TY  - JOUR
T1  - Mela Mihemmed Beşîrê Îlyozî û Cihê Wî di Edebiyata Kurmancî da
TT  - Molla Muhammed Beşîrê Îlyozî and His Place in Kurmanji Literature
AU  - Yıldız, Ayhan
PY  - 2024
DA  - March
Y2  - 2024
DO  - 10.35859/jms.2024.1415624
JF  - The Journal of Mesopotamian Studies
JO  - JMS - The Journal of Mesopotamian Studies
PB  - Mardin Artuklu University
WT  - DergiPark
SN  - 2147-6659
SP  - 4
EP  - 25
IS  - 16
LA  - ku
AB  - Mela Beşîrê Îlyozî, wekî alimekî edîb li herêma xwe dihat naskirin. Di nav gel da dihat gotin ku berhemên wî yên bi kurmancî hene; çi heye ku heta niha nehatibûn çapkirin û negihaştibûne ber destê xwendevanan. Li ser vê sedemê di vê lêkolînê hewl hat dayîn ku ev edîb digel berhemên wî bihê naskirin. Mela Beşîr, bi tevî ku alimekî edîb ê herêma Torê û Batmanê ye û berhemên wî yên edebî û dînî bi kurmancî hene, heta niha bi firehî bi rêbazeke akademîk xebat li serê nehatîye kirin. Binemala wî ji ku ye, jîyana wî li kê derê derbas bûye û berhemên wî çi ne, bi temamî nahên zanîn. Piştî ku hinek daneyên têkildarî vî mielifî û berhemên wî ji qada lêkolînê hatin berhevkirin, cihê ku ew lê dimîne hat tesbîtkirin, hevpeyvîn pê ra hat kirin û berhemên wî hatin mitalekirin. Li ser bingeha vê xebata sehayî, agadarîyên pêwîst ên têkildarî binemal, bîyografî û berhemên vî edîbî hatin komkirin û li ser van daneyan jî analîza kesayetîya wî ya edebî û berhemên wî hat kirin. Digel xebatên îlmî û xizmetên dînî, wî berhemên edebî û dînî jî bi kurmancî nivîsîne. Mela Beşîr, digel ‘eqîdenameyek, mewlûdek, meqtelnameyek û tecwîdeke bi kurmancî, wî hin helbestên tesewufî û civakî jî bi zimanê erebî û kurmancî hûnane. Ji şêwaza berhemên wî dîyar bû ku wî ji ekolên edebî yên dîroka edebiyata kurdî, daye ser şopa Ekola Aqtepîyan. Digel vê berhemdariya wî ya hêja ku nêzî nîvsedsalekê bi ser da bihûriye jî, hîn yek berhemeke wî nehatîye çapkirin. Heke xebatên akademîk li ser berhemên wî bihên kirin, dê cihê wî di raborîya ekolî ya qonaxên edebîyata klasîk a kurdî da hîn zelaltir bihê tesbîtkirin.
KW  - Dîroka edebîyata kurdî
KW  - dîroka edebîyata kurmancaî
KW  - Mela Mihemed Beşîr
KW  - Mela Beşîr û berhemên wî
KW  - Kesayetîya Mela Beşîrê Îlyozî
N2  - Mela Beşîrê Îlyozî was known as a scholar in the region. It was popularly rumoured that he had written works in Kurmanji, but until now his works had not been published and had not reached the hands of readers. For this reason, this research has set out to introduce this scholar together with his works. Although Mela Bashir was a scholar of the Tor and Batman region, and although he wrote literary and religious works in Kurmanji, until now he has not been extensively studied in an academic way. It is not well known who his family was, where his life took place and what his works are. After collecting the data about the author and his works from the research area, the place where he stayed was identified, he was interviewed and his works were discussed. Based on this fieldwork, the necessary information about the author's family, biography and works were collected and his literary personality and works were analysed on the basis of these data. In addition to his scientific studies and religious services, he also wrote literary and religious works in Kurmanji. Mela Beşir wrote an Aqeedah of Faith, a Mevlit, a Maktelname and a Tajvitnam in verse, as well as some poems on mystical and social issues in Arabic. From the style of his works, it is clear that he followed the Aktepe School, one of the historical literary traditions of Kurdish literature. Despite this literary production and the passage of nearly half a century, none of his works have been published so far. If academic studies are carried out on his works, his place in the historical literary traditions of Kurdish literature can be determined more clearly.
CR  - Ertekîn, M. Z. (2011).  Di Edebîyata Me de Mewlûd û Rûberûkirina Mewlûdên Pêşîn ên Kurdî û Tirkî, Uluslararası Kürdoloji Konferansı Bildirileri, Hakkari Üniversitesi, Hakkari.
CR  - Nas, T. (2011). İdilli Bir Alim: Molla Ahmed Nas ve Eserleri - Mele Ahmedê Zinarexî,  Uluslararası Geçmişten Günümüze İdil Sempozyumu Bildirileri, Şırnak Üniversitesi, İstanbul.
CR  - https://www.evliyalar.net/seyh-muhammed-kasim-zilani-k-s/
CR  - https://www.evliyalar.net/seyyid-seyh-mevlana-halid-i-zilani-k-s/
CR  - Seîd Veroj, “Helbestvanê Kurd Seydayê Gurdilî (Mele Îmadeddîn), https://kovarabir.com/10168/seid-veroj-helbestvane-kurd-seydaye-gurdili-mele-imadeddin/
UR  - https://doi.org/10.35859/jms.2024.1415624
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3643269
ER  -