TY  - JOUR
T1  - XIX. Yüzyıl Fakîhi Mısırlı Ahmed İbrâhim Bey’in Hayatı Eserleri ve İslam Hukukuna Katkısı
TT  - فقيه القرن التاسع عشر أحمد إبراهيم بك المصري: حياته وأعماله وإسهاماته في التشريع الإسلامي
AU  - Köseoğlu, Mustafa
PY  - 2024
DA  - December
Y2  - 2024
DO  - 10.56361/usul.1515346
JF  - Usul İslam Araştırmaları
JO  - USUL
PB  - Istanbul Sabahattin Zaim University
WT  - DergiPark
SN  - 1305-2632
SP  - 151
EP  - 198
IS  - 42
LA  - tr
AB  - Ahmed İbrâhim Bey (1874-1945) tarihleri arasında yaşamış modern dönemde İslam Hukuku’nun kanunlaştırma ve Kara Avrupası hukuk sistemine göre fıkıh birikimini düzenleme konusunda Mısır fıkıh ekolünün önde gelen simalarından birisidir. Hayatı boyunca çeşitli medreseler ve yükseköğretim kurumlarında İslam hukuku ve mukayeseli hukuk dersleri vermiştir. Özellikle yargılama usûl ve hukuku, aile hukuku (ahvâl-i şahsiyye), ticaret hukuku, vakıf ve miras hukuku dersleri okutmuştur Mısır medeni kanunu hazırlanırken kanunlaştırma komisyonlarında yer almıştır.  İslam hukuku yerine Batı hukukunun iktibas edilmesine karşı çıkmış, bütün mezhepleri yeni bir bakış açısıyla ele alıp inceleyerek İslam hukukuna yeni bir soluk getirmiştir. Güncel dinî ve hukukî sorunların halledilebilmesi için her İslam ülkesinde asrın ihtiyacı ve insanların maslahatlarını önceleyen, dört mezhebin dışında diğer mezhep ve fakihlerin ictihadlarını bilen, maslahat ve makâsıd çerçevesinde onlardan istifade eden âlimlerin yanı sıra iktisat, sosyoloji ve tıb gibi sair ilimlerde de mahir olan, sabit ve donuk fikirli olmayıp ufku açık takva ehli bir fıkıh heyetinin kurulmasının önemini ilk defa belirten âlimlerdendir. Yetiştirmiş olduğu Muhammed Ebu Zehre, Ali el-Hafif ve Abdülvehhab Hallâf gibi öğrencileri, telif ettiği eserler ve kaleme aldığı makaleleriyle İslam Hukukunda tecdid akımının öncülerinden kabul edilmiştir.
KW  - Ahmed İbrâhim Bey
KW  - İctihad
KW  - Taklid
KW  - İhtilâf
KW  - Kollektif İctihad
N2  - أحمد إبراهيم بك عالم مصري، يعد أحد أبرز الفقهاء الإسلاميين المعاصرين، ويعتبر من الفقهاء القلائل الذين خرجتهم الأمة الإسلامية في العصر الحديث، قام طوال حياته بتدريس القانون الإسلامي والقانون المقارن في مختلف المدارس ومؤسسات التعليم العالي، وقدم دورات في أصول المحاكمات وقانون الأحوال الشخصية، والقانون التجاري، وقانون الوقف، والميراث. وشارك في اللجان التشريعية المكلفة بإعداد قانون الأحوال الشخصية المصري. وقد عرف بمعارضته لاعتماد القوانين الغربية بديلا عن الشريعة الإسلامية، وقد أسهم بدور ملحوظ في تجديد الفقه الإسلامي عبر تناوله للمذاهب الفقهية بنظرة جديدة ومستقلة، وقد أشار إلى أهمية تشكيل لجان فقهية في كل بلد إسلامي تتمتع بالأصالة والتمكن العلمي في المذاهب الفقهية الأربعة وخارجها، إلى جانب اطلاعها العميق على علوم العصر من اقتصاد وطب وعلم اجتماع، وذلك بغية الجواب على المستجدات الفقهية والإشكالات القانونية الراهنة، وهذا كله -إلى جانب مؤلفاته ومقالاته العلمية- جعله يحتل مكانة مرموقة كأحد رواد حركة التجديد الفقهي مع مجموعة من طلابه أمثال محمد أبو زهرة، وعلي الخفيف، وعبد الوهاب خلاف وغيرهم.
CR  - Abaza, İbrâhim Desûkî. “eş-Şeyh Ahmed İbrahîm”. Mecelletü’r-risâle 13/642 (1945), 44-45.
CR  - Ahmed Cevdet Paşa, Karşılaştırmalı Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye, haz. Ahmet Akgündüz İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2. Basım, 2017.
CR  - Ahmed İbrâhim Bey. “Tahsîsü’l-kazâ ve bahsün fîhi”. Mecelletü Külliyet’il-hukuk 1/157 (1927), 22-28.
CR  - Ahmed İbrâhim Bey. Ahkâmü’l-ahvâli’ş-şahsiyye fî’ş-şeriati’l-İslâmiyye ve’l-kanun. nşr. Vasıl Alaaddin Ahmed İbrâhim. 2 Cilt. Mısır: Matabiu Dârü’l-Cumhuriyye li’s-Sahafe, 5. Basım, 1424/2003.
CR  - Ahmed İbrâhim Bey. Kitabü’ş-şerî’ati’l-İslâmiyye turuki’l- kazai fî’ş-şerî’ati’l-İslâmiyye. nşr. Vasıl Alaaddin Ahmed İbrâhim. Mısır: el-Mektebtü’l-Ezheriyye li’t-türâs 1431/2010.
CR  - Ahmed İbrâhim Bey. Mecmâʻatü makâlât ve buhûs. thk. eş-Şeyh Eşref Sa’ad el-Ezherî vd. 4 Cilt. Kahire: Daru’l-fulk, 1439/2017.
CR  - Ahmed İbrâhim Bey. Turuku isbâti’ş-şer’iyye maa ihtilâfi’l-mezâhibi’l-fıkhiyye ve sûkî’l-edilleti ve muvâzeneti beyneha sümme mükârenetü bi’l-kânun ve muallakan aleyhi bi ahkâmi’n-nakz. Mısır: Matbaatü’l-Kâhireti’l-hadis li’ttibâa, 1405/1985.
CR  - Allâm, Muhammed Mehdî. el-Mecmaʿiyyûn fî ḫamsîne ʿâmen. Kahire: Mecmaü'l-Lugati'l-Arabi, 1406/1986.
CR  - Aydın, Mehmet Âkif. “Ali el-Hafîf ” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/395. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
CR  - Bevvâbe el-Kânûniyye el-Katariyye. “Kanûnu’l-Üsre”. Erişim 25 Temmuz 2024. https://www.almeezan.qa/LawView.aspx?opt&LawID=2558&
CR  - Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin b. Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1424/2003.
CR  - Bilmen, Ömer Nasûhi.  Istılâḫât-ı Fıkhiyye Kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Kitabevi, 1982.
CR  - Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
CR  - Buhûtî, Mansur b. Yunus. Keşşâf kınâ’ an-metni’l-iknâ’. thk. Muhmmed Emin Danavî. 5 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1. Basım, 1997.
CR  - Cevziyye, İbn Kayyım. İ’âmü’l-muvakkıîn. thk. Muhyiddin Abdülhamid. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-fikr, 2. Basım, 1397/1977.
CR  - Cumhûriyetü’l-Arabiyyetü’s-Sûriye. “Kanûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye”. Erişim 25 Temmuz 2024. http://parliament.gov.sy/arabic/index.php?node=201&nid=11333&ref=tree&
CR  - Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. Sünenü’d-Dârekutnî. thk. Şuayb el-Arnaut, vd. 5 Cilt. Beyrut: Müesssetü’r-Risâle,1424/2004.
CR  - Dâru’l-İftâ’. “Kanûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye”. Erişim 25 Temmuz 2024. https://www.aliftaa.jo/ShowContent.aspx?Id=205.
CR  - Derdîr, Ahmed b. Muhammed. Şerhu’l-kebîr. 2 Cilt. Mısır: Daru’l-Maarif, ty.
CR  - DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Şarta Bağlı Boşama”. Erişim 25 Temmuz 2024. https://kurul.diyanet.gov.tr/Karar-Mutalaa-Cevap/4476/sarta-bagli-bosama--muallaktalâk
CR  - Ebû Dâvûd, Süleymân b. Necâh el-Kurtubî el-Ümevî. Sünen-i Ebu Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l Asriyyeti Sayda, ty.
CR  - Ebu Gudde, Abdullfettah. Terâcimü sitte min fukahâ’i’l-‘âlemi’l-İslâmî fi’l-karni’r-râbi’ ‘aşer ve âsârühümü’l-fıkhiyye. Halep: Mektebetü’l-matbuâti’l-İslâmiyye, 1417/ 1997.
CR  - Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019.
CR  - Gandûr, Ahmed. el-Ahvâlu’ş-şahsiyye fî teşrîi’l-İslâmî mea beyâni kanûni’l-ahvâli’ş-şahsiyye li'l-kadâi fî mehâkimi’l-Kuveyt. Kuveyt: Mektebetu’l-Felâh, 2006.
CR  - Haccac, Ebü'l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisaburi Müslim b. Sahih-i Müslim. hz. Muhammed Salih Haşim, 9 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1415/1994.
CR  - Hallâf, Abdülmün‘im. “Abdülvehhâb Hallâf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/286. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
CR  - Hallâf, Abdulvahhâb, Ahkâmu’l-ahvâli’ş-şahsiyye fi’ş-Şerîati’l-İslâmiyye Kuveyt; Dâru’l-Kalem, 1990.
CR  - Hallâf, Abdülvehhâb. “eş-Şeyḫ Aḥmed İbrâhîm Bek”. Mecelletü’l-ḳānûn ve’l-iḳtiṣâd 17/1 (1945) 22-23.
CR  - Hüsrev, Molla. Dürerü’l-hukkâm fî şerhi gureri’l-ahkâm, 3 Cilt. İstanbul: Harf İlmi Araştırma ve Geliştirme Merkezi, 2022.
CR  - İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el- Kazvînî. Sünen İbn Mace, thk. Muhamed Fuad Abdülbâki. 2 cilt. by., Daru İhyai Kütübil-Arabiyye, ty.
CR  - İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesıd. 4 Cilt. Kâhire: Dârü’l-hadîs, 2004.
CR  - İmrânî, Ebü’l Hüseyin İbn Ebi’l-Hayr Yahya b. Salim b. Esâd. el-Beyân fî mezhebi’l-İmâm eş-Şâfiî. 14 Cilt. Beyrut: Daru’l minhâc, 1421/2000.
CR  - Kanûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye li-Devleti’l-İmârâti’l-Arabiyyeti’l-Müttehide. Erişim 25 Temmuz 2024.  https://courts.rak.ae/Shared%20Documents/Lawsanddecisions/الشخصية20%االحوال20%قانون.pdf
CR  - Kanûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye li-Duveli’l-Halîci’-Arabiyye. Erişim 25 Temmuz 2024. https://adlm.moj.gov.sa/attach/951.pdf
CR  - Kanûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye li’l-Müslümîn. Erişim 25 Temmuz 2024. http://www.lawsofsudan.net/dmdocuments/ahwal.pdf
CR  - Kânunu Medenî. Erişim 25 Temmuz 2024. https://www.usb.ac.ir/FileUpload/7242_2017-3- 8-12-27-22.pdf
CR  - Kânûnu’l-Üsre. Erişim 25 Temmuz 2024. https://www.joradp.dz/trv/afam.pdf
CR  - Karadâvî, Yusuf. Fetâvâ muâsıra. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kalem, 2003.
CR  - Karafî, Ebü’l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. İdris b. Abdürrahim. el-Furûk. thk Ömer Hasan el-Kıyyâm. 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle,2014.
CR  - Kasânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedâi‘u’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi‘. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2. Basım, 1986.
CR  - Kehhâle, Ömer Rıza. Mu’cemü’l-müellifîn. 15 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-risâle, 1. Basım, 1982.
CR  - Köse, Saffet. “Muhammed Ebû Zehre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/517-520. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
CR  - Kudûrî, Ebü’l-Hüseyin Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. Ca’fer b. Hamdân. el-Muhtasar. thk. Said Bekdaş. 6 Cilt. Beyrut: Daru’l-beşâiri’l-İslâmiyye, 1431/2010.
CR  - Mâlik, Ebû Abdillah Mâlik b. Enes el-Asbahî el-Yemenî. el-Muvatta’. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 2.Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1406/1985.
CR  - Maverdî, Ali b. Muhammed. Ahkâmü’s-sultâniyye ve’l-vilâyeti’d-diniyye. thk. Dr. Ahmed Mübarek el-Bağdadî. Kuveyt: Daru Kuteybe, 1. Basım, 1989.
CR  - Menşûrât Kânûniyye. “Kânûnu Ahvâli’ş-Şahsiyye Rakam 25 li-Sene 1929”. Erişim 25 Temmuz 2024. https://manshurat.org/node/12369
CR  - Na’sânî, Bedreddin el-Halebî. et-Ta’lîmü ve İrşâd,  Kahire: Daru’l-kâdirî, 1429/2008.
CR  - Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb. Sünenü’l-Kübrâ. thk. Hasan Abdulmünim Şelbi. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
CR  - Osmanlı Âile Hukûku Kararnamesi. hz. Orhan Çeker. Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 5. Basım, 2017.
CR  - Özel, Ahmet. “Ahmed İbrâhim Bey”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/292. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
CR  - Özel, Ahmet. “İbn Âbidîn, Muhammed Emîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/292-293. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
CR  - Râzî, Fahreddin. et-Tefsîrü’l-kebîr. 16 Cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1425/2004.
CR  - Riâsetü’l-Cumhûriyye. “Kanûnu’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye”. Erişim 25 Temmuz 2024. https://yemen-nic.info/db/laws_ye/detail.php?ID=11351
CR  - Sahnûn, Ebû Saîd Abdüsselâm b. Saîd b. Habîb et-Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. 5 Cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1994.
CR  - Sivâsî, Kemal İbn Hümam. Fethu’l-kadîr ve meahu el-inâye şerhi’l-hidâye. 9 Cilt. Mısır: el-Matbaatü’l-kübra’l-emîriyye. 1315.
CR  - Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-ma’rife, 1410/1990.
CR  - Şebîr, Osman. Ahmed İbrâhim Bey fakîhü’l-asr ve müceddidi sevbi’l-fıkhi fî Mısır. Dımeşk: Daru’l-kalem, 2010.
CR  - Şirâzî, Ebu İshâk. el-Mühezzeb, thk. Zekeriya Umeyrat. 23 Cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-İlmiyye, 1995.
CR  - Tayşi, Mehmet Serhan, “Kıyâfe” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 25/507. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
CR  - Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî. Sünenü’t-Tirmizi. thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd.  Kahire: Matbatü Mustafa el-Bâbi el-Halebi, 1978.
CR  - Tirmizî, Ebû İsa Muhammed İsa, Sünenu’t-Tirmizî, thk. Ahmed Muhammed Şakir - Muhammed Fuad Abdulbakî. 5 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ty.
CR  - Zeylaî, Osman b. Ali. Tebyinü’l-hakâyık şerhi kenzi’d-dekâik ve bihâmişihî haşiyetü’ş-şeyh Ahmed Şelbî. 7 Cilt. Mısır: el-Matbaatü’l-kübra’l-emîriyye, 1315.
CR  - Zirikli, Hayreddin. el-A’lâm. 8 Cilt. Beyrut: Daru’l-malâyîn, 15. Basım, 2002.
UR  - https://doi.org/10.56361/usul.1515346
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4066886
ER  -