TY  - JOUR
T1  - RUS DİLİNDE BASİT CÜMLENİN YAPISI: ANALİZ VE DEĞERLENDİRME
TT  - SIMPLE SENTENCE STRUCTURE IN RUSSIAN LANGUAGE: ANALYSIS AND EVALUATION
AU  - Akbaba, Tülay
PY  - 2025
DA  - March
Y2  - 2025
DO  - 10.33692/avrasyad.1528236
JF  - Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi
JO  - Avrasyad
PB  - Kürşat ÖNCÜL
WT  - DergiPark
SN  - 2147-2610
SP  - 47
EP  - 65
VL  - 13
IS  - 42
LA  - tr
AB  - Dil, düşüncelerin ve duyguların iletilmesini sağlayan bir sistemdir. Bu sistemin temelinde anlamlı ifadeler oluşturmayı mümkün kılan cümle yer alır. Cümle, söz diziminin ana yapı taşıdır. Cümlenin yapısal şeması, pek çok dil bilimci tarafından basit cümlenin temel bir unsuru olarak değerlendirilmektedir. Yapısal şema, dilin belirli bir yapı çerçevesinde nasıl düzenleneceğini ve bağımsız bir cümlenin nasıl oluşturulacağını gösteren soyut bir kavram olarak ele alınmaktadır. Yapısal şemanın bileşenleri, cümlede yüklem, kip, zaman, kişi gibi dil bilgisel kategorileri temsil eder. Bu unsurlar cümlenin dil bilgisel ve anlamsal yapısını belirlemede önemli bir rol oynar. Cümlenin yapısal şemasının öğretilmesi, dil öğrenimini kolaylaştırarak bireylerin dil bilgisi kurallarını daha iyi kavramalarını sağlar ve genel dil yeterliliklerini belirgin ölçüde artırır. Bu çerçevede çalışmanın amacı ünlü Rus dil bilimciler Nataliya Yulyevna Şvedova ve Vera Arsenyevna Beloşapkova’nın basit cümlenin şeması üzerine geliştirdikleri yaklaşımları analiz etmek ve Rusçayı yabancı bir dil olarak öğrenen bireyler için basit cümlenin yapısal şemasının öğretimine yönelik fikirlerimizi ve önerilerimizi sunmaktır. İnceleme materyalini Şvedova ve Beloşapkova’nın basit cümlenin yapısal şeması üzerine olan cümle modelleri oluşturmaktadır. Çalışmada betimleyici ve karşılaştırmalı yöntem kullanılmıştır. Çalışma sonucunda Rus dilinde basit cümlenin şeması üzerine genel bir fikir edinilmesi, minimum bir cümlenin oluşmasını sağlayan temel cümle modellerinin öğrenilmesi ve cümlenin yapısal ve anlamsal yönüne odaklanılması hedeflenmektedir.
KW  - Cümle
KW  - Cümlenin Yapısal Şeması
KW  - Rus Dili
KW  - N. Yu. Şvedova
KW  - V. A. Beloşapkova
N2  - Language is a system that enables the transmission of thoughts and emotions. At the core of this system lies the sentence, which makes it possible to form meaningful expressions. The sentence is the fundamental building block of syntax. The structural schema of a sentence is regarded by many linguists as a primary element of a simple sentence. This schema is conceptualized as an abstract framework illustrating how language is organized within a specific structure and how an independent sentence is constructed. Components of the structural schema represent grammatical categories within the sentence, such as predicate, mood, tense, and person. These elements play a significant role in determining the grammatical and semantic structure of the sentence. Teaching the structural schema of sentences facilitates language learning by enhancing individuals' understanding of grammatical rules and substantially improving overall language proficiency. In this context, the aim of this study is to analyze the approaches developed by renowned Russian linguists Nataliya Yulyevna Shvedova and Vera Arsenyevna Belosapkova on the schema of simple sentences. We will also present our ideas and suggestions for teaching the structural schema of simple sentences to learners of Russian as a foreign language. The analysis material comprises sentence models based on Shvedova and Belosapkova’s structural schema of simple sentences. A descriptive and comparative method has been employed in this study. The study aims to provide a general understanding of the schema of simple sentences in the Russian language, facilitate learning of the basic sentence models that constitute a minimal sentence, and emphasize the structural and semantic aspects of the sentence.
CR  - Aiupova, Svetlana., Demir, Bahar & Aiupov, İskender. 2015. Çağdaş Rus Dili – Sentaks. Erzurum: Fenomen Yayınları.
CR  - Babenko, Lyudmila Grigoryevna. 2002. Russkiye glagolnıye predlojeniya: eksperimentalnıy sintaksiçeskiy slovar. Moskva: Flinta.
CR  - Bağlan Özer, Zeynep. 2004. Rus Dilinin Gelişme Evreleri. Ankara: Çetin Ofset.
CR  - Bak, Hadi 2020. “Türk Öğrencisi Bakış Açısıyla Rusçada Cümle ve Basit Cümlelere Dair Bir Değerlendirme”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 24(4), 1833-1839.
CR  - Beloşapkova, Vera Arsenyevna. 1989. Sovremennıy russkiy yazık: Uçebnik dlya filologiçeskih spetsialnostey universitetov. Pod red. V. A. Beloşapkovoy. Moskva: Vısşaya şkola.
CR  - Ergin, Muharrem. 2022. Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
CR  - Grammatika sovremennogo russkogo literaturnogo yazıka 1970. N. Yu. Şvedova (gl. red.). Moskva: Nauka.
CR  - Gürkan, Duygu Özge. 2023. “Üretici Dönüşümsel Dilbilgisi Kuramına Göre Cümle Kurucuların İşlevleri”. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi 7(3), 2126-2135.
CR  - Karahan, Leyla. 2017. Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
CR  - Lavrentyev, Vitaliy Aleksandroviç. 2023. K voprosu o strukturnoy sheme prostogo predlojeniya. Slovo. Slovesnost. Slovesnik içinde (s. 202-204). Ryazan: İndividualnıy predprinimatel Konyahin A. V. (Book Jet).
CR  - Mathesius, Vilém. 1967. O sistemnom grammatiçeskom analize. V: Kondraşov, Nikolay A. (red., sost.) Prajskiy lingvistiçeskiy krujok. Sbornik statey içinde (s 226-238). Moskva: Progress.
CR  - Rozental, Ditmar Elyaşeviç, Telenkova, Margarita Alekseyevna. 1985. Slovar-spravoçnik lingvistiçeskih terminov: posobiye dlya uçitelya. Moskva: Prosveşçeniye.
CR  - Russkaya grammatika 1980. Tom II – Sintaksis. N. Yu. Şvedova (gl. red.). Moskva: Nauka.
CR  - Selemeneva, Olga Aleksandrovna. 2010. “Strukturnaya shema prostogo predlojeniy kak element sintaksiçeskoy podsistemı yazıka”. Voprosı sovremennoy lingvistiki (3), 45-48.
CR  - Selemeneva, Olga Aleksandrovna. 2013. “Prostıye predlojeniya so znaçeniyem sostoyaniye prirodı v russkom yazıke XIX-XX vekov: strukturno-semantiçeskiy, paradigmatiçeskiy i lingvokulturologiçeskiy aspektı”. Profesörlük Tezi, Novgorodskiy gosudarstvennıy universitet imeni Yaroslava Mudrogo, Velikiy Novgorod.
UR  - https://doi.org/10.33692/avrasyad.1528236
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4122614
ER  -