TY - JOUR T1 - Şeyh Vasfî ve Hikemiyyât-ı İslâmiyye Adlı Tercümesi TT - Sheikh Vasfî and His Translation Titled Hikemiyyât-ı İslâmiyye AU - Ertürkoğlu, Eren PY - 2025 DA - May Y2 - 2025 DO - 10.26650/TUDED2025-1503748 JF - Journal of Turkish Language and Literature PB - Istanbul University WT - DergiPark SN - 1015-2091 SP - 89 EP - 129 VL - 65 IS - 1 LA - tr AB - Klasik Türk edebiyatı taraftarı Ara Nesil müelliflerinden Şeyh Vasfî (ö. 1910), telif ve tercüme birçok eser kaleme almıştır. Hikemiyyât-ı İslâmiyye isimli eseri Sa‘dî-i Şîrâzî’nin (ö. 691/1292) Bostân ve Gülistân isimli eserlerinden seçme yapılarak oluşturulmuş bir tercümedir. Bir mukaddime ile metin bölümlerinden oluşan eserin metin bölümü kendi içinde manzum ve mensur kısımların tercümeleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Şeyh Vasfî, eserinin mukaddime bölümünde DoğuBatı edebiyatları arasında mukayese yaparak Doğu edebiyatının daha üstün olduğunu belirtmekte ve Doğu edebiyatından tercümeler yapılmasının gerekliliğini vurgulamaktadır. Metin bölümünde ise bu duruma bir örnek teşkil edecek şekilde Doğu edebiyatının önemli isimlerinden Sa‘dî-i Şîrâzî’nin -ağırlıklı olarak- Gülistân ve Bostân’ından 248 parçayı seçerek nesir şeklinde tercüme etmektedir. Bu çalışmada, Şeyh Vasfî’nin biyografisi ile şiir, mektup, sohbet, ders kitabı ve tercüme türünden eserleri sunulmakta, ardından Hikemiyyât-ı İslâmiyye isimli eseri muhteva, tercüme dili ve usulü yönünden incelenmektedir. Muhteva incelemesi, hem mukaddime hem de metin kısımları incelenerek yapılmıştır. Dil özellikleri bakımından inceleme, kullanılan kelimelerin kökenlerine, kullanılan terkiplere ve deyim-atasözü kullanımına göre yapılmıştır. Tercüme usulü ise tercüme türü ve tercüme stratejilerine göre incelenerek belirlenmiştir. Bu incelemelerden sonra Hikemiyyât-ı İslâmiyye’nin latinize edilmiş hâli sunulmuş ve böylelikle hem Osmanlı edebiyatına hem de tercüme literatürüne katkıda bulunulmuştur KW - Şeyh Vasfî KW - Hikemiyyât-ı İslâmiyye KW - Tercüme KW - Bostân KW - Gülistân N2 - Sheikh Vasfî, one of the authors of the Ara Nesil, who was a supporter of classical Turkish literature, wrote many works in both translation and original works. His work Hikemiyyât-ı İslâmiyye is a translation of Sa‘di Shirâzî’s Bûstân and Gulistân. The text part of the work, which consists of an introduction and text sections, is divided into two parts: translations of the verse and prose parts. In the introduction, Sheikh Vasfî makes a comparison between Eastern and Western literatures and argues for the superiority of Eastern literature and emphasizes the necessity of translations from Eastern literature. In the text section, as an example of this situation, he selects 248 pieces from the Gulistân and Bûstân of Sa‘di Shirâzî, one of the prominent names of Eastern literature, and translates them into prose. In this study, Sheikh Vasfî’s biography and his works in the genres of poetry, letters, conversation, textbooks and translations are presented, and then his work Hikemiyyât-ı İslâmiyye is analyzed in terms of its content, translation language and methodology. The content of Hikemiyyât-ı İslâmiyye was determined by analyzing the text’s introduction and the translation itself; its linguistic features were analyzed according to the origins of the words used, the phrases used, and the use of idioms and proverbs; and its translation method was analyzed according to the type of translation and translation strategies. Following this comprehensive analysis, the latinized version of Hikemiyyât-ı İslâmiyye is presented, thereby enriching both Ottoman and translation studies. CR - Akın, Ertan. “ŞeYh Vasfî’nin Sevâtı’ AdLı Eseri (İnceLeme-Metin).” Yüksek Lisans tezi, Beykent Üniversitesi, 2022. ULusay Tez Merkezi (757417). google scholar CR - ArısoY, ŞeYda. “Türkçe ve Farsçada Ortak Kullanılan AtasözLeri”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 57, (2018): 127-138. https:// dergipark.org.tr/tr/downLoad/articLe-fiLe/429720 google scholar CR - ArsLan, Mehmet. “Vasfî/Berkî, Şeyh Ali Vasfî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, 2014, Erişim tarihi 19 Nisan 2025, https://teis.Yesevi.edu. tr/madde-detay/vasfi-berki-seyh-ali-vasfi. google scholar CR - AtaLay, Mehmet. “Şeyh Vasfî’nin Reyâhîn Adlı Eseri”, Doğu Araştırmaları 1, no.19, (2019): 1-27. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ doguedebiYati/issue/48905/583204 google scholar CR - Avcıoğlu, Gamze Gizem. “Sa‘di-Yi Şîrâzî’nin Hayatı, Eserleri ve Türk Edebiyatındaki Yeri.” Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, 2018. ULusal Tez Merkezi (495813). google scholar CR - Boşça, Hatice Uysal. “Şeyh Vasfî - Hayatı, Sanatı, Eserleri.” Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi, 2010. Ulusal Tez Merkezi (271389). google scholar CR - CeYhan, Adem. “Muallim Nâcî’nin Emsâl-i Ali Tercümesi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 9, (2001): 277-325. https:// dergipark.org.tr/tr/download/article-file/258232. google scholar CR - Çelik, Ahmet. “Tanzimat’tan Günümüze Türkiye’de Farsça Öğretimi.” Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, 2005. ULusal Tez Merkezi (217293). google scholar CR - Denizmen, Serap. “Ahmed Midhat Efendi ve Mütercim İzzet Paşa’nın Bilinmeyen Mektuplaşması: Roman, Lisan, Batılılaşma ve Maârif Üzerine Tenkitler.” Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 50, (2023): 333-380. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-fiLe/3326368 . google scholar CR - Ertürkoğlu, Eren. Osmanlı Edebiyatında Satıraltı Tercüme Tekniği ve Satıraltı Bir Bostân Tercümesi. DBY YayınLarı, 2024. google scholar CR - Fürûğî, Muhammed ALi. Külliyât-ı Sa‘dî: Nasihatü’l-Mülûk. Çâphâne-i Berûhîm, 1320/1941. google scholar CR - Fürûğî, Muhammed ALi. Külliyât-ı Sa‘dî: Bûstân-ı Sa‘dî. Çâphâne-i Berûhîm, 1320/1941. google scholar CR - Gariper, Cafer. “Geçiş Dönemi NesLi: Ara NesiL”. Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı (1839-2000) içinde, ed. Ramazan Korkmaz. Grafiker Yayınları, 2004. google scholar CR - Gökçe, Hasan. “Kefevî Tekkesi Şeyhi Ali Vasfî Efendi Hayatı Sanatı ve Eserleri.” Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, 2014. ULusal Tez Merkezi (356454). google scholar CR - Gül, Emine. “Bedâyi’, Şeyh Vasfî (TranskripsiYonLu Metin).” Mezuniyet tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, 1997. google scholar CR - Gürçağlar, Şehnaz Tahir. Çevirinin ABC’si. Say Yayınları, 2019. google scholar CR - İzedperest, Nurullah. Gülistân-ı Sa‘dî. Daniş YayınLarı, 1367/1988. google scholar CR - KaLYon, Filiz. Bârika. Yavuz Sultan Selim’in Şiirlerinden Seçmeler. Berikan YayınLarı, 2015. google scholar CR - KapLan, Mehmet. Tevfik Fikret Devir-Şahsiyet-Eser. Dergah YayınLarı, 2008. google scholar CR - KıLıç, Müzahir ve Mehmet AtaLay. “ŞeYh Vasfî ve Cezebât AdLı Eseri.” Doğu Araştırmaları 8, (2011): 63-92. https://dergipark.org.tr/tr/ download/article-file/1049842. google scholar CR - KıLıç, Müzahir ve Mehmet AtaLay. “Şeyh Vasfî ve FeYzâbâd Adlı Eseri”, Doğu Araştırmaları 9, (2012): 5-40. https://dergipark.org.tr/tr/ download/article-file/1049988. google scholar CR - Özege, Mehmet Seyfettin. Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu C. 3. Fatih Yayınevi Matbaası, 1975. google scholar CR - Rehber, Halil Hatip. Gülistân-ı Sa‘dî. Safi Alişah YayınLarı, 1376/1997. google scholar CR - ŞeYh Vasfî. Hikemiyyât-ı İslâmiyye. Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1304/1887. google scholar CR - Taştan, Osman. “ŞeYh Vasfî’nin Nahv-i Osmanî Eserinin İnceLenmesi.” Yüksek Lisans tezi, TrakYa Üniversitesi, 2009. ULusaL Tez Merkezi (241107). google scholar CR - Tokmak, ALi Naci. Türkçe-Farsça Ortak Deyimler Sözlüğü. ÇantaY Kitapevi, 1995. google scholar CR - Topçu, Esra. “Cezebât, Şeyh Vasfî (Metin Aktarma ve Sözlük).” Mezuniyet tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, 2010. google scholar CR - Yalçın, AYşe. “Şeyh Vasfî’nin Cezebât Adlı Eseri Üzerine Bir İnceleme.” Mezuniyet tezi, Ankara Üniversitesi, 2007. google scholar CR - Yazar, Sadık. “Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği.” Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, 2011. Ulusal Tez Merkezi (287832). google scholar CR - Yazıcı, Tahsin. “Gülistân,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 14: 240-241. Türkiye Diyanet Vakfı YaYınLarı, 1996. google scholar CR - YıLmaz, Arif. Şeyh Vasfî ve Muallim Nâcî ile Mektupları: Şöyle Böyle. Türkçe Mevsimi YayınLarı, 2012. google scholar CR - Yûsufî, Gulam Hüseyin. Bûstân-ı Sa‘dî-Sa‘dî-nâme: Tashîh ve tavzîh. Çâphâne-i Hâce, 1359/1981. google scholar CR - Zent, BirgüL. “Şeyh Vasfî’nin Bedâyi’ AdLı Eseri Üzerine Bir İnceyeme.” MezuniYet tezi, Bayıkesir Üniversitesi, 2011. google scholar UR - https://doi.org/10.26650/TUDED2025-1503748 L1 - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4016539 ER -