@article{article_1521465, title={Hadisin Türkçe İfade Ediliş Tarihine Genel Bir Bakış}, journal={Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi}, volume={66}, pages={165–210}, year={2025}, DOI={10.33227/auifd.1521465}, author={Demir, Mustafa}, keywords={Hadith, Turkish, Hadith Literature, Written Language, Historical Scientific Language}, abstract={Türklerin İslam dinine girmelerinin sosyal, kültürel, bilimsel ve sanatsal tezahürleri olmuştur. Bu bağlamda hadis mefhumunun bütün alt unsurlarıyla Türkçe ifade edilip zamanla ayrı bir literatür sahasına dönüşmesi, ilmî olduğu kadar lugavî bir etkileşimin sonucudur. Son yıllarda ülkemizde yapılan hadis çalışmalarında edisyon kritik, içerik tahlili, tahric vb. türü eski metin incelemelerinin artış kazandığı gözlemlenmektedir. Ancak neşredilen metinlerin tarihî ilim dili zaviyesinden ele alındığını söylemek oldukça güçtür. Bu makale, sözü edilen eksikliğe dikkat çekerek hadis mefhumunun Türk diliyle ifade ediliş sürecini ele almakta ve bilhassa Osmanlı Türkçesi Dönemine odaklanmaktadır. Başka bir deyişle, Hadis ilminin anlatım, çeviri, terim, kitâbiyât göstergelerinden hareketle Türkçe bir yazın alanı hâline gelme serüvenini ele almaktadır. Bu maksatla ilk önce Türkçenin gelişim seyri özetlenmekte; böylelikle hadisin Türkçe ifade ediliş tarihiyle eşzamanlı mukayeseler yapabilmenin önü açılmaktadır. Araştırma, bitiş sınırı olarak Cumhuriyet’in ilanını belirlemekte; şifahî aktarımları da kapsam dışı tutmaktadır. Makale hacmine bağlı kalınarak; hadisin Türkçe ifade ediliş tarihinin analizi, teorik okumalarla belirlenen ana hatlar üzerinden yapılmaya çalışılacaktır. Analiz örneklemine dâhil edilen farklı türden metinler sondajlama okumalara tâbi tutulacak; seçilen temsil gücü yüksek pasajlar nitel veri analizi yöntemiyle kısaca işlenecektir. İlk bulgulara göre; araştırmaya veri sağlayan toplam 7 metin türü ile karşılaşılmaktadır. Ayrıca Türkçenin gelişim evreleri ve bilim dili olma yolunda attığı adımlar ile hadisin Türkçe bir ifade ve yazın alanına dönüşmesi olgusu arasında bazı paralellikler gözlemlenmektedir. Bu araştırma, Türkçe yazılmış eski hadis metinlerinin yayımlanmasının önemli olduğu kadar istifadeye sunulacak yeni çalışmaların artık tarihî ilim dili zaviyesinden de incelenmesi yönünde bir farkındalığa ulaşmaktadır. Ayrıca hazırlanacak metinlerin arşivlenmesi, erişime açılması ve taranması yoluyla hâlen güncelliğini koruyan saha içi bazı sorunlara çözüm bulunabileceği iddiasına sahiptir. Aynı şekilde kendi yazın tecrübemizi kadim dil zenginliğiyle harmanlamanın daha nitelikli çalışmalar üretmeye vesile olacağını savlamaktadır.}, number={1}, publisher={Ankara University}, organization={Destekleyen kurum bilgisi yoktur.}