TY  - JOUR
T1  - Su Ürünleri Tüketimi, Diyet Listelerindeki Yeri ve Önemi
TT  - Seafood Consumption, Its Place in Dietary Lists and Its Importance
AU  - Kocatepe, Demet
AU  - Hinislioğlu, Kübra Nur
AU  - Aslanyavrusu, Gökçe
AU  - Başkan, Sonay
PY  - 2024
DA  - November
Y2  - 2024
DO  - 10.59312/ebshealth.1460337
JF  - Doğu Karadeniz Sağlık Bilimleri Dergisi
JO  - EBSHealth
PB  - Giresun University
WT  - DergiPark
SN  - 2822-6445
SP  - 106
EP  - 118
VL  - 3
IS  - 3
LA  - tr
AB  - Su ürünleri sağlıklı beslenmenin temelinde yer alan, yüksek esansiyel amino asit ve doymamış yağ asidi içeriği ile öne çıkan gıdalardır. Su ürünleri tüketimini etkileyen başlıca faktör avcılık miktarı olsa da son yıllarda artan yetiştiricilik sektörü ile Türkiye’de su ürünleri tüketiminin ivme kazanacağı görülmektedir. Sağlıklı beslenmenin temelini oluşturan kaliteli protein seçimi ile bireylerin sağlıklı yaşam standartlarını artırmaları mümkündür. Bununla birlikte protein içerikli gıdaların diğer besinlere oranla daha ulaşılamaz olduğu da bir gerçektir. Bu açıdan değerlendirildiğinde su kaynakları açısından zengin ülkemizde su ürünlerine diyetlerde, karasal hayvanlara oranla nispeten daha ucuz kaynaklar olarak yer verilmesi, bireylerin protein açığının kapatılmasında önem arz etmektedir. Ayrıca su ürünleri doymamış yağ asitleri, vitamin ve yaşamsal öneme sahip mineral içeriği ile de diyetlerde yer alması gereken fonksiyonel gıdalardandır.  Bu çalışmada dünyada ve ülkemizde su ürünleri tüketim miktarları, tüketimi etkileyen faktörler, diyet listelerinde su ürünlerinin yeri ve su ürünlerinin pişirilmesinde önerilen yöntemler konu edinilmiştir.
KW  - Su ürünleri
KW  - diyet
KW  - tüketim
KW  - pişirme teknikleri
N2  - Seafood is a food that forms the basis of a healthy diet and characterized by a high content of essential amino acids and unsaturated fatty acids. Although the main factor affecting seafood consumption is the extent of hunting, it is evident that seafood consumption in Türkiye will gain momentum with the increasing aquaculture sector in recent years. By choosing high-quality proteins that form the basis of a healthy diet, it is possible for individuals to increase their healthy standard of living. But, it is also a fact that protein-containing foods are more in difficult to access than other foods. From this perspective, in Türkiye, which is rich in water resources, the inclusion seafoods in the diet as a relatively cheaper resource than terrestrial animals is important to fill the protein deficiency of the individual. In addition, seafood products, with their content of unsaturated fatty acids, vitamins and essential minerals, are among the functional foods that should be included in the diet. This study discussed the consumption levels of seafood in the world and Türkiye, the factors affecting consumption, the place of seafood in diet lists, and the recommended methods of cooking seafood.
CR  - Ackman, R.G. (1988). Nutritional Composition of Fats in Seafoods. [Erişim Tarihi: 04.12.2023]. Erişim Adresi: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2699043/
CR  - Akgül, N. & Başhan, M. (2023) Değişik Pişirme Yöntemlerinin Lambuka (Coryphaena hippurus) Filetolarının Yağ Asidi Kompozisyonu Üzerine Etkileri. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 13(2), 752-763. https://doi.org/10.31466/kfbd.1290562
CR  - Biandolino, F., Parlapiano, I., Denti, G., Di Nardo, V. & Prato, E. (2021). Effect of different cooking methods on lipid content and fatty acid profiles of Mytilus galloprovincialis. Foods, 10(2), 416. https://doi.org/10.3390/foods10020416
CR  - Choo, P.Y., Azlan, A. & Khoo, H.E. (2018). Cooking methods affect total fatty acid composition and retention of DHA and EPA in selected fish fillets. Sci. Asia, 44, 92-101. https://doi.org/10.2306/scienceasia1513-1874.2018.44.092
CR  - Demirel, O. & Hatırlı, S.A. (2020). Türkiye’de Hane halklarının Balık Tüketim Harcamaları: Logıt ve Multınomıal Logıt Yaklaşımları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7 (Özel Sayı-Special Issue), 1022-1045. https://doi.org/10.30798/makuiibf.804060
CR  - Ergün, H. (2009). Su ürünleri tüketimi ve tanıtımı. Aquaculture Studies, (2).
CR  - Ersoy, B. & Özeren, A. (2009). The effect of cooking methods on mineral and vitamin contents of African catfish. Food Chemistry, 115(2), 419-422. https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2008.12.018
CR  - FAO (2023). Fishery and Aquaculture Statistics – Yearbook 2020. FAO Yearbook of Fishery and Aquaculture Statistics. 2023. Rome. [Erişim Tarihi: 04.12.2023].  https://doi.org/10.4060/cc7493en
CR  - FAO (2022). The International Year of Artisanal Fisheries and Aquaculture (IYAFA) 2022 . Rome.. [Erişim tarihi: 04.12.2023]. Erişim Adresi: https://www.fao.org/wecafc/iyafa/en/
CR  - Filiz, C., Yıldız, E., & Gürbüz, O. (2022). Ketojenik beslenme ve sağlık. Izmir Democracy University Health Sciences Journal, 5(2), 317-345.
CR  - Głuchowski, A., Czarniecka-Skubina, E., Wasiak-Zys, G. & Nowak, D. (2019). Effect of various cooking methods on technological and sensory quality of Atlantic salmon (Salmo salar), Foods, 8(8), 323. https://doi.org/10.3390/foods8080323
CR  - Kaplan, E., Buhan, E. & Yeşilayer, N. (2019). Mardin İlinde Balık Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi: Kızıltepe İlçesi Örneği. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 8(1), 59-73.
CR  - Karakaya, E., Çelik, Ş. & Taysi, M.R. (2018). CHAID Algoritması ile Balık Eti Tüketimini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. Journal of Agricultural Faculty of Gaziosmanpaşa University (JAFAG), 35(2), 85-93. https://doi.org/10.13002/jafag4381
CR  - Kocatepe, D., Turan, H., Taşkaya, G., Kaya, Y., Erden, R. & Erdoğdu, F. (2011). Effects of cooking methods on the proximate composition of black sea anchovy (Engraulis encrasicolus, Linnaeus 1758). Gıda, 36(2), 71-75.
CR  - Kutluay Merdol, T., Sürüoğlu, M.S., Acar Tek, N. & Sürücüoğlu, M.S. (2020). Beslenme Antropolojisi, Ankara, Hedef CS Basın Yayın. 224s. ISBN: 9786059877992
CR  - Jacguot, A.R. (1961). Organic Contituents of Fish And Other Aquatic Animal Foods. Fish As Food.Borgstrom G, ed. Vol l: Chapter 6. New York: Academic Press Inc.
CR  - Locke, A., Schneiderhan, J. & Zick, S.M. (2018). Diets for health: goals and guidelines. American Family Physician, 97(11), 721-728.
CR  - Lund, E.K. (2013). Health benefits of seafood; Is it just the fatty acids? Food Chemistry, 140, 413–420. https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2013.01.034
CR  - Marimuthu, K., Geraldine, A.D., Kathiresan, S., Xavier, R., Arockiaraj, J. & Sreeramanan, S.  (2014). Effect of three different cooking methods on proximate and mineral composition of Asian sea bass (Lates calcarifer, Bloch). Journal of Aquatic Food Product Technology, 23(5), 468-474. https://doi.org/10.1080/10498850.2012.727133
CR  - Mazzocchi, A., De Cosmi, V., Scaglioni, S. & Agostoni, C. (2021). Towards a more sustainable nutrition: complementary feeding and early taste experiences as a basis for future food choices. Nutrients, 13(8), 2695. https://doi.org/10.3390/nu13082695
CR  - Menozzi, D., Nguyen, T.T., Sogari, G., Taskov, D., Lucas, S., Castro-Rial, J.L.S. & Mora, C. (2020). Consumers’ Preferences and Willingness to Pay for Fish Products with Health and Environmental Labels: Evidence from Five European Countries. Nutrients, 12(9), 2650. https://doi.org/10.3390/nu12092650
CR  - Momenzadeh, Z., Khodanazary, A. & Ghanemi, K. (2017). Effect of different cooking methods on vitamins, minerals and nutritional quality indices of orange-spotted grouper (Epinephelus coioides), Journal of Food Measurement and Characterization, 11, 434-441.
CR  - Neff, M.R., Bhavsa, S.P., Braekevelt, E. & Arts, M.T. (2014). Effects of different cooking methods on fatty acid profiles in four freshwater fishes from the Laurentian Great Lakes region. Food Chemistry, 164, 544-550. https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2014.04.104
CR  - Negara, B.F.S.P., Lee, M.J., Tirtawijaya, G., Cho, W.H., Sohn, J.H., Kim, J.S. & Choi, J.S. (2021). Application of deep, vacuum, and air frying methods to fry chub mackerel (Scomber japonicus). Processes, 9(7), 1225. https://doi.org/10.3390/pr9071225
CR  - Nieva-Echevarría, B., Goicoechea, E., Manzanos, M.J. & Guillén, M.D. (2018). Effects of different cooking methods on the lipids and volatile components of farmed and wild European sea bass (Dicentrarchus labrax). Food Research International, 103, 48-58. https://doi.org/10.1016/j.foodres.2017.10.029
CR  - Olgun, S.N., Manisalı, E. & Çelik, F. (2022). Sürdürülebilir beslenme ve diyet modelleri. BANÜ Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 4(3), 261-271. doi: 10.46413/boneyusbad.11882 73
CR  - Oz, F. & Kotan, G. (2016). Effects of different cooking methods and fat levels on the formation of heterocyclic aromatic amines in various fishes. Food Control, 67, 216-224. https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2016.03.013
CR  - Öksüz, A., Alkan, Ş.B., Taşkın, H. & Ayrancı, M. (2018). Yaşam Boyu Sağlıklı ve Dengeli Beslenme İçin Balık Tüketiminin Önemi. Food and Health, 4(1):43-62.
CR  - Özturan, S., Ünal Şengör, G.F. (2022). Effects of cooking methods on the quality and safety of crayfish (Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823) during chilled storage. Journal of Food Processing and Preservation,  46(10), e16887. https://doi.org/10.1111/jfpp.16887
CR  - Sargent, J.R. & Tacon, A.G.J. (1999). Development of farmed fish: a nutritionally necessary alternative to meat. Proceedings of the Nutrition Society, 58(2),377-383. https://doi.org/10.1017/S0029665199001366
CR  - Selvi, K., Kandemir, G. & Özdikmenli Tepeli, S. (2019). Kırsal Bölgelerde Su Ürünleri Tüketim Alışkanlığına Etki Eden Faktörlerin Belirlenmesi: Çan (Çanakkale) Örneği. Çanakkale Onsekiz Mart University Journal of Marine Sciences and Fisheries, 2(2), 132-141.
CR  - Sezgin, A. C., Eroğlu, F. E., & Şanlıer, N. (2023). Sürdürülebilir beslenme modellerinin karşılaştırılması. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 11(3), 603-616.
CR  - SGB (2019). Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü, Tarım Ürünleri Piyasaları- Su Ürünleri Raporu Ocak 2019. [Erişim tarihi: 04.12.2023]. Erişim adresi: https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF%20Tarım%20Ürünleri%20Piyasaları/2019-Ocak%20Tarım%20Ürünleri%20Raporu/2019-Ocak%20Su%20Ürünleri.pdf
CR  - Şen, A. & Uçar, G. (2021). Deniz, tatlı su ve kültür ortamlarında yetişmiş levrek balıklarında farklı pişirme yöntemlerinin bazı yağ asiti kompozisyonları üzerine etkisi. Eurasian Journal of Veterinary Sciences, 37(3), 157-165.
CR  - Şengör, G.F.Ü., Alakavuk, D.Ü. & Tosun, Ş.Y. (2013).  Effect of cooking methods on proximate composition, fatty acid composition, and cholesterol content of Atlantic Salmon (Salmo salar). Journal of Aquatic Food Product Technology, 2(2), 160-167. https://doi.org/10.1080/10498850.2011.635839
CR  - Şengör, G.F.Ü. & Ceylan, Z. (2018). Türk Mutfağında Su Ürünleri Kültürü ve Önemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 14(4), 386-398. https://doi.org/10.22392/egirdir.414488
CR  - TEPGE (2022). Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü, Ürün raporu- Su ürünleri 2022 Erişim adresi: https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF%20%C3%9Cr%C3%BCn%20Raporlar%C4%B1/2022%20%C3%9Cr%C3%BCn%20Raporlar%C4%B1/Su%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20%C3%9Cr%C3%BCn%20Raporu-TEPGE-355.pdf
CR  - TEPGE (2023). Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü Tarım Ürünleri Piyasaları, Temmuz 2023 (syf 57,58). [Erişim tarihi: 11.12.2023]. Erişim adresi: https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Piyasalar%C4%B1/2023-Temmuz%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Raporu/SU%20%C3%9CR%C3%9CNLER%C4%B0%20T%C3%9CP%20HAZ%C4%B0RAN%202023-TEPGE.pdf
CR  - Tokay. A., Yılmaz. C., Bölük. S., Boyraz. Ö. & Bülbül. N. (2022) Sürdürülebilir beslenme modellerinden akdeniz diyetinin sürdürülebilirlikteki yeri. TOGÜ Sağlık Bilimleri Dergisi.; 2(2): 187-201.
CR  - Turan, H., Erkoyuncu, İ., Kocatepe, D. (2013). Omega-6, omega 3 yağ asitleri ve balık. Yunus Araştırma Bülteni, 2, 45-50.
CR  - TÜBER (2023). Türkiye Beslenme Rehberi [Erişim tarihi: 11.12.2023]. Erişim adresi: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-ve-hareketli-hayat-db/Dokumanlar/Rehberler/Turkiye_Beslenme_Rehber_TUBER_2022_min.pdf.
CR  - Türk Fidan, Ö.P., & Büyüktuncer, Z. (2021). Düşük FODMAP diyetine güncel yaklaşımlar. Turkiye Klinikleri Journal of Health Sciences/Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(1).
CR  - The EU Fish Market (2023). [Erişim tarihi: 11.12.2023]. Erişim adresi: https://www.eumofa.eu/the-eu-fish-market-2023-edition-is-now-online
CR  - Tilami, S.K. & Sampels, S.  (2017). Nutritional Value of Fish:Lipids, Proteins, Vitamins, and Minerals. [Erişim Tarihi:04.12.2023]. Erişim Adresi:https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/23308249.2017.1399104?journalCode=brfs21
CR  - Zhou, M., Shi, G., Deng, Y., Wang, C., Qiao, Y., Xiong, G., ... & Ding, A. (2022). Study on the physicochemical and flavor characteristics of air frying and deep frying shrimp (crayfish) meat. Frontiers in Nutrition, 9, 022590. https://doi.org/10.3389/fnut.2022.1022590
UR  - https://doi.org/10.59312/ebshealth.1460337
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3828120
ER  -