TY  - JOUR
T1  - Uşak Müzesindeki Dört Kapı Tipli Mezar Stelindeki Betimlemelerin Sembolik Anlamı Üzerine Bir Değerlendirme
TT  - Evaluation of the Symbolic Meaning of the Depictions on the Four Door-Type Grave Stelae at the Uşak Museum
AU  - Fındık, Ahsen
AU  - Dinç, Münteha
AU  - Taştemür, Emre
PY  - 2025
DA  - August
Y2  - 2025
DO  - 10.26650/artsanat.2025.24.0017
JF  - Art-Sanat
PB  - Istanbul University
WT  - DergiPark
SN  - 2148-3582
SP  - 31
EP  - 59
IS  - 24
LA  - tr
AB  - Çalışmanın konusunu Uşak Müzesinde yer alan dört adet kapı tipli mezar steli oluşturmaktadır. Kapı tipli mezar stelleri, özellikle toplumun orta sınıfı arasında görülen, Antik Dönem’de ölen kişinin anısının yaşaması ve sürdürülmesi endişesi ile zamana meydan okuyan, kalıcı bir anıt yaptıramayan kişilerin/aile üyelerinin daha ekonomik boyutlarda bir kapı betimi ve sütun, alınlık gibi ek mimari unsurların da betimleme aracılığıyla gösterildiği stel tipidir. Kapı tipli steller üzerindeki betimlemelerin oldukça çeşitlilik gösterdiği görülmektedir. Bu çeşitlilik, bölgeler arasındaki kültürel temas ve etnik grupların kendilerine ilgi çekici gelen seçimleri sonucunda oluşturulmuştur. Frig bölgesinde yaşayan halkların dönemin modası olan kapı tipli mezar steli ile Roma İmparatorluğu’na aidiyet bağlamında kimliklerini görünür bir şekilde ifade etmenin ve sergilemenin bir yolunu buldukları söylenebilir. Söz konusu steller, Roma Dönemi Frigyası’nda yaşayan insanların sosyal ve ekonomik durumları hakkında bilgi vermeleri ve bölgeye özgü ölü gömme geleneklerine ışık tutmaları sebebiyle de önemlidir. Uşak Müzesi envanterine kayıtlı olan steller yukarıda sayılan sebeplerden dolayı bilim dünyası için oldukça önemli eserlerdir. Bu stellerin buluntu yerleri kesin olarak bilinmemekle birlikte satın alma yolu ile müzeye teslim edildikleri görülmektedir. İncelenen steller hem stilistik hem de ikonografik açıdan kendi bağlamları içinde farklı bölgelerden benzer stil ve ikonografiye sahip stel örnekleri ile karşılaştırılarak bir tipoloji içerisine dâhil edilmişlerdir. Özellikle çalışmada yer verilen Kat. No. 3 ve Kat. No. 4’teki stellerin tipolojik değerlendirmesinde yararlanılan geçmiş yıllardaki çalışmaların, stellerin belirli bir tipolojiye göre sınıflandırılmasında yetersiz kaldığı anlaşılmıştır. Bu sebeple kapı tipli steller üzerinde yapılacak çalışmalarda bu stellerin eski sınıflandırmalara dahil edilmesinin yerine yerel bir tipolojiye dâhil edilmelerinin daha doğru olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca çalışmada stellerin sembolik anlamlarının incelenmesi çalışmanın asıl amaçlarından biridir. Stellerin üzerinde tanıtılmak ve hatırlatılmak istenen kişinin ya da kentin sanatsal, siyasi ve inanç bağlamında sembolik dilinin anlaşılması önem taşımaktadır. Çalışma kapsamındaki stellerin ikonografisi ile ölen kişinin mensup olduğu topluluk, sosyal çevre ve kentin değerlendirilmesi de amaçlanmaktadır.
KW  - Uşak
KW  - Kapı Tipli Mezar Steli
KW  - İkonografi
KW  - Sembolizm
N2  - The subject of this study is four door-type grave stelae located in the Uşak Museum. Door-type grave stelae are a type of stelae particularly seen among the middle class of society in antiquity. They reflect the concern to preserve and perpetuate the memory of the deceased through more affordable means, especially for those individuals or family members who could not commission a permanent monument defying time. Instead, they conveyed this intent through the depictions of doors and additional architectural elements such as columns and pediments. The depictions on the door-type stelae show considerable diversity. This diversity in depictions is the result of cultural contact between regions and the choices made by ethnic groups based on what they find appealing. It can be said that the peoples living in the Phrygian region found a way to visibly express and display their identities in relation to their affiliation with the Roman Empire through the door-type grave stelae, which were fashionable at the time. These stelae are also important because they provide information about the social and economic status of the people living in Roman Phrygia and shed light on the burial traditions specific to the region. The stelae registered in the inventory of the Uşak Museum are highly significant works for the academic world due to the above-mentioned reasons. Although the exact spots of these stelae are not known, it is observed that they were acquired by the museum through purchase. The stelae in question have been included in a typology by comparing them—both stylistically and iconographically—with examples of stelae from different regions that share similar styles and iconography within their respective contexts. In particular, it has been understood that previous studies used in the evaluation of the stelae in Cat. No. 3 and Cat. No. 4 included in this study were insufficient in classifying the stelae according to a specific typology. For this reason, it has been determined that it is more accurate to include door-type stelae in a local typology rather than in old classifications when conducting research on them. Furthermore, examining the symbolic meanings of the stelae is one of the main objectives of this study. It is important to understand the symbolic language of the person or city that the stelae aim to introduce and remind within the artistic, political, and religious contexts. In addition, the study aims to evaluate the community, social environment, and city to which the deceased belonged through the iconography of the stelae included in the scope of the research.
CR  - Albayrak, Yusuf. “Göbekli Tepe’den Hayvan Tasvirleri.” Külliye 4 (EyLüL 2023): 81-111. Erişim 15 Mayıs 2024. https://doi.org/10.48139/ aybukulliye.1267083 google scholar
CR  - Anthony, Rich. A Dictionary of Roman and Greek Antiquities. Londra: Longmans, 1890. google scholar
CR  - BuckLer, WiLLiam Hepburn ve WiLLiam Moir CaLder. MAMA VI: Monuments and Documents From Phrygia and Caria. 6. CiLt. Manchester: Manchester Üniversitesi Yayınları, 1939. google scholar
CR  - Cameron, ArchibaLd. "“ΘΡΕΠΤΟΣ and ReLated Terms in the Inscriptions of Asia Minör.” Anatolian Studies Presented to William Hepburn Buckler. Ed. William Moir CaLder ve Josef Keil. Manchester: Manchester Üniversitesi Yayınları, 1939, 27-62. google scholar
CR  - Caneva, Giulia, ALessandro Lazzara ve Zohreh Hosseini. "PLant as Symbols of Power in the Achaemenid Iconography of Ancient Persian Monuments.” Plants 12 (Kasım 2023): 39-91. Erişim 10 Mayıs 2024. https://doi.org/10.3390/plants12233991. google scholar
CR  - Caneva, Giulia, Antonella Altieri, ALma Kumbaric ve FLavia BartoLi. "Plant Iconography and its Message: Realism and Symbolic Messages in the Bernini Fountain of the Four Rivers in Rome.” Rendicontri Lincei, Scienze Fisiche e Naturali 31 (Ağustos 2020): 1011-1026. Erişim 5 Mayıs 2024. https://doi.org/10.1007/s12210-020-00946-2 google scholar
CR  - Caneva, Giulia, Valentina Savo ve Alma Kumbaric. "Big Messages in Small Details: Nature in Roman Archaeology.” Economic Botany 68 (Mart 2014): 109-115. Erişim 15 Şubat 2024. https://doi.org/10.1007/s12231-013-9256-1 google scholar
CR  - CarroLL, P. Maureen. "Ethnicity and Gender in Roman Funerary Commemoration: Case Studies from the Empire’s Frontiers.” Ed. Sarah TarLow ve Liv NiLsson Stutz. The Oxford Handbook of the Archaeology of Death and Burial. Oxford: Oxford Üniversitesi YayınLarı, 2013, 559-579. Erişim 15 Şubat 2024. https://doi.org/l0.1080/00665983.2012.11020916 google scholar
CR  - CarroLL, Maureen. "Vox Tua Nempe Mea Est. DiaLogues with the dead in Roman Funerary Commemoration.” Accordia Research Papers 11 (Kasım 2008): 37-80. google scholar
CR  - CoLumeLLa, Lucius Junius Moderatus. De Re Rustica of Columella. Londra: Harvard Üniversitesi Yayınları, 1941, 427. Erişim 10 Şubat 2024. https://peneLope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/CoLumeLLa/de_Re_Rustica/4*.htmL#25. google scholar
CR  - Cutten, Henry J. L. "SteLae as VehicLes of Expression. A RegionaL Study of Gravestones From Inland Asia Minor During The First and EarLy Second Century AD.” Doktora tezi, Nottingham Üniversitesi, 2021. google scholar
CR  - Degen, JuLian Micheal. "Die Mykenische LöwendarsteLLung. Ein FallbeispeL für die Veranderung Politischer Symbolik Durch Kulturkon-takte.” Historia Scibere 7 (Mayıs 2015): 9- 31. Erişim 15 Şubat 2024. 10.15203/historia.scribere.7.442 google scholar
CR  - De Hoz, Maria-Paz. "Phrygian Traces in Greek Epigraphy of Roman Anatolia: Survival or Identity RevivaL?.” Monographs on Antiquity. 7. CiLt. Ed. Hugo Thoen ve L. B. Van Der Meer. Paris: Peeters, 2022: 369-386. Erişim 15 Şubat 2024. https://doi.org/10.2307/j.ctv2zx9 pwv.30 google scholar
CR  - Durugönül, Serra. Roma Devlet Kabartmalarında Propaganda ve Sanat. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları, 2021. google scholar
CR  - Edmondson, Jonathan. "Public Dress and SociaL ControL in Late RepubLican and Early Imperial Rome.” Roman Dress and the Fabrics of Roman Culture. Ed. Jonathan Edmondson ve ALison Keith. Toronto: Toronto Üniversitesi Yayınları, 2008, 21-46. google scholar
CR  - Erasmo, Mario. Reading Death in Ancient Rome. CoLumbus: Ohio State Üniversitesi Yayınları, 2008. google scholar
CR  - Erdinç, Zerrin. "Aizanoi Mezar Stellerinde Kadına Dair Semboller.” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 69 (Temmuz 2021): 87-106. Erişim 10 Ağustos 2021. https://doi.org/10.51290/dpusbe.846611 google scholar
CR  - Erdinç, Zerrin. "Aizanitis Bölgesi Mezar Taşları.” Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi, 2020. google scholar
CR  - Euripides. "Euripides III, Ion.” The Complete Greek Tragedies. Çev. RonaLd Frederick Willetts. 3. CiLt. Chicago: Chicago Üniversitesi Yayınları, 1954, 183-255. google scholar
CR  - Gezgin, Deniz. Hayvan Mitosları. İstanbul: Pinhan Yayınları, 2024. google scholar
CR  - Gezgin, Deniz. Bitki Mitosları. İstanbul: Pinhan Yayınları, 2021. google scholar
CR  - Graham, Emma Jayne ve VaLerie M. Hope. "Funerary Practices.” A Companion to Roman Italy. Ed. ALison E. CooLey. Londra: WiLey BLackweLL, 2016. Erişim 14 Şubat 2024. https://onLineLibrary.wiLey.com/doi/epdf/10.1002/9781118993125.ch9 google scholar
CR  - GrimaL, Pierre. Mitoloji Sözlüğü: Yunan ve Roma. İstanbuL: SosyaL YayınLar, 1997. google scholar
CR  - HimmeLmann, NikoLaus. Über Hirten-Genre inder Antiken Kunst: Abhandlungen der Rheinisch-Westfalischen Akademie der Wissensc-haften 65. OpLaden: Westdeutscher VerLag, 1980. google scholar
CR  - Hope, VaLerie M. "Words and Picture: The Interpretation of Romanı-British Tombstones.” Britannia 28 (Kasım 1997), 257. Erişim 20 Mart 2024. https://doi.org/l0.2307/526768. google scholar
CR  - Hope, Thomas. Costume of The Ancients. 1. CiLt. Londra: Printed For WiLLiam MiLLer, 1812. google scholar
CR  - Jes, Kai. "Türgrabsteine in Aizanoi II: Fassadenmonumente mit Scheintür.” Istanbuler Mitteilungen. 51. CiLt (Tübingen: E. Wasmuth, 2001): 279-318. google scholar
CR  - Kampen, Natalie. Image and Status: Roman Working Women in Ostia. Berlin: Gebr. Mann Verlag, 1981. google scholar
CR  - KeLp, Ute. Grabdenkmal und Lokale Identitat: Ein Bild der Landschaft Phrygien in der Römischen Kaiserzeit: Asia Minor Studien 74. Bonn: HabeLt-VerLag, 2015. google scholar
CR  - KeLp, Ute. “Some Remarks on TumuLi of Late HeLLenistic and EarLy Roman Times in Phrygia andthe DeveLopment of ProvinciaL Art.” Ed. Ute KeLp ve OLiver Henry. Tumulus as Sema: Space, Politics, Culture and Religion in The First Millenium BC. BerLin: De Gruyter, 2016, 601-612. google scholar
CR  - KöhLer, CarL. A History of Costume. New York: G. Howard Watt, 1930. google scholar
CR  - Kretschmer, PauL. Griechischen Sprache. Göttingen: Dandenhoed und Rupredt, 1896. google scholar
CR  - Kurtz, Donna C. ve John Boardman. Greek Burial Customs: Aspect of Greek and Roman Life. New York: CorneLL Üniversitesi YayınLarı, 1971. google scholar
CR  - Levick, Barbara, Stephen MitcheLL, James Potter ve Marc WaeLkens. MAMA X: Monuments From The Upper Tembris Valley, Cotiaeum, Cadi, Synaus, Ancyra, and Tiberiopolis. 10. CiLt. Manchester: Manchester Üniversitesi YayınLarı, 1993. google scholar
CR  - Lochman, Thomas. Studienzu Kaiserzeitlichen Grab- und Votifreliefs aus Phrygien. BaseL: SkuLpturhaLLe, 2003. google scholar
CR  - Lochman, Thomas. “Deux ReLiefs AnatoLiens Au Musee Des Beaux-Arts De Budapest.” Bulletin du Musee Hongrois des Beaux-Arts 74 (1991): 11-24. google scholar
CR  - Louvre Müzesi. "Tunique." Erişim 20 Temmuz 2025. https://coLLections.Louvre.fr/en/ark:/53355/cL010209546 google scholar
CR  - MustafaoğLu, Gökhan. “Maddi KüLtür ÇaLışmaLarı Çerçevesinde: NesneLer, ŞeyLer, AktörLer ve Taşın “Ötesini Görmek” Üzerine DüşünceLer.” Anadolu Prehistorya Araştırmaları Dergisi 4 (AraLık 2018): 61-78. google scholar
CR  - Ovidius Naso, PubLius. Metamorphoses. Çev. Arthur GoLding. Londra: 1567, 4.7.20. Erişim 15 Şubat 2024. https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Ov.%20Met.%204.720&Lang=originaL. google scholar
CR  - Pearson, Mike Parker. The Archaeology of Death and Burial. Teksas: A&M Üniversitesi YayınLarı, 1999. google scholar
CR  - Pendergast, Sara ve Tom Pendergast. Fashion, Costum and Culture: Clothing, Headwear, Body Decorations and Footwear through the Ages: Ancient World. 1. CiLt. New York: Thomson&GaLe, 2004. google scholar
CR  - Pennick Morgan, Faith. Dress and Personal Appearance in Late Antiquity. Ed. Luke Lavan. 1. CiLt. Leiden: BriLL, 2018. google scholar
CR  - PfuhL, Ernst ve Hans Möbius. Dieostgriechischen Grabreliefs. 1. CiLt (Metin ve GörseL). Mainz: PhiLipp Von Zabern, 1977. google scholar
CR  - PfuhL, Ernst ve Hans Möbius. Dieostgriechischen Grabreliefs. 2. CiLt (Metin ve GörseL). Mainz: PhiLipp Von Zabern, 1979. google scholar
CR  - Proeva, Nade. “Non-FiguraL Motifs on the Roman Funerary SteLae from Upper Macedonia (ProbLems of Dating and Interpretation).” Actual google scholar
CR  - Problems of Theory and History of Art 7 (Ocak 2017): 147-158. Erişim 20 Şubat 2024. https://doi.org/10.18688/aa177-1-16 google scholar
CR  - PoLat, Gürcan. “Bir AnadoLu-Akhaemenid Dönemi ÖLü KüLtü GeLeneği: TümüLüs Önünde SteLLer ve Seremoni ALanLarı.” Olba XI (Mayıs 2005): 1-24. google scholar
CR  - RooseveLt, Christopher H. “SymboLic Door SteLae and Graveside Monuments in Western AnatoLia.” American Journal of Archaeology 110/1 (Ocak 2006): 65-91. Erişim 28 Nisan 2021. https://www.jstor.org/stabLe/40026360 google scholar
CR  - Saint-Denis, E de. “FaLx Vinitoria.” Archeologie et Philologie 41 (Ocak-Haziran 1953): 163-176. google scholar
CR  - Savo, VaLentina, ALma Kumbaric ve GiuLia Caneva. “Grapevine (Vitis vinifera L.) SymboLism in the Ancient Euro-Mediterranean CuLtures.” Economic Botany 70 (Mayıs 2016): 190-197. Erişim 20 Şubat 2024. https://doi.org/10.1007/s12231-016-9347-x google scholar
CR  - Smith, RoLand R. “Phrygian Doorstones,” The Classical Review 38/2 (1988): 349-350. Erişim 28 Nisan 2021. https://www.jstor.org/stabLe/3065626 google scholar
CR  - Smith, WiLLiam. "FaLx." A Dictionary of Greek and Roman Antiquities. Londra: John Murray, 1875. Erişim 20 Şubat 2024. https://peneLope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/secondary/SMIGRA*/FaLx.htmL google scholar
CR  - Susini, GiancarLo. The Roman Stonecutter: An Introduction to Latin Epigraphy. Londra: BasiL BLackweLL, 1973. Erişim 20 Mart 2024. https://archive.org/detaiLs/romanstonecutter0000susi/page/n3/mode/2up google scholar
CR  - UzunoğLu, Hüseyin. “Phrygia’dan Bir Grup Yeni Mezar SteLi.” Mediterranean Journal of Humanities 9 (Haziran 2019): 377-385. Erişim 13 Kasım 2024. https://doi.org/10.13114/mjh.2019.469 google scholar
CR  - VarinLioğLu, Ender. “Die Inschriften Aus Dem Museum Von Uşak.” Epigraphica Anatolica 13 (1989): 17-36. google scholar
CR  - VarinLioğLu, Ender. The Greek Inscriptions in The Museum of Usak. İstanbuL: Ege YayınLarı, 2022. google scholar
CR  - Vitruvius, Mimarlık Üzerine On Kitap. Çev. Suna Güven. Ankara: Şevki VanLı MimarLık Vakfı YayınLarı, 2013. google scholar
CR  - WaeLkens, Marc. Die Kleinasiatischen Türsteine: Typologische und Epigraphische Untersuchungen der Kleinasiatischen Grabreliefs mit Scheintür. Mainz: ALman ArkeoLoji Enstitüsü, 1986. google scholar
CR  - White, Kennth D. Agricultural Implements of The Roman World. Cambridge: Cambridge Üniversitesi YayınLarı, 1967. google scholar
CR  - Woodward, Ian. Maddi Kültürü Anlamak. İstanbuL: İş Bankası YayınLarı, 2016. google scholar
CR  - Wujewski, Tomasz. Anatolian Sepulchral Stelae in Roman Times. Poznan: Adam Mickiewicz Üniversitesi YayınLarı, 1991. google scholar
CR  - Zanker, Paul. "Veranderungen im ÖffentLichen Raum der ItaLischen Stadte der Kaiserzeit.” L'ltalle d'Auguste a Dlocletlen. Paris: Roma Fransız OkuLu YayınLarı, 1994, 259-284. google scholar
UR  - https://doi.org/10.26650/artsanat.2025.24.0017
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3938545
ER  -