TY  - JOUR
T1  - An Alternative Model Proposal for Measuring the Performance of Research Universities in Türkiye
TT  - Türkiye’deki Araştırma Üniversitelerinin Performansının Ölçülmesine Yönelik Alternatif Bir Model Önerisi
AU  - Batuhan, Tuna
PY  - 2025
DA  - December
Y2  - 2025
DO  - 10.53478/yuksekogretim.1513374
JF  - Yükseköğretim Dergisi
JO  - TÜBA-HER
PB  - Türkiye Bilimler Akademisi
WT  - DergiPark
SN  - 2146-796X
SP  - 477
EP  - 502
VL  - 15
IS  - 3
LA  - en
AB  - In this study, 29 universities in Türkiye, designated as research universities and candidate research universities, were evaluated within the framework of 36 indicators defined under the dimensions of ‘research capacity,’ ‘research quality,’ and ‘interaction and collaboration. The “Entropy Method” was used to determine the importance of the 36 indicators, and the “Gray Relational Analysis” technique was used to rank the universities according to their performance. In annual data calculations for 2015 to 2022, the weights of indicators as well as the scores and rankings of universities change very rapidly, which makes it difficult to accurately measure the performance of universities. In order to eliminate this problem, the indicators and university performances were analyzed not on an annual basis, but by taking averages over five-year time periods (2015 – 2019, 2016 – 2020, 2017 – 2021 and 2018 – 2022). The indicator set established in this study reflects the progress of 23 designated research universities and 6 candidate research universities in Türkiye for the period 2015–2022, providing a systematic basis for performance evaluation. It is hoped that the techniques used and the findings obtained in this study will contribute to the development of a new system for determining the performance rankings of research universities as well as the creation of new policies by higher education stakeholders. Developing such a system that allows for a more objective evaluation will make significant contributions to both policy determination and decision-making processes for research universities.
KW  - Research University
KW  - Entropy Method
KW  - Gray Relational Analysis
N2  - Bu çalışmada Türkiye’de araştırma üniversitesi asil ve aday listelerinde yer alan 29 üniversite “araştırma kapasitesi”, “araştırma kalitesi” ve “etkileşim ve işbirliği” boyutlarında belirlenen toplam 36 gösterge kapsamında değerlendirilmiştir. 36 kriterin önem düzeyinin belirlenmesinde “Entropi Yöntemi”, üniversitelerin performanslarına göre sıralanmasında ise “Gri İlişkisel Analiz” tekniği kullanılmıştır. 2015 – 2022 yılları için yıllık veri hesaplamalarında göstergelerin ağırlıkları, üniversitelerin puanları ve sıralamaları çok hızlı değiştiğinden, üniversitelerin performansının doğru ölçülmesi zorlaşmaktadır. Bu sorunu ortadan kaldırmak amacıyla göstergeler ve üniversite performansları yıllık bazda değil, beş yıllık (2015 – 2019, 2016 – 2020, 2017 – 2021 ve 2018 – 2022) ortalamalar alınarak analiz edilmiştir. Çalışma kapsamında oluşturulan gösterge seti, Türkiye’deki 23 asıl ve 6 aday Araştırma Üniversitesinin 2015-2022 dönemindeki ilerlemesini göstermeye yardımcı olmakta ve üniversitelerin performanslarının değerlendirilmesine katkı sağlamaktadır. Bu çalışmada kullanılan analiz yöntemlerinin ve elde edilen bulguların, araştırma üniversitelerinin performans sıralamalarının belirlenmesine yönelik yeni bir sistemin geliştirilmesine ve yükseköğretim paydaşları tarafından yeni politikalar oluşturulmasına katkı sağlayacağı umulmaktadır. Daha objektif değerlendirmeye imkan veren böyle bir sistemin geliştirilmesi, araştırma üniversiteleri için hem politika belirleme hem de karar alma süreçlerine önemli katkılar sağlayacaktır.
CR  - Adaman, F., Bilgiç, T., Doğru, A., Döğerlioğlu, Ö., İnelmen, K., Kadirbeyoğlu, Z., ... & Yıldız, S. (2021). Kamu araştırma üniversitesinin geleceği: akademik özgürlük ve üniversite özerkliği ilkeleri temelinde bir arayış. Üniversitelerde Yönetim Yapılanması Çalışma Komisyonu Raporu, Boğaziçi Üniversitesi Yayını, İstanbul. Retrieved May 9, 2024 from https://universitybogazici.files.wordpress.com/2021/07/uyykrapor13temmuz2021.pdf
CR  - Akbulut, O. Y. (2020). Finansal performans ve pay senedi getirileri arasındaki ilişkinin çok kriterli karar verme teknikleriyle analiz edilmesi: bist imalat sanayi alt sektörlerinde ampirik bir uygulama [Unpublished master’s thesis]. İstanbul University.
CR  - Akpınar, Ö., & Pehlivan, E. (2023). Gri entropi ve edas yöntemleri ile hayat dışı sigorta şirketlerinin performansının değerlendirilmesi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 25(45), 1298-1323.
CR  - Altbach, P. (2003). The costs and benefits of world-class universities. International Higher Education, 33, 5-8.
CR  - Altbach, P. G. (2007). Empires of knowledge and development.  Altbach, P. G. & Balán, J. (Eds.). In World Class Worldwide: Transforming Research Universities in Asia and Latin America (pp. 1–31).  The Johns Hopkins University Press.
CR  - Altbach, P. G. (2009). Peripheries and centers: research universities in developing countries. Asia Pacific Education Review, 10(1), 15–27.
CR  - Altbach, P. G. (2011). The past, present and future of research university. Altbach, P. G. & Salmi, J. (Eds.). In The road to academic excellence: Emerging research universities in developing and transition countries.  The World Bank.
CR  - Altbach, P. G. (2013). Advancing the national and global knowledge economy: the role of research universities in developing countries. Studies in Higher Education, 38(3), 316–30.
CR  - Arslan Gürdal, H., & Durmuş H. (2024). Borsa istanbul’da işlem gören demir-çelik firmalarının performanslarının gri ilişkisel analiz ile değerlendirmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 19(1), 316-327. https://doi.org/10.17153/oguiibf.1360110
CR  - Balyer, A., & Özvural, D. (2021). Establishment and challenges of research universities in Turkey. Psycho-Educational Research Reviews, 10(2), 92-105.
CR  - Baş, M. (2010). İşletmelerde finansal başarısızlığın öngörülmesinde gri ilişkisel analiz tekniği: tekstil ve deri sektöründe bir uygulama [Unpublished doctoral dissertation]. Kütahya Dumlupınar University.
CR  - Belenkuyu, C., & Karadag, E. (2025). Better than not starting? Research university project of Turkey. Studies in Higher Education, 50(1), 47-63. https://doi.org/10.1080/03075079.2024.2328829
CR  - Bogetoft, P., & Pruzan, P. (1997). Planning with multiple criteria: Investigation, communication and choice (2. edition). Copenhagen Business School Press.
CR  - Bok, D. (2009). Universities in the marketplace: The commercialization of higher education. Princeton University Press.
CR  - Çakır, S., & Perçin, S. (2013). AB ülkeleri'nde bütünleşik entropi ağırlık-topsis yöntemiyle ar-ge performansının ölçülmesi. Uludağ Journal of Economy & Society/Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(1).
CR  - Clark, B. R. (1998). Creating entrepreneurial universities: Organizational pathways of transformation. Issues in higher education. Elsevier Science, New York.
CR  - Deem, R., Mok, K. H., & Lucas, L. (2008). Transforming higher education in whose image? Exploring the concept of the ‘world-class’ university in Europe and Asia. Higher Education Policy, 21(1), 83-97.
CR  - Deng, J. L. (1982). Control problems of grey systems. Systems & Control Letters, 1(5), 288-294.
CR  - Deng, J. L. (1989). Introduction to grey system theory. The Journal of Grey System, 1(1), 1-24.
CR  - Di Sarli, N. (2002). Research management in European universities. ESMU, Brussels.
CR  - Ekinci, C. E., Anasız, B. T., & Püsküllüoğlu, E. I. (2018). Yükseköğretim modelleri ve Türkiye yükseköğretim modelinin değerlendirilmesi. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 3(2), 778-791.
CR  - Erdoğmuş, N. (2018). Araştırma üniversitesi yapılanması: İmkânlar ve zorluklar. İlke politika notu, 7, 1-37.
CR  - Fallon, D. (1980). The German university. A heroic ideal in conflict with the modern world. Colorado Associated University Press.
CR  - Fergan, O. (1974). İşletme yönetiminde sistem. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
CR  - Gang, X.Yang, Y.P. Lu, S.Y. Le, L.& Song, X. (2011). Comprehensive evaluation of coal-fired power plants based on grey relational analysis and analytic hierarchy process. Energy Policy, 39(5), 2343–2351.
CR  - Geiger, R. L. (2017). Research and relevant knowledge: American research universities since World War II. Routledge.
CR  - Hwang, C. L., & Yoon, K. (2012). Multiple attribute decision making: methods and applications a state-of-the-art survey (Vol. 186). Springer Science & Business Media.
CR  - Ishizaka, A., & Nemery, P. (2013). Multi-criteria decision analysis methods and software.  Wiley.
CR  - Karaatlı, M., Ömürbek, N., Budak İ., & Dağ, O. (2015). Çok kriterli karar verme yöntemleri ile yaşanabilir illerin sıralanması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33, 215-228.
CR  - Karami, A., & Johansson, R. (2014). Utilization of multi attribute decision making techniques to integrate automatic and manual ranking of options. Journal of Information Science and Engineering, 30, 519-534.
CR  - Kearney, M. L., & Lincoln, D. (2013). Research universities: networking the knowledge economy. Studies in Higher Education, 38(3), 313-315.
CR  - Konuşkan, Ö., & Uygun, Ö. (2014). Çok nitelikli karar verme (Maut) yöntemi ve bir uygulaması. ISITES, 2014, 1403–1412.
CR  - Köse, E., Aplak, H. S., & Kabak, M. (2013). Personel seçimi için gri sistem teori tabanlı bütünleşik bir yaklaşım. Ege Academic Review, 13(4), 461-471.
CR  - Lee, W. S., & Lin, Y. C. (2011). Evaluating and ranking energy performance of office buildings using grey relational analysis. Energy, 36(5), 2551-2556.
CR  - Lin, Y., Chen, M.Y., & Liu, S. (2004). Theory of grey systems: capturing uncertainties of grey information. Kybernetes, 33(2), 196-218.
CR  - Liu, N. C., Qi, W., & Ying, C. (2011). Paths to a world-class university: Lessons from practices and experiences. Sense Publishers.
CR  - Liu, S., & Lin, Y. (2006). Grey information: Theory and practical applications. Springer.
CR  - Liu, S., Forrest, J., & Yang, Y. (2011). A brief introduction to grey systems theory. Proceedings of 2011 IEEE International Conference on Grey Systems and Intelligent Services, 1-9.
CR  - Mammadov, R., & Aypay, A. (2020). Efficiency analysis of research universities in Turkey. International Journal of Educational Development, 75, 102176. https://doi.org/10.1016/j.ijedudev.2020.102176
CR  - Özdağoğlu, A. (2018). BİST sınai işletmelerinin gri entropi-eatwıos bütünleşik yaklaşımı ile performans değerlendirmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 19(2), 271-299.
CR  - Salmi, J. (2009). The challenge of establishing world-class universities. World Bank Publications.
CR  - Saraç, B. (2016). Türkiye’de illerin sürdürülebilir kalkınma göstergelerine göre gri ilişkisel analiz ile sıralanması [Unpublished master’s thesis]. Anadolu University.
CR  - Saraç, Y. (2017). YÖK Başkanı 2017-2018 akademik yılı açılış konuşması. Retrieved January 1, 2024 from https://www.yok.gov.tr/HaberBelgeleri/Haber%20%C4%B0%C3%A7erisindeki%20Belgeler/Konu%C5%9Fma%20Metinleri/2017/YOK_Baskani_Akademik_Acilis_Yili_Konusma_Metni.pdf
CR  - Saraç, B., & Alptekin, N. (2017). Türkiye’de illerin sürdürülebilir kalkınma göstergelerine göre değerlendirilmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(1), 19-49.
CR  - Shannon, C. E., & Weaver, W. (1947). The mathematical theory of communication. The University of Illinois Press.
CR  - Shin, J. C. (2009). Building world-class research university: The Brain Korea 21 project. Higher Education, 58, 669-688.
CR  - Shuai, J.-J., & Wu, W.-W. (2011). Evaluating the influence of e-marketing on hotel performance by dea and grey entropy. Expert Systems with Applications, 38(7), 8763-8769.
CR  - Tang, C., W., & Young, H., T. (2013). Using grey relational analysis to determine wet chemical etching parameters in through silicon via etching application. Materials Science in Semiconductor Processing, 16(2), 403–409.
CR  - TAÜG. (2016). Araştırma üniversiteleri ve yukseköğretim, araştırma ve inovasyonda uluslararası rekabet, Türk araştırma üniversiteleri güçbirliği raporu.  Retrieved February 5, 2024 from https://pdo.metu.edu.tr/system/files/duyuru/TAUG_Arastirma_Universiteleri_ve_Yuksekogretim_Arastirma_ve_Inovasyonda_Uluslararasi_Rekabet_Raporu_2016.pdf
CR  - Üstünışık, N. Z. (2007). Türkiye’deki iller ve bölgeler bazında sosyo ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması: gri ilişkisel analiz yöntemi ve uygulaması [Unpublished master’s thesis]. Gazi University.
CR  - Wang, J. J., Jing, Y. Y., Zhang, C. F., & Zhao, J. H. (2009). Review on multi-criteria decision aid in sustainable energy decision-making. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 13(9), 2263–2278.
CR  - Wang, T. C., & Lee, H. D. (2009). Developing a fuzzy TOPSIS approach based on subjective weights and objective weights. Expert Systems with Applications, 36(5), 8980-8985.
CR  - Wu, H. H. (2002). A comparative study of using grey relational analysis in multiple attributes decision making problems. Quality Engineering, 159(2), 2009-217.
CR  - Wu, J. H., & Chen, C. B. (1999). An alternative form for grey relational grades. The Journal of Grey System, 11(1), 7-12.
CR  - You, M.-L., Shu, C.-M., Chen, W.-T., & Shyu, M.-L. (2017). Analysis of cardinal grey relational grade and grey entropy on achievement of air pollution reduction by evaluating air quality trend in Japan. Journal of Cleaner Production, 142, 3883-3889.
CR  - YÖK. (2020). YÖK araştırma ve aday araştırma üniversitelerinin performanslarını açıkladı. yök’ten araştırma ve aday araştırma üniversitelerinin performans değerlendirmesi. Retrieved February 2, 2024 from https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2020/yok-ten-arastirma-ve-aday-arastirma-universiteleri-degerlendirilmesi.aspx
CR  - YÖK. (2021). YÖK başkanı özvar araştırma üniversitelerine yönelik yaptıkları yeni düzenlemeleri açıkladı. vakıf üniversiteleri de araştırma üniversiteleri programına dahil edildi. Retrieved February 2, 2024 from https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2021/arastirma-universiteleri-ile-toplanti.aspx
CR  - YÖK. (2022). YÖK başkanı özvar ODTÜ’de açıkladı: “Araştırma üniversitelerine 100 milyon tl destek verilecek”. Retrieved February 2, 2024 from 
https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2022/orta-dogu-teknik-universitesi-ziyareti.aspx
CR  - YÖK. (2023). Yükseköğretim kurulu 6 üniversiteyi araştırma üniversitesi aday izleme programı’na aldı. Retrieved February 2, 2024 from https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2023/yuksekogretim-kurulu-6-universiteyi-arastirma-universitesi-aday-izleme-programina-aldi.aspx
CR  - Zardari, N. H., Ahmed, K., Shirazi, S. M., & Yusop, Z. B. (2015). Weighting methods and their effects on multi-criteria decision making model outcomes in water resources management. Springer
CR  - Zeng, F., Cheng, X., Guo, J., Tao, L., & Chen, Z. (2017). Hybridising human judgment, AHP, grey theory, and fuzzy expert systems for candidate well selection in fractured reservoirs. Energies, 10(4), 447.
CR  - Zerquera, D. D. (2011). Urban-serving research universities: Institutions for the public good. Higher Learning Research Communications, 6(2), 9.
CR  - Zionts, S. (1979). MCDM—If not a roman numeral, then what?. Interfaces, 9(4), 94-101.
UR  - https://doi.org/10.53478/yuksekogretim.1513374
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4058200
ER  -