@article{article_1546068, title={Hegemonyadan Madunluğa: Anadolu Efsanelerinde Erkekliğin Sunumu}, journal={Milli Folklor}, volume={19}, pages={41–52}, year={2025}, DOI={10.58242/millifolklor.1546068}, author={Özcan Güler, Derya}, keywords={Legend, gender, masculinity, hegemonic masculinity, madunization}, abstract={Toplumsal cinsiyet, en basit manada toplumun dayattığı beklenti ve özelliklere göre bireylerin kadın ve erkek olarak etiketlenmesi şeklinde tanımlanabilir. Bireyin biyolojik cinsiyetinin kadın veya erkek olması toplum içinde tanınırlığı bakımından yeterli olmaz. Bireyin erkek veya kadın olarak kabul görmesi için toplum tarafından belirlenmiş rol, görünüş, hal ve tavır özelliklerini de taşıması gereklidir. Toplumsal cinsi-yet konulu tartışmaların temel alanı uzun süre kadın merkezli çalışmalar olmuştur. Ancak biyolojik cinsiyet-ten farklı olarak kadınlık ve erkeklik kimliklerinin kurgulanması argümanına dayanan toplumsal cinsiyet çalışmaları zamanla erkeklik olgusu üzerinde de durmaya başlar. Toplumsal yaşam, kadınlar üzerinde olduğu kadar erkekler üzerinde de kimliğin inşası, sorumluluklar, üstlenen roller bakımından baskı oluştur-maktadır. Ataerkil toplum yapısının erkeklere vaat ettiği hegemonyanın bedeli olarak, erkekler üzerinde de mağduriyet oluşturan çeşitli alanların farkındalığı ile erkeklik çalışmaları başlar. Erkeklik kavramı tek bir tip üzerinden açıklanamaz, farklı erkeklik tipleri vardır. Erkeklikler arası ilişkiler, R.W. Connell tarafından hegemonik, madun, suç ortağı ve marjinal erkeklikler şeklinde tasnif edilir. Hegemonik erkeklik; ataerkil yapı etkisiyle özellikle diğer erkeklik tipleri üzerinden inşa edilen ve diğerlerini ezen bir yapıya sahiptir. Bu egemen erkekliğin yaratım süreci kadınların yanı sıra öteki erkeklerin de maruz kaldığı krizlere sebep olur. Madunluk, eril özelliklere sahip olmayan, “kadınsı” erkekleri tanımlamak için kullanılır. Egemen erkeklik şablonuna uymayan, idealize edilenin dışında kalan erkekler madun erkeklik grubuna dâhil olurlar. Efsane-lerdeki erkeklerde hegemonik ve madun erkekliğin bütüncül ve bedenselleşmiş bir dışavurumunu gözlem-lemek amacıyla bu makalede Anadolu efsaneleri incelenmiştir. Lisansüstü tezler ve kitaplarda yer alan efsane metinleri okunarak erkek kahramanlar, hegemonik veya madunlaştırılmış erkeklik örnekleri olarak sınıflandırılmıştır. Temelde yapısalcı bir bakış açısıyla söz konusu efsanelerde erkekliğe dair göstergeler belirlenmiş, böylece söz konusu erkeklik tiplerinin tasviri ortaya konmuştur. Efsanelerdeki erkeklik sunum-ları betimlenmiş ve ortaya çıkan erkeklik temsilleri içerik analizine tabi tutulmuştur. Böylece özgün bir tasnif modeli oluşturulmuş ve hegemonik ve madun erkekliğin temsilleri tartışmaya açılmıştır. Mevcut litera-türde halk bilimi alanında erkeklik çalışmalarının görece azlığı göz önünde bulundurulduğunda erkeklik tiplerini belirlerken kullanılan parametreler, oluşturulan tasnif ve bu tasnife bağlı olarak ortaya koyulan tartışmalar makalenin özgünlüğüne vurgu yapmaktadır. Hegemonik erkekliğin efsanelerdeki en yaygın temsilleri, ağa, baba ve koca rollerini üstlenen erkeklerdir; eril şiddet, öfke ve uzlaşmazlığı simgeleyen eşkıya ve saldırgan erkekler de bu kategorinin temsilleridir. Ailesi üzerinde otorite sahibi babalar ve koca-lar, siyasi otoritenin simgesi ağalar, efsanelerdeki erkek dünyasında egemen bir konumdadır. Duygusal hareket eden, fiziksel açıdan yetersiz ve güçsüz, yoksul, çocuksuz efsane kahramanları ise madun erkekli-ğin temsilcileri olarak öne çıkmaktadır. Efsanelerdeki erkeklik temsillerinin izini sürmek, toplumsal cinsiyet eşitliğine dair tartışmalar için de zemin oluşturmaktadır.}, number={147}, publisher={Geleneksel Yayıncılık}