TY  - JOUR
T1  - Soğuk Savaş Sonrası İran-Rusya İlişkileri: Teşvik Edici Ve Sınırlandırıcı Faktörler
TT  - Iran-Russia Relations After The Cold War: Encouraging And Limiting Factors
AU  - Akçapa, Mevlüt
AU  - Çetin, İbrahim
PY  - 2024
DA  - June
Y2  - 2024
DO  - 10.33201/iranian.1429178
JF  - İran Çalışmaları Dergisi
JO  - JIS
PB  - Ahmet YEŞİL
WT  - DergiPark
SN  - 2651-4370
SP  - 53
EP  - 79
VL  - 8
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Bu araştırmanın konusu, soğuk savaşın bitiminden sonra inişli çıkışlı bir seyir izleyen İran Rusya ilişkilerinin İran devriminden sonraki söylemle “küçük şeytan’’ kavramından, Suriye ve Ukrayna savaşlarında ifade edilen “stratejik ortak’’ söylemine nasıl ve neden evrildiğini incelemektir. Ayrıca, İran-Rusya ilişkilerini teşvik eden ve sınırlayan faktörler ortaya konmaya çalışılacaktır. Araştırma, veri toplamak için literatür taraması yöntemini kullanırken, analiz için nitel araştırma yöntemlerinden vaka analizinin bir alt kolu olan süreç analizi kullanılmıştır. Neorealizm bakış açısıyla olayların incelenmesi, olayların devlet, sistem, güç ve güç dengesi yönlerinden analizini kolaylaştırmıştır. Araştırmanın sonucunda, İran ile Rusya’yı yakınlaştıran temel nedenin ABD ve müttefiklerinden oluşan blokun etkisini Ortadoğu ve Kafkasya’da siyasi ve askeri yönden dengelemek olduğu; ambargoların bu yakınlaşmayı hızlandırdığı kanaatine varılmıştır. Rusya’nın BMGK’deki veto hakkı, nükleer enerji alanındaki işbirlikleri ve silah ticaretleri de ilişkilerin önünü açan nedenler olarak tespit edilmiştir. İki ülke arasındaki ilişkileri sınırlayan nedenler ise; her iki ülkenin ABD ve müttefikleri ile olan ilişkileri, ticari faaliyetlerin sadece nükleer teknoloji ve silah ticareti ile sınırlı olması olarak belirlenmiştir. Ayrıca, halklar arasındaki etkileşimin azlığının da ortaklığın derinleşmesini sınırlayan önemli bir faktör olduğu değerlendirilmiştir.Araştırmanın sonucunda, İran ile Rusya’yı yakınlaştıran temel nedenin ABD ve müttefiklerinden oluşan blokun etkisini Ortadoğu ve Kafkasya’da siyasi ve askeri yönden dengelemek olduğu; ambargoların bu yakınlaşmayı hızlandırdığı kanaatine varılmıştır. Rusya’nın BMGK’deki veto hakkı, nükleer enerji alanındaki işbirlikleri ve silah ticaretleri de ilişkilerin önünü açan nedenler olarak tespit edilmiştir. İki ülke arasındaki ilişkileri sınırlayan nedenler ise; her iki ülkenin ABD ve müttefikleri ile olan ilişkileri, ticari faaliyetlerin sadece nükleer teknoloji ve silah ticareti ile sınırlı olması olarak belirlenmiştir. Ayrıca, halklar arasındaki etkileşimin azlığının da ortaklığın derinleşmesini sınırlayan önemli bir faktör olduğu değerlendirilmiştir.
KW  - Neorealizm
KW  - Güç dengesi
KW  - İran dış politikası
KW  - Rusya dış politikası
KW  - İran-Rusya ilişkileri.
N2  - The subject of this research is to examine how and why Iran-Russia relations, which have followed an up-and-down course after the end of the Cold War, have evolved from the concept of “little devil” in the discourse after the Iranian revolution to the discourse of “strategic partner” expressed in the Syrian and Ukrainian wars. It will also try to reveal the factors that encourage and constrain Iran-Russia relations. The research uses the literature review method to collect data, while process analysis, a sub-branch of case analysis from qualitative research methods, is used for analysis. Examining the events from a neorealist perspective facilitated the analysis of the events from the aspects of state, system, power and balance of power. As a result of the research, it was concluded that the main reason for the rapprochement between Iran and Russia was to balance the influence of the US and its allies in the Middle East and Caucasus politically and militarily, and that the embargoes accelerated this rapprochement. Russia's veto power in the UNSC, cooperation in the field of nuclear energy and arms trade were also identified as reasons that paved the way for relations. The reasons limiting the relations between the two countries were identified as the relations of both countries with the US and its allies, and the fact that commercial activities were limited to nuclear technology and arms trade. In addition, the lack of interaction between the peoples is also considered to be an important factor limiting the deepening of the partnership.As a result of the research, it was concluded that the main reason for the rapprochement between Iran and Russia was to balance the influence of the US and its allies in the Middle East and Caucasus politically and militarily, and that the embargoes accelerated this rapprochement. Russia's veto power in the UNSC, cooperation in the field of nuclear energy and arms trade were also identified as reasons that paved the way for relations. The reasons limiting the relations between the two countries were identified as the relations of both countries with the US and its allies, and the fact that commercial activities were limited to nuclear technology and arms trade. In addition, the lack of interaction between the peoples is also considered to be an important factor limiting the deepening of the partnership.
CR  - Akdevelioğlu, A. (2004). İran İslam Cumhuriyeti’nin Orta Asya ve Azerbaycan politikaları. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 1(2), 129-160. https://dergipark.org.tr/tr/pub/uidergisi/issue/39239/462105
CR  - Alagöz, B., & Kandemir, E. (2015). 11 Eylül sonrası dönemde bölgesel güvenlik ve İran’ın Afganistan siyaseti. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 2(2), 109-140. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tocd/issue/17220/179885
CR  - Al Basre, M. (2023). An alliance based on common interests: Russian-Iranian relations during the Syrian civil war. Pesa International Journal of Social Studies, 9(1), 1-13. https://doi.org/10.25272/j.2149-8385.2023.9.1.01
CR  - Amiri, M. (2023). Strategic cooperation between Iran and Russia; Opportunities and challenges. Middle East Political Review, 6(1), 23-52. https://mepr.chalous.iau.ir/article_706511.html
CR  - Aras, H., & İşyar, Ö. G. (2023). Rusya’nın Suriye krizine müdahalesinin neorealizm çerçevesinde analizi. TESAM Akademi Dergisi, 10(2), 513-529. https://doi.org/10.30626/tesamakademi.1333796
CR  - Arı, T. (2006). Uluslararası ilişkiler ve dış politika (8. bs.). Alfa Basım Yayın.
CR  - Arı, T. (2013). Uluslararası ilişkiler teorileri: Çatışma, hegemonya, işbirliği (8. Baskı). MKM Yayıncılık.
CR  - Ashurov, B. (2016). Tacikistan ve İran ilişkileri 1991-2014 (Kayıt No: 438474) [Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi
CR  - Askeroğlu, S. (2022). İran-Rusya ilişkileri: Stratejik ortaklık mı rekabet mi ? Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(3), 577-594. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.1018646
CR  - Aslanlı, K. (2022, Temmuz 22). Yeni Rusya-İran enerji anlaşması neler vadediyor? İran Araştırmaları Merkezi. https://iramcenter.org/yeni-rusya-iran-enerji-anlasmasi-neler-vadediyor-780
CR  - Ataş, A. (2023). Ukrayna savaşı’nın Rusya-İran ilişkilerine etkileri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 78, 269-287. https://doi.org/10.51290/dpusbe.1340919
CR  - Başaran, D. (2017). Uluslararası güç ilişkileri bağlamında İkinci Dünya Savaşı sonrası hegemonik mücadelelerin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Giresun Üniversitesi. YÖK Tez Merkezi
CR  - Çalışkan, B. (2016). Rusya-Suriye ilişkileri ve Ortadoğu krizlerine etkisi. İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi. https://www.insamer.com/tr/uploads/pdf/rapor-rusya-suriye-iliskileri-ve-ortadogu-krizlerine-etkisi.pdf
CR  - Davidson, L., & Goldschmidt, A. (2011). Kısa Ortadoğu tarihi ( Çev. A. Güler). Doruk Yayınları. (Orijinal yayın tarihi t.y.)
CR  - Derman, G. S. (2017, Haziran). Ortadoğu’da iki etkin güç Rusya ve İran. İran Araştırmaları Merkezi. https://iramcenter.org/uploads/files/ortadoguda_iki_etkin_guc_rusya_ve_iran.pdf
CR  - Ertuğrul, D. (2012). Türkiye dış politikası için bir test: Suriye krizi. TESEV. https://www.tesev.org.tr/wp-content/uploads/rapor_Turkiye_Dis_Politikasi_Icin_Bir_Test_Suriye_Krizi.pdf
CR  - Freedman, R. O. (2000). Russian–Iranian relations in the 1990s. Middle East Review of International Affairs, 4(2). https://ciaotest.cc.columbia.edu/olj/meria/meria00_frr01.html
CR  - Güven, A. (2022, Nisan 9). İran’ın Rusya-Ukrayna savaşı’na yönelik BM oylamalarındaki tutumu. İran Araştırmaları Merkezi. https://iramcenter.org/iranin-rusya-ukrayna-savasina-yonelik-bm-oylamalarindaki-tutumu-731
CR  - Hacıoğlu, N. (2019). İran’ın nükleer enerji programı’nın sınırlandırılmasına ilişkin kapsamlı ortak eylem planı ve İran-Rusya ilişkileri. Novus Orbis Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 1(2), 126-145. https://dergipark.org.tr/tr/pub/novusorbis/issue/51611/630515
CR  - Hokayem, E. (2014). İran, The gulf states and the Syrian civil war. Survival, 56(6), 59-86. https://doi.org/10.1080/00396338.2014.985438
CR  - Hunter, S. T. (2001). Religion, politics, and security in Central Asia. SAIS Review, 11(2), 68-72. https://www.jstor.org/stable/26996365
CR  - Jonson, L. (2006). Tajikistan in the new Central Asia geopolitics, Great power rivalry and radical Islam. I.B. Tauris. https://doi.org/10.1093/jis/etm040
CR  - Kahraman, E. (2016). Soğuk savaş sonrası dönemde Rusya federasyonu-İran ilişkileri. Güvenlik Stratejileri, 12(24), 29-71. https://dergipark.org.tr/tr/pub/guvenlikstrtj/issue/26863/282464
CR  - Ketenci, A. (2018). Rusya- İran enerji işbirliği “Kapsamlı ortak eylem planı” sonrası değişen dengeler”. Bilge Strateji, 10(18), 75-92. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/677979
CR  - Kışman, Z. A., & Boyraz, B. (2019). Suriye bağlamında Rusya ve İran işbirliği. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(31), 563-583. https://doi.org/10.14520/adyusbd.500953
CR  - Koç, M. (2022, Şubat 28). Rusya’nın Ukrayna işgaline İran’ın yaklaşımı. İran Araştırmaları Merkezi. https://iramcenter.org/rusyanin-ukrayna-isgaline-iranin-yaklasimi-706
CR  - Mahmadov, H., & Naseem, M. Y. (2018). Russia-Iran defense cooperation: Past and present. The Journal of Iranian Studies, 2(1), 91-119. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iranian/article/441557
CR  - Mammadlı, A. (2014). Bölgesel Güvenlik Dengeleri Bağlamında Rusya-İran İlişkileri [Yüksek Lisans Tezi]. Uludağ Üniversitesi. YÖK Tez Merkezi
CR  - Mearsheimer, J. (2006). Structural realism. İçinde T. Dunne, M. Kurki ve S. Smith, International relations theories: Discipline and diversity. Oxford University Press. 
https://www.commackschools.org/Downloads/8_mearsheimer-_structural_realism.pdf
CR  - Özdemir, H. (2008). Uluslararası ilişkilerde güç: Çok boyutlu bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63(3), 113-144. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002075
CR  - Ramazani, R. K. (1992). Iran’s foreign policy: Both North and South. The Middle East Journal, 46(3), s. 393-412.  https://www.jstor.org/stable/4328462
CR  - Rashid, Y. (2022, Kasım 8). Artan İran-Rusya ilişkilerinin jeoekonomik boyutu. İran Araştırmaları Merkezi. https://www.iramcenter.org/artan-iran-rusya-iliskilerinin-jeoekonomik-boyutu-840
CR  - Raşid, A. (2001). Taliban: İslamiyet, petrol ve Orta Asya’da yeni büyük oyun (Çev. O. Akınhay). Everest Mozaik. (Orijinal yayın tarihi t.y.)
CR  - Risen, J. (2001, Aralık 31). A nation challenged: Qaeda diplomacy; Bin Laden sought Iran as an ally. U.S. Intelligence Documents. https://www.nytimes.com/2001/12/31/world/nation-challenged-qaedadiplomacy-bin-laden-sought-iran-ally-us-intelligence
CR  - Schanzer, J. (2023). The quiet war between Israel and Iran. Middle East Quarterly, 30(1), 1-8. https://www.meforum.org/63850/the-quiet-war-between-israel-and-iran
CR  - Sinkaya, B. (2011). İran-Suriye ilişkileri ve Suriye’de halk isyanı. Ortadoğu Analiz, 3(33), 38-48. https://www.orsam.org.tr/d_hbanaliz/4bayram.pdf
CR  - Sinkaya, B. (2017). İran’ın Suriye stratejisi. Akademik Ortadoğu, 11(2), 49-64. http://www.akademikortadogu.com/belge/ortadogu22makale/bayram_sinkaya.pdf
CR  - Taflıoğlu, S. (2020). Tacikistan iç savaşı. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 107-115. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.659361
CR  - Tarock, A. (1997). Iran and Russia in “strategic alliance”. Third World Quarterly, 18(2), 207-224. https://doi.org/10.1080/01436599714911
CR  - Telatar, G. (2015). Rusya ve Arap baharı: Batı ile yeni soğuk savaş mı? AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 175-202.  https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/195452/rusya-ve-arap-bahari-bati-ile-yeni-soguk-savas-mi
CR  - The Iran Primer. (2023, Mayıs 18). Iran & Russia: Burgeoning military ties. The Iran primer. https://iranprimer.usip.org/blog/2023/may/18/iran-russia-burgeoning-military-ties
CR  - Waltz, K. (1979). Theory of international politics. Addison-Wesley Pub. Co. https://dl1.cuni.cz/pluginfile.php/486328/mod_resource/content/0/Kenneth%20N.%20Waltz%20Theory%20of%20International%20Politics%20Addison-Wesley%20series%20in%20political%20science%20%20%20%201979.pdf
CR  - Waltz, K. (1992). Realist thought and neorealist theory. İçinde R. L. Rothstein (Ed.), The evolution of theory in international relations (ss. 21-37). University of South Carolina Press.
https://www.academia.edu/5865058/Realist_Thought_and_Neorealist_Theory_by_Kenneth_N_Waltz
CR  - Wendt, A. (2016). Uluslararası siyasetin sosyal teorisi (Çev. H. S. Ertem). Küre yayınları.(Orijinal yayın tarihi 1999).
CR  - Yacoubian, M. (2007). Syria’s alliance with Iran. U.S. Institute of Peace. https://www.usip.org/publications/2007/05/syrias-alliance-iran
CR  - Yıldırım, N. E. (2020). Kuşak ve yol girişiminin finansmanı: Çin’in borç tuzağı mı? Alternatif Politika, 12(3), 621-643. https://alternatifpolitika.com/makale/kusak-ve-yol-girisiminin-finansmani-cin-in-borc-tuzagi-mi
CR  - Yanık, E. (2019). A Neorealist Analysis of İran- Russia Relations: Tajik and Syrian Civil War [Yüksek Lisans Tezi]. Ortadoğu Teknik Üniversitesi. YÖK Tez Merkezi.
UR  - https://doi.org/10.33201/iranian.1429178
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3697099
ER  -