalışmalarının Serüveni, ed. Koray Durak-Merve Özkılıç, İstanbul 2023. google scholar CR - Emecen, Feridun M., İstanbul’un Fethi Olayı ve Meseleleri, İstanbul 2003. google scholar CR - ________, Fetih ve Kıyamet: 1453, İstanbul 2017. google scholar Eyice, Semavi, “Prof. Dr. Philipp Schweinfurth (1887-1954)”, Belleten, XVIII/70 (1954), s. 231-252. google scholar CR - ________, “Philipp Schweinfurth ve Fethin 500. Yılı Nedeniyle İstanbul Üniversitesi’nde Verdiği Konferans”, Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, sayı 14 (2003), s. 185-193. google scholar CR - ________, “Vefatı Münasebetiyle Prof. Dr. Işın Demirkent”, Dîvân: İlmî Araştırmalar, sayı 20 (2006), s. 327-331. google scholar CR - ________, Cumhuriyetin 50. Yılına Armağan, Türkiye’de Bizans Sanatı Araştırmaları ve İstanbul Üniversitesi’nde Bizans Sanatı, İstanbul 1973. google scholar CR - Işıltan, Fikret (çev.), “İstanbul Suru ve Yaldızlı Kapı”, Belleten, XVI/62 (1952), s. 261-267. google scholar CR - Işıltan, Fikret, “Bizans Tarihini Nasıl Algılamalıyız?”, Prof. Dr. Hakkı Dursun Yıldız Armağanı, Ankara 1995, s. 277-284. google scholar CR - İstanbul Üniversitesi 550. Yıl Uluslararası Bizans ve Osmanlı Sempozyumu (XV. Yüzyıl), 30-31 Mayıs 2003, ed. Sümer Atasoy, İstanbul 2004. google scholar CR - Kitapçı Bayrı, Buket ,“The 10th International Congress of Byzantine Studies, Istanbul, September 15-21, 1955”, YILLIK: Annual of Istanbul Studies, 1 (2019), s. 123-144. google scholar CR - Mango, Cyril, Byzantium, The Empire of New Rome, New York 1980. google scholar CR - Merçil, Erdoğan, “Fikret Işıltan (1915-1997)”, DİA, Ek-1, 578-579. google scholar CR - Necipoğlu, Nevra, “Türkiye’de Bizans Tarihçiliğinin Dünü, Bugünü ve Sorunları” Toplumsal Tarih, sayı 112 (2003), s. 72-77. google scholar CR - Oruç, Hatice, “Prof. Dr. Melek Delilbaşı (1947-2022)”, OTAM, sayı 53 (2023), s. 251-259. google scholar CR - Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi, çev. Fikret Işıltan, Ankara 1981. google scholar CR - Özaydın, Abdülkerim, “Hocamızın Ardından”, Prof. Dr. Işın Demirkent Anısına, İstanbul 2008, s. 1-2. google scholar CR - Özcan, Abdülkadir, “Ahmet Refik Altınay”, DİA, II, 120-121. google scholar CR - Semavi Eyice Armağanı: İstanbul Yazıları, İstanbul 1992. google scholar CR - Şakiroğlu, Mahmut, Prof. Dr. Semavi Eyice Bibliyografyası, Ankara 1991. google scholar CR - Taşlıklıoğlu, Zafer, Trakya’da Epigrafi Araştırmaları, I-II, İstanbul 1961-1971. google scholar CR - Tekin, Oğuz, Yapı Kredi Koleksiyonu Bizans Sikkeleri, İstanbul 1999. google scholar CR - Türk, İbrahim Caner, “Osmanlı Son Dönem Tarihçi-Eğitimcisi Ahmed Refik (Altınay) ve Tarih Eğitimi”, History Studies, sayı 3 (2011), s. 351-362. google scholar CR - Türkiye’de Bizans Çalışmaları: Bir Bibliyografya (19. yüzyıl-2020), ed. Şahin Kılıç-Buket Kitapçı Bayrı, I-II, İstanbul 2021. google scholar CR - X. Milletlerarası Bizans Tetkikleri Kongresi Tebliğleri İstanbul 15-21 Eylül 1955, İstanbul 1957. google scholar UR - https://doi.org/10.26650/iutd.20238108 L1 - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3635458 ER -