TY  - JOUR
T1  - Kişilik özelliklerinin yapay zekâ tutumuna etkisinde statü kaygısının ılımlaştırıcı rolü: Muhasebe meslek mensupları üzerine ampirik bir çalışma
TT  - The mediating role of status anxiety in the effect of personality traits on artificial intelligence attitude: An empirical study on accounting professionals
AU  - Çetin, Ömer Orbay
AU  - Bıyıklı, Fatih
AU  - Bozdoğan, Tunga
PY  - 2024
DA  - October
Y2  - 2024
DO  - 10.33707/akuiibfd.1462678
JF  - Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi
JO  - KOCATEPEİİBFD
PB  - Afyon Kocatepe University
WT  - DergiPark
SN  - 1302-1966
SP  - 117
EP  - 132
VL  - 26
IS  - Özel Sayı
LA  - tr
AB  - Muhasebe alanındaki kullanımı her geçen gün artan yapay zekâ teknolojisi, muhasebe meslek mensuplarının geleceğini doğrudan etkilemekte ve muhasebe çalışanlarını yeni beceriler kazanmaya itmektedir. Buna bağlı olarak muhasebe meslek mensuplarının kişilik özellikleri temelinde yapay zekâya tutumunu ve buna bağlı olarak yaşadıkları statü kaygısını ölçmek önem taşımaktadır. Bu çalışmada, Eskişehir ilindeki muhasebe meslek mensuplarına üç ayrı ölçek içeren bir anket uygulanmış ve anket yanıtları Smart-PLS 3.0 YEM (Yapısal Eşitlik Modeli) aracılığıyla analiz edilmiştir. Analizde öncelikli olarak PLS-YEM analiz kısıtları belirtilmiş, ardından faktör analizi ve güvenilirlik ve geçerlilik testleri yapılmıştır. Bu aşamalardan sonra HTMT ve Fornell Larcker Kriteri test sonuçlarına yer verilmiş, son aşamalar olarak da varyans artırıcı faktör (VIF) değeri ve model uyum endeksleri değerlendirilerek analiz tamamlanmıştır. Elde edilen bulgulara göre muhasebe meslek mensuplarının dışa dönüklükleri arttıkça yaşadıkları statü kaygısında bir düşüş ve yapay zekâya tutumunda olumlu bir algı tespit edilmiştir. Ayrıca muhasebe meslek mensuplarının statü kaygısı arttıkça negatif yapay zekâ tutum algısında artış görülürken, öz denetimlilik kişilik özelliği arttıkça statü kaygısında ve negatif yapay zekâya tutum algısında da düşüş görülmüştür. Çalışmanın son kısmında ise elde edilen bulgulardan hareketle muhasebe meslek mensupları ve muhasebe alanı için çeşitli önerilerde bulunulmuştur.
KW  - Yapay zekâ
KW  - dijitalleşme
KW  - muhasebe meslek mensupları
KW  - statü kaygısı
N2  - Artificial intelligence technology, whose use in the field of accounting is increasing day by day, directly affects the future of accounting professionals and pushes accounting professionals to acquire new skills. Accordingly, it is important to measure the attitude of accounting professionals towards artificial intelligence on the basis of their personality traits and the status anxiety they experience accordingly. In this study, a questionnaire containing three different scales was applied to accounting professionals in Eskişehir province, and the survey responses were analyzed using Smart-PLS 3.0 SEM (Structural Equation Modeling). In the analysis, firstly, PLS-SEM analysis constraints were specified, followed by factor analysis and reliability and validity tests. After these stages, HTMT and Fornell Larcker Criterion test results were included, and the analysis was completed by evaluating the variance inflation factor (VIF) value and model fit indices as the last stages. According to the findings, as the extroversion of accounting professionals increases, there is a decrease in their status anxiety and a positive perception in their attitude toward artificial intelligence. In addition, as the status anxiety of accounting professionals increased, there was an increase in the perception of negative artificial intelligence attitude, while as the self-control personality trait increased, there was a decrease in status anxiety and a decrease in the perception of negative artificial intelligence attitude. In the last part of the study, various suggestions were made for accounting professionals and the field of accounting based on the findings obtained.
CR  - ACCA. (2017). An introduction to professional insights. https://www.accaglobal.com/gb/en/professional-insights/intro-pi.html
CR  - Ağdeniz, Ş. (2024). Güvenilir yapay zekâ ve iç denetim. Denetişim, (29), 112-126. https://doi.org/10.58348/denetisim.1384391
CR  - Bacanlı, H., İlhan, T., & Aslan, S. (2009). Beş faktör kuramına dayalı bir kişilik ölçeğinin geliştirilmesi: Sıfatlara dayalı kişilik testi (Sdkt). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 261-279.
CR  - Banta, V. C., Rîndasu, S. M., Tanasie, A., & Cojocaru, D. (2022). Artificial intelligence in the accounting of international businesses: A perception-based approach. Sustainability, 14, 6632. https://doi.org/10.3390/su14116632
CR  - Beder, N. (2021). Muhasebe meslek mensuplarının yeni dünya ile imtihanı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 163-184. https://doi.org/10.18037/ausbd.902591
CR  - Birdal, M., Acun, S., & Onuk, P. (2011). Tüketici davranışlarında statü kaygısı ve sosyoekonomik belirleyenleri. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 12(1), 17-31.
CR  - Blake, K. R., & Brooks, R. C. (2019). Status anxiety mediates the positive relationship between income inequality and sexualization. Proceedings of the National Academy of Sciences, 201909806. https://doi.org/10.1073/pnas.1909806116
CR  - Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
CR  - Çiçek, İ., & Aslan, A. E. (2020). Kişilik ve beş faktör kişilik özellikleri: Kuramsal bir çerçeve. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 10(1), 137-147.
CR  - Day, M., & Fiske, S. (2016). What is status anxiety? Exploring a mechanism of the consequences of income inequality. Presentation at the International Society for Justice Research (ISJR), 16th Biennual Conference, University of Kent, Canterbury, UK.
CR  - Demirkol, A., & Aslan, S. (2021). Holland’ın tipolojisi, bağlanma ve beş faktör kişilik kuramı üzerine bir derleme çalışması. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 5(3), 1127-1150. https://doi.org/10.47525/ulasbid.932449
CR  - Digman, J. M. (1990). Personality structure: Emergence of the five-factor model. Annual Review of Psychology, 41(1), 417–440. https://doi.org/10.1146/annurev.ps.41.020190.002221
CR  - Efe, A., & Tunçbilek, M. (2023). Yapay zekâ algoritmaları ile dönüşen denetim araçları üzerine bir değerlendirme. Denetişim, (27), 72-102. https://doi.org/10.58348/denetisim.1195294
CR  - Gacar, A. (2019). Yapay zekâ ve yapay zekânın muhasebe mesleğine olan etkileri: Türkiye’ye yönelik fırsat ve tehditler. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 389-394.
CR  - Günaydın, A., & Uzunoğlu, H. (2022). Teknolojik yenilikler ışığında muhasebe eğitimi ve muhasebe mesleğine ilişkin yazınsal bakış. Denetim Ve Güvence Hizmetleri Dergisi, 2(2), 92-102.
CR  - Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2017). A primer on partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM). (2. Baskı). Sage.
CR  - Henseler, J., Dijkstra, T. K., Sarstedt, M., Ringle, C. M., Diamantopoulos, A., Straub, D. W., & Calantone, R. J. (2014). Common beliefs and reality about PLS: Comments on Rönkkö and Evermann. Organizational Research Methods, 17(2), 182-200. https://doi.org/10.1177/1094428114526928
CR  - Henseler, J., Hubona, G., & Ray, P. (2016). Using PLS path modeling in new technology research: Updated guidelines. Industrial Management & Data Systems, 116(2), 2-20. https://doi.org/10.1108/IMDS-09-2015-0382
CR  - Horzum, M. B., Ayas, T., & Padır, M. A. (2017). Adaptation of big five personality traits scale to Turkish culture. Sakarya University Journal of Education, 7(2), 398-408. https://doi.org/10.19126/suje.298430
CR  - Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1998). Fit indices in covariance structure modeling: Sensitivity to underparameterized model misspecification. Psychological Methods, 3(4), 424-453.
CR  - İskenderoğlu, N. (2020). Yapay zekâ teknolojilerinin muhasebeye entegrasyonu. https://finansmuhendisi.net/yapay-zeka-ve-muhasebe/
CR  - İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ). (2017). İnsanlaşan makinalar ve yapay zekâ. İTÜ Vakfı Yayınları.
CR  - Kaya, F., Aydın, F., Schepman, A., Rodway, P., Yetişensoy, O., & Demir-Kaya, M. (2024). The roles of personality traits, AI anxiety, and demographic factors in attitudes toward artificial intelligence. International Journal of Human–Computer Interaction, 40(2), 497-514. https://doi.org/10.1080/10447318.2022.2151730
CR  - Lorcu, F. (2015). Örneklerle veri analizi SPSS uygulamalı. Detay Yayıncılık.
CR  - Malouff, J. M., Thorsteinsson, E. B., Schutte, N. S., Bhullar, N., & Rooke, S. E. (2010). The five-factor model of personality and relationship satisfaction of intimate partners: A meta-analysis. Journal of Research in Personality, 44(1), 124-127. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2009.09.004
CR  - Melita, D., Willis, G. B., & Rodríguez-Bailón, R. (2021). Economic inequality increases status anxiety through perceived contextual competitiveness. Frontiers in Psychology, 12, 637365. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.637365
CR  - Mert, İ. (2023). Muhasebe eğitimi ve araştırmasında çok disiplinli yaklaşım: Dijitalleşme ve modern yöntemler. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 68, 249-262. https://doi.org/10.55322/mdbakis.1131174
CR  - Omoteso, K. (2012). The application of artificial intelligence in auditing: Looking back to the future. Expert Systems with Applications, 39(9), 8490-8495.
CR  - Özbek, A. (2024). Muhasebe meslek mensuplarının yapay zekâ kaygılarının gelecekte istihdam edilebilirlik algıları üzerine bir çalışma. Alanya Akademik Bakış, 8(1), 254-267. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1329511
CR  - Paskov, M., Gerxhani, K., & Van De Werfhorst, H. G. (2013). Income inequality and status anxiety. Growing Inequalities’ Impacts.
CR  - Pybus, K., Power, M., Pickett, K., & Wilkinson, R. (2022). Income inequality, status consumption and status anxiety: An exploratory review of implications for sustainability and directions for future research. Social Sciences & Humanities Open, 100353. https://doi.org/10.1016/j.ssaho.2022.100353
CR  - Rammstedt, B., & John, O. P. (2007). Measuring personality in one minute or less: A 10-item short version of the Big Five Inventory in English and German. Journal of Research in Personality, 41(1), 203-212. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2006.02.001
CR  - Richter, N. F., Hauff, S., Ringle, C. M., & Gudergan, S. P. (2022). The use of partial least squares structural equation modeling and complementary methods in international management research. Management International Review, 62, 449-470.
CR  - Ringle, C. M., Sarstedt, M., Sinkovics, N., & Sinkovics, R. R. (2023). A perspective on using partial least squares structural equation modelling in data articles. Data in Brief, 48, 109074.
CR  - Sarıçiçek, R. (2019). Muhasebe alanındaki dönüşüm ve yapay zekâ. 2. Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı, 1092-1099.
CR  - Schepman, A., & Rodway, P. (2020). Initial validation of the general attitudes towards artificial intelligence scale. Computers in Human Behavior Reports, 1, 100014. https://doi.org/10.1016/j.chbr.2020.100014
CR  - Schepman, A., & Rodway, P. (2022). The general attitudes towards artificial intelligence scale (GAAIS): Confirmatory validation and associations with personality, corporate distrust, and general trust. International Journal of Human–Computer Interaction, 1-18. https://doi.org/10.1080/10447318.2022.2085400
CR  - Shafer, A. B. (2001). Relation of the big five to the EASI scales and the Thurstone temperament schedule. Personality and Individual Differences, 31(2), 193–204. https://doi.org/10.1016/S0191-8869(00)00128-8
CR  - Sürücü, L., Maslakcı, A., & Ertan, Ş. S. (2022). Statü kaygısı ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 25(1), 226-235. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.1076257
CR  - Tekbaş, İ. (2019). Muhasebenin dijital dönüşümü ve mali mühendislik. Hümanist Kitap Yayıncılık.
CR  - Ukpong, E. G., Udoh, I. I., & Essien, I. T. (2019). Artificial intelligence: Opportunities, issues and applications in accounting and auditing in Nigeria. Journal of Accounting & Marketing, 7, 309. https://doi.org/10.4172/2168-9601.1000309
CR  - Varol, N. (2023). Dijital dönüşüm ve yapay zekâ: Muhasebenin ve denetimin geleceği. Denetim Ve Güvence Hizmetleri Dergisi, 3(2), 162-184.
CR  - Wasny, G. (2019). How artificial intelligence will change the way accountants work. https://www.accountingtoday.com/author/garrett-wasny-ma-cmccitp-fibp-at374
CR  - Yaninen, D. (2018). Artificial intelligence and the accounting profession in 2030. https://cpapng.org.pg/data/documents/CPA-Presentation-Artificial-Intelligence-and-the-Accounting-Profession-in-2030_1.pdf
CR  - Yardımcıoğlu, M., & Şıtak, B. (2020). Yapay zekâ teknolojisinin muhasebe alanına yansımaları: Literatür incelemesi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 342-353. https://doi.org/10.33905/bseusbed.809795
CR  - Yi, Z., Cao, X., Chen, Z., & Li, S. (2023). Artificial intelligence in accounting and finance: Challenges and opportunities. IEEE Access, 11, 129100-129123. https://doi.org/10.1109/ACCESS.2023.3333389
CR  - Zemankova, A. (2019). Artificial intelligence in audit and accounting: Development, current trends, opportunities and threats - literature review. 2019 International Conference on Control, Artificial Intelligence, Robotics & Optimization (ICCAIRO), Athens, Greece, 148-154. https://doi.org/10.1109/ICCAIRO47923.2019.00031
CR  - Zhang, Y., Xiong, F., Xie, Y., Fan, X., & Gu, H. (2020). The impact of artificial intelligence and blockchain on the accounting profession. IEEE Access, 8, 110461-110477. https://doi.org/10.1109/ACCESS.2020.3000505
UR  - https://doi.org/10.33707/akuiibfd.1462678
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3837240
ER  -