TY - JOUR T1 - مفهوم الحريم في تمثيلات الغرب قراءة ثقافية في كتابة فاطمة المرنيسي TT - Batı Temsillerinde Harem Kavramı: Fatma Mernissi’nin Edebiyatında Kültürel Bir Okuma AU - Farrag, Mamdouh PY - 2024 DA - June Y2 - 2024 JF - Uluslararası Dil ve Çeviri Çalışmaları Dergisi JO - LOTUS PB - Selcuk University WT - DergiPark SN - 2791-7290 SP - 19 EP - 41 VL - 4 IS - 1 LA - ar AB - تعد الدكتور فاطمة المرنيسي (1940-2015)عالمة الاجتماع المغربية واحدة من الرائدات المنافحات عن حقوق المرأة الشرقية ضدّ ادعاءات الغرب؛ لذا كرست جلّ كتاباتها للإشادة بالمرأة ومكانتها في الإسلام، كردّ فعلٍ مباشرٍ لِمَا لحق صورةَ المرأة الشرقية بصفة عامة، من حملات التضليل والتشويه، خاصة في كتابات الاستشراق التي اهتمت بصفة خاصة بالأخبار الخاصة بالمَحظيات والجواري، وكذلك اهتمت بنظام الحريم، والحمّامات في الدولة العثمانية. وبسبب الاضطراد في هذه الصورة الذهنية، والتكريس لها. فتوقفت في كثير من كتاباتها أمام صورة المرأة المشرقية، وقدمتها في أبهى صورها كحاكمة وقاضية، ووزيرة وكافة الوظائف التي شغلتها وأجادت فيها، في محاولة لاستعادة صورة المرأة المشرقية القوية، وسعت (أيضًا) إلى تصحيح الأنساق المهيمنة عن صورتها، وفي سبيل هذا أنجزت العديدَ من الأعمال التي أبحرت فيها عبر المدونة التاريخيّة والمدونة السّرديّة. وتأتي كتاباتها جميعًا أشبه بالقراءة الثقافية لهذه الحِقَب التاريخية المهمة، ومنها تستجلي الأدوار الحقيقية التي لعبتها المرأة، والتي تؤكّد على مكانتها بعكس تمثيلات الغرب لها في كتاباتهم. في هذه الدراسة أقف عند جهود المرنيسي، عبر تتبع مفهوم الحريم في كتابات المرنيسي وتمثيلات الغرب له. KW - النقد الثقافي KW - نظام الحريم KW - فاطمة المرنيسي N2 - Faslı sosyolog Dr. Fatıma Mernissi (1940-2015), Batı;nın kendisi hakkındaki iddialarına karşı Doğulu kadınların haklarını savunan öncülerden biri olarak kabul edilir. Genelde Doğulu kadın imajını, özellikle Oryantalizm yazılarında birçok yanlış çarpıtma ve karalama kampanyaları takip etmiştir. Bu nedenle doğrudan bir yanıt olarak Fatıma Mernissi, yazılarının çoğunu kadınları ve İslamdaki konumlarını övmeye adadı. Böylece Osmanlı İmparatorluğu’ndaki harem sistemi ve hamamların yanı sıra cariyelere ve cariye haberlerine özel ilgi göstermiştir. Bu zihinsel imajdaki ısrar ve ona bağlılık nedeniyle, yazılarının çoğuna Doğulu kadınları savunmakla beraber kadınların baskın imaj kalıplarını düzeltmeye çabaladı. Güçlü Doğulu kadını bir hakime, yargıç, bakan ve sahip olduğu ve üstesinden geldiği tüm pozisyonları en iyi haliyle sundu. Bu amaçla anlatım külliyatının yanı sıra tarih külliyatının da gezindiği birçok çalışmaya imza attı. Tüm yazıları, bu önemli tarihsel dönemlerin kültürel okumalarına benziyor ve bu dönemlerden kadınların yazılarında Batılı temsillerinin aksine kadınların statüsünü vurgulayan, kadınların oynadıkları gerçek rolleri araştırıyor. Bu çalışmamızda Dr. Fatıma Mernissi;nin yazılarındaki harem kavramının ve onun Batılı temsillerindeki izini sürerek Mernissi’nin çabalarını araştıracağız. CR - أولاً المصادر الرئيسة: - ألف ليلة وليلة: الناشر، الدار المصرية اللبنانية، القاهرة، المجلد الرابع، القاهرة: الدار المصرية اللبنانية، الطبعة 1، 2020. CR - - المرنيسي، فاطمة: العابرة المكسورة الجناح: شهرزاد ترحل الى الغرب. مترجمة، فاطمة الزهراء أزرويل. المغرب: المركز الثقافي العربي، الفنك، الطبعة 1، 2005. CR - - المرنيسي، فاطمة: أحلام النساء الحريم: حكايات طفولة في الحريم، مترجمة: فاطمة الزهراء أزرويل، بيروت: المركز الثقافي العربي. الطبعة،1، 1994. CR - - المرنيسي، فاطمة: السلطانات المنسيات: نساء رئيسات دولة الإسلام، مترجم، جميل معلّى- عبد الهادي عباس، المغرب: دار الحضارة للنشر والتوزيع، الطبعة1، 1990. CR - - المرنيسي، فاطمة: الحريم السياسي. مترجم: عبد الهادي عباس. دمشق: دار الحصار للنشر والتوزيع، الطبعة1، 1992. CR - - المرنيسي، فاطمة: عصر ذهبي هارون الرشيد. الخليفة الفاتن. مترجم: سعيد بو خليط، جريدة العرب الأسبوعي، عدد السبت 31-10-2009. ثانيًا المراجع العربية والأجنبية CR - - آدلر، ألفرد: معنى الحياة. مترجم: عادل نجيب بشرى. القاهر، المشروع القومي للترجمة، المجلس الأعلى للثقافة، الطبعة 1، 2005. CR - - ابن منظور،جمال الدين أبو الفضل محمد بن مكرم: لسان العرب، إعداد: عبد الله على الكبير وآخرون. المجلد1، القاهرة: دار المعارف، د.ت. CR - - بورديو، بيير: العنف الرمزي بحث في أصول علم الاجتماع التربوي. مترجم: نظير جاهل. بيروت: المركز الثقافي العربي، الطبعة 1، 1994. CR - - الجابري، محمد عابد: العقل الأخلاقي العربي دراسة تحليلية نقدية لنظام القيم في الثقافة العربية. بيروت: مركز دراسات الوحدة العربية، الطبعة 1، 2001. CR - - حسين، طه: أحلام شهرزاد. القاهرة: سلسلة أقرأ، دار المعارف بمصر، الطبعة 1، 1943. CR - - ديورنغ، سايمون: الدراسات الثقافية مقدمة نقدية. مترجم: د. ممدوح يوسف عمران. الكويت، سلسلة عالم المعرفة، المجلس الوطني للثقافة والفنون والآداب، الطبعة 1، عدد 425، يونيو 2015. CR - - سعيد، إدوارد: الاستشراق المفاهيم الغربية للشرق. مترجم: محمد عناني. القاهرة، دار رؤية للنشر والتوزيع، الطبعة 2، 2006 CR - - سعيد، إدوارد: الثقافة والأمبريالية. مترجم : كمال أبو ديب. بيروت: دار الآداب، الطبعة 4، 2014. CR - - شاكر، رحاب منى: الحريم في كتابات فاطمة المرنيسي. مجلة الجمهورية، بتاريخ 23 نيسان 2021، https://aljumhuriya.net/ar/2021/04/23/الحريم-في-كتابات-فاطمة-المرنيسي/ CR - - الصحن، صالح: ألف ليلة وليلة في السينما والتلفزيون عند الغرب. الشارقة - الإمارات: دار ضفاف للنشر، الطبعة 1، 2011. CR - - عبد الرحمن، محمد: الاستبداد السلطوي والفساد الجنسي في ألف ليلة وليلة. بيروت: الدار العربية للعلوم، ناشرون، الطبعة 1، 2001. CR - - كاظم، نادر: تمثيلات الآخر صورة السود في المتخيل العربي الوسيط. بيروت: المؤسسة العربية للدراسات والنشر، ط أولي 2004. CR - - كيليطو، عبد الفتاح: العين والإبرة دراسة في ألف ليلة وليلة. مترجم: مصطفى النحال، مراجعة، محمد برادة. الدار البيضاء: دار الفنك للترجمة العربية، الطبعة 1، 1996. CR - Awwalan al-Masadir al-Rantisiyya: CR - - Alf Laylatin Walaylat (2020). al-Daar al-Misriyya al-Lubnaniyya. al-Qahira, al-Mujalad al-Rabi‘a, al-Qahira: al-Daar al-Misriyya al-Lubnaniyya, al-Tab‘atu 1. CR - - al-Marnisi, Fatima. (2005). al-‘Abirat al-Maksurat al-Jinahi: Shahrazad Tarhal ila al-Gharb. Mutarjima. Fatimat al-Zahra' 'Azruil. al-Maghribi: al-Markaz al-Thaqafiyya al-‘Arabiyya, al-Fenek, al-Tab‘atu 1. CR - - al-Marnisi, Fatima.(1994). 'Ahlam al-Nisa' al-Harimi: Hikayat Tufulat fi al-Harimi. Mutarjima: Fatimat al-Zahra' 'Azruil, Bayrut: al-Markaz al-Thaqafiyya al-‘Arabiyya. al-Tab‘atu 1. CR - - al-Marnisi, Fatima.(1990). al-Sultanat al-Mansiyya: Nisa Raisat Dawlat al-İslam. Mutarjim, Jamil Mella ‘Abd al-Hadi ‘Abbas, al-Maghribi: Dar al-Hadarat lil-Nashr wal-Tawzi‘, al-Tab‘atu 1. CR - - al-Marnisi, Fatima.(1992). al-Harim al-Siyasiyyi. Mutarjim: ‘Abd al-Hadi ‘Abbas. Dimashq: Dar al-Hisar lil-Nashr wal-Tawzi‘, al-Tab‘atu 1. CR - - al-Marnisi, Fatima.((2009 ‘Asr Dhahabi Harun al-Rashid. al-Khalifat al-Fatin. Mutarjim: Sa‘id Abu Khalid, Jaridat al-‘Arab al-‘Usbuiyyi, ‘Adad al-Sabt 31-10-2009. Thaniyan al-Maraji‘ al-‘Arabiyya wal-'Ajnabiyya: CR - - ‘Abd al-Rahman, Muhamad. (2001). al-İstibdad al-Sultawi wal-Fasad al-Jinsiyyi fi 'Alf Laylatin Walaylat. Bayrut: al-Daar al-‘Arabiyyi lil-‘Ulumi, Nashirun, al-Tab‘atu 1. CR - - Adlar, 'Alfired.(2005). Ma‘na al-Hayat. Mutarjim: ‘Adil Najib Bushra. al-Qahira, al-Mashru‘ al-Qawmi lil-Tarjama, al-Majlis al-'Ala lil-Thaqafat, al-Tab‘atu 1. CR - - Burdiu, Biyyir.(1994). al-Unf al-Ramziyyi Bahath fi 'Usul ‘İlm al-‘İjtima al-Tarbawi. Mutarjim: Nazir Jahli. Bayrut: al-Markaz al-Thaqafiyya al-‘Arabiyya, al-Tab‘atu 1. CR - - Diuringh, Saymun.(2005). Al-Dirasat al-Thaqafiyya Muqadimat Naqdiyya. Mutarjim: Dr. Mamduh Youssef ‘İmran. al-Kuvayt, Silsilat ‘Alam al-Ma‘rifa, al-Majlis al-Wataniyyi lil-Thaqafat wal-Funun wal-Adab, al-Tab‘atu 1, ‘Adad 425. CR - - Hussein, Taha.(1943). 'Ahlam Shahrazadi. al-Qahira: Silsilat 'Aqra, Dar al-Ma‘arif bi-Mısr, al-Tab‘atu 1. CR - - İbn Manzur, Jamal al-Din 'Abu al-Fadl Muhamad Bin Mukram. Lisan al-‘Arabi, 'İ‘dadi: ‘Abd Allah ‘Ala al-Kabir Wakhrun. al-Mujallad1, al-Qahira: Dar al-Ma‘arif,d.t. CR - - al-Jabiri, Muhamad ‘Abid..(2001) al-‘Aql al-'Akhlaqiyyi al-‘Arabiyyi Dirasat Tahlilat Naqdiat li-Nizam al-Qiam fi al-Thaqafat al-‘Arabiyya. Bayrut: Markaz Dirasat al-Wahdat al-‘Arabiyya, al-Tab‘atu 1. CR - - Kazim, Nadir.(2004). Tamthilat al-Akhar Surat al-Suwd fi al-Mutakhayyel al-‘Arabiyyi al-Wasit. Bayrut: al-Muassasat al-‘Arabiyya lil-Dirasat wal-Nashri, al-Tab‘atu 1. CR - - Kilitu, ‘Abd al-Fattah.(1996). al-‘Ayn wa-l'İbrat Dirasat fi 'Alf Laylat Walaylat. Mutarjim: Mustafa al-Nihal, Muraja‘a, Muhamad Birada. al-Dar al-Bayda'a: Dar al-Fank lil-Tarjamat al-‘Arabiyya, al-Tab‘atu 1. CR - - al-Sahn, Salih.(2011). 'Alf Laylatin Walaylat fi al-Sinema wal-Tilfizyun ‘inda al-Gharb. al-Shaariqat - al-'İmarat: Daru Difaf lil-Nashr, al-Tab‘atu 1. CR - - Sa‘id, Edward..(2006) al-İstishraq al-Mafahim al-Gharbiyya lil-Sharq. Mutarjim: Muhamad ‘Anani. al-Qahira, Dar Ruyat lil-Nashr wal-Tawzi‘, al-Tab‘atu 2. CR - - Sa‘id, Edward.(2014). al-Thaqafat wal-'Ambiryaliyya. Mutarjim : Kamal 'Abu Dib. Bayrut: Dar al-Adabi, al-Tab‘atu 4. CR - - Shakir, Rihab Mina. al-Harim fi Kitabat Fatima al-Marnisi. Majallatu al-Jumhuriyyati, bi-Tarikh 23 Nisan 2021, https://aljumhuriya.net/ar/2021/04/23/alhirim-fi-ktabati-fatimati-almarnisi/ UR - https://dergipark.org.tr/en/pub/lotus/issue//1413952 L1 - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3636559 ER -